Ku Europie! Razem! Razem!

4

kurier galicyjski * 28 października – 17 listopada 2011 nr 20 (144)

„PRoJEKt UKRaińSKi” w PoLSKiEJ

PoLityCE i MyśLi PoLityCznEJ

wŁODZiMiErZ OsaDcZY

to, że Polska przed 20 laty

jako pierwsza uznała nie-

podległość Ukrainy, może

wywoływać u wielu, wy-

chowanych na sowieckich

stereotypach (korzenie,

których sięgają jeszcze

okresu carskiego), zdziwie-

nie i mniemanie o zwyczaj-

nym zbiegu okoliczności.

Bo jak tak może być, że Polacy

zazwyczaj postrzegani jako „pano-

wie, gnębiciele i okupanci”, zdecydo-

wali się na taki krok. Jeżeli nie był to

zbieg okoliczności, to z pewnością,

godło trójdzielne z ukraińskim Michałem archaniołem,

kryje się tu jakiś ukryty sens, a może

symbolem politycznej odrębności rusi w składzie rze-

dalekosiężne plany. Tak przeważnie

czypospolitej

myśli przeciętny obywatel, który czer-

pie swą wiedzę historyczną z ideolo-

gicznych „agitek” komunistycznej czy

XX wieku, na najwyższą funkcję w

które powinno by nam wystarczyć,

nawet, modnej obecnie, nacjonali-

Cerkwi został powołany metropolita

ale sama roztropność i sam interes

stycznej produkcji. Tymczasem, gdy

Andrzej Szeptycki.

Kościoła, cywilizacji i Polski nakazują

bez gniewu i przesądów spróbować

Wzmocnienie obozu narodowe-

przyznać, że między Polską a Rosją

apoteoza rusi-Ukrainy, kartka pocztowa z pocz. XX w. z

salonu Malarzy Polskich w krakowie

ocenić bilans ukraińsko-polskich

go, w przeciwwadze moskalofilom,

istnieje naród odrębny, ani do jed-

stosunków na przestrzeni wieków,

określało logiczny kierunek polskiej

nego, ani do drugiego nie należący,

obraz będzie zupełnie inny.

polityki w Galicji w drugiej połowie

który swych uczuć i właściwości na-

Kazimierz Wielki w 1370 roku w for-

że Rosja nie będzie pretendować na

Rozpad starej Rusi otworzył

XIX wieku. Szczególnie radykalizo-

rodowych nie pozbędzie się w naszej

mie ultimatum zażądał od patriarchy

polskie tereny „na Białej i Czerwonej

przed południowymi ruskimi ziemia-

wał się po przybyciu uciekinierów

epoce, skoro ich się nie pozbył przez

konstantynopolskiego niezależnego

Rusi”. Ostateczne rozwiązanie tego

mi dwie perspektywy rozwoju.

z Rosji – uczestników Powstania

tak długie wieki; nakazuje służyć mu

od moskiewskich władców pasterza

sporu przyniosły rozbiory Rzeczypo-

Pierwsza – to włączyć się do

Styczniowego 1863 roku. Wspomi-

szczerze i uczynnie, bez względu na

duchownego dla swoich prawo-

spolitej – prawie cała „spuścizna św.

procesu ponownego scalania ziem

nano, że we Lwowie można było

jego dzisiejsze usposobienie, aby on

sławnych poddanych. Tym samym

Włodzimierza” znalazła się pod ber-

ruskich, w którym od XIV wieku ini-

usłyszeć ich śpiewy: „Kto powiedział,

z czasem, gdy się poczuje cząstką

potwierdził podział w ruskiej Cerkwi

łem „władców ruskich”.

cjatywę przejęła późniejsza Rosja.

że Moskale to są bracia dla Rusinów,

europejskiej rzeszy, służył ogólnej

– podstawy jedności cywilizacyjno-

Jedyną „niezabraną” częścią

Opcja ta inspirowana była pragnie-

temu pierwszy w łeb wypalę pod ko-

cywilizacyjnej sprawie, jak mu Bóg

politycznej przestrzeni.

Ziem Ruskich były pozostałe we

niem odtworzenia jedności wschod-

ściołem Bernardynów”. Przywieźli

przeznaczył”. Lokalni politycy kon-

Pojęcie Rusi na wieki połączyło

władaniu Habsburgów: Galicja, Bu-

niej, „ruskiej” Europy, jako oryginal-

oni do Galicji swój herb, który pod-

serwatywni z niepokojem obserwu-

się z polską polityką. Do tytularza

kowina i Ruś Węgierska. Galicja, na

nej kulturowo-cywilizacyjnej „spuści-

kreślał trójjedyny charakter przyszłej

jąc stanowienie w ruchu narodowym

polsko-litewskich władców włączo-

której w XIX wieku wzmacniały się

zny św. Włodzimierza” lub posługu-

federacji narodów odrodzonej Rze-

panruskich, czy jak z pogardą mówio-

no tytuł – „wielki książę Ruski”.

polskie wpływy, stała się ośrodkiem

jąc się bardziej popularnym obecnie

czypospolitej. Obok polskiego orła

no „moskalofilskich” nastrojów, głosili

To zresztą w przyszłości przerosło

propagandy myśli o narodowo-poli-

terminem – „ruskiego świata”.

i litewskiego jeźdźca – „Pogoni”, do

hasła: „Wszystko dla Rusi (Ukrainy),

w permanentny polsko-moskiew-

tycznej odrębności Rusi/Ukrainy.

Druga perspektywa przewidy-

politycznego obiegu wszedł też ki-

nic dla Moskwy”.

sko/ruski konflikt, który ostatecznie

Ukraińska tematyka zdomino-

wała maksymalną integrację do cy-

jowski, ukraiński Michał Archanioł.

Ogólne polskie narodowe unie-

doprowadził do rozbiorów Polski.

wała romantyczne nurty w literaturze

wilizacyjnej europejskiej i politycznej

Szczególną rolę we wzmocnie-

sienie, związane z obchodami 300-

Polski historyk Antoni Chołoniewski

europejskiego regionu. Spod pióra

przestrzeni, wyznając wspólne dla

niu ukraińskiej niezależnej pozycji

lecia Unii Lubelskiej z 1569 roku, na

twierdził, że prawdziwą przyczyną

autorów polskich, związanych z ru-

Zachodu Europy wartości.

miał emigrant Paulin Święcicki, bar-

które przybyli przedstawiciele pa-

wszystkich wojen polsko-rosyjskich

chem narodowym, wychodzą nie tylko

Lokalne elity ruskie biorą udział

dziej znany jako „Paweł Swój”, który

triotycznych środowisk z trzech oku-

od czasów Iwana Groźnego do Mi-

przenicowane ukraińskie dumki czy

w obu procesach, jednak angażując

w piśmie „Sioło” otwarcie głosił myśl

powanych dzielnic starej Rzeczypo-

kołaja II były „Kresy”, czyli ukraińskie

malownicze opisy przyrody Ukrainy

się w większym stopniu w tę pierw-

o tym, że Ukraina – to nie Rosja.

spolitej, miało swój ostry „ukraiński”

i białoruskie ziemie. Ten konflikt był

i jej historii. Opisując okresy dawnej

szą. Można tu wspomnieć pierwsze-

Pamiętajmy, że w ówczesnej Ga-

rezonans. Usypując słynny Kopiec

przyczyną 16 wielkich wojen, które

Ukrainy, zwracali uwagę na walkę

go metropolitę kijowskiego, który

licji nie była to myśl popularna. On

Unii Lubelskiej na Wysokim Zamku,

doprowadziły do układania nietrwa-

o niepodległość władców ukraiń-

przeniósł się do Moskwy w 1320

pierwszy opublikował hymn „Ще не

polscy patrioci zorganizowali zbiórkę

łych „wiecznych pokojów”. Problem

skich i przede wszystkim – przeciw

roku i pierwszego moskiewskiego

вмерла Україна” („Jeszcze Ukraina

funduszy na ukraińskie towarzystwo

przerósł zwykły konflikt terytorialny,

moskiewskim satrapom. Podobnie,

świętego Piotra Rateńskiego, rodem

nie umarła” – obecny hymn Ukra-

„Proswita”. Sejm Galicyjski, zacho-

a stanowił przyczynę głębokiego cy-

jak powieść „Taras Bulba” weszła do

z terenów Galicji, któremu Moskwa

iny – red.). Polemizując z imperial-

wując przeważnie polski charakter,

wilizacyjno-światopoglądowego kon-

kanonu rosyjskiej literatury i służyła

zawdzięcza centralną pozycję w

ną doktryną, pisał: „Rosja powiada,

regularnie wspierał subwencjami

fliktu o włączeniu Ukrainy i Białorusi

„pokrzepieniu” serc rosyjskich, tak

scalaniu ziem ruskich.

że Rusi nie ma jako narodowości

ukraińskie organizacje i czasopi-

w przestrzeń „ruskiego świata”, czy

powieść Michała Czajkowskiego „Het-

Wzmożenie drugiego ukierunko-

odrębnej; dowiedźmy jej, że ma się

sma. Jednocześnie omijano instytu-

w wielokulturową europejską orbitę

man Ukrainy” budziła patriotyczne

wania wzmogło się po tzn. inkorpo-

rzecz przeciwnie, że Moskwa tylko

cje „moskalofilskie”. Gdy oparciem

wartości, stworzoną przez Rzeczy-

uczucia Rusinów na Galicji. Kornel

racji Rusi Halicko-Włodzimierskiej w

przywłaszcza sobie prawa słowiań-

„moskalofilskich” nastrojów stawała

pospolitą Obojga Narodów.

Ustianowicz, syn znanego galicyjskie-

skład Korony Polskiej. Obok projektu

skiej Rusi – a obaczymy, że odchyli

się coraz bardziej Cerkiew grekoka-

Zapalnym punktem w polsko-mo-

go zwolennika Głównej Ruskiej Rady,

moskiewskiego, na Rusi pojawia się

się od Europy i między nią a Zacho-

tolicka, administracja podjęła zde-

skiewskich stosunkach był problem

wspominał, że ten polski utwór napa-

też kierunek zachodni, którego głów-

dem stanie mur nieprzebyty – Ukra-

cydowane kroki, aby wykorzenić te

tytułowania rosyjskich władców, w

wał go dumą narodową bez porów-

nym promotorem jest Polska. Funda-

ina-Ruś słowiańska”.

tendencje. Wtedy, zgodnie z planami

którym podkreślali oni swój wszech-

nania większą, niż historyczne prace

mentalne znaczenie w umocnieniu

Ustaleniu w europejskiej nauce

namiestnika Galicji Kazimierza Bade-

rosyjski charakter. Ze względu na ty-

lokalnych poważnych nestorów nauki.

świadomości istnienia „dwu odmien-

twierdzenia o tym, że Rosja i Ukra-

niego, opracowano projekt obsadze-

tuł cara „Wszechrusi” polski Sejm od-

Myśl o Rusi (Ukrainie), jako o

nych Rusi” przynosi podział wcze-

ina nie tylko się różnią, ale i są to

nia tronu metropolity świętojurskiego

mówił podpisania umowy z Moskwą

odrębnej politycznej i narodowej ca-

śniej jedynej metropolii kijowskiej,

całkowicie przeciwstawne żywioły,

lojalnym i zdecydowanym biskupem,

w 1634 roku i taki stan trwał do 1768

łości, przebiegała przez całą polską

a od XIV wieku coraz bardziej mo-

służyły prace emigranta z Kijowa

który powstrzymałby wzrost nastro-

roku, gdy Sejm zgodził się tytułować

galicyjską politykę. Jak pisał zakon-

skiewskiej, na dwie części. Król pol-

Franciszka Duchińskiego, który z try-

jów prorosyjskich i proprawosław-

Katarzynę II „imperatrycą wszechro-

nik-zmartwychwstaniec o. Walerian

ski, a zarazem „pan i dziedzic Rusi”,

buny paryskiej Sorbony przekonywał

nych. W wyniku tego, na początku

syjską” w zamian za deklarację o tym,

Kalinka: „Nie tylko uczucie prawdy,