Wyjęte z karty pamięci

14

kurier galicyjski * 28 października – 17 listopada 2011 nr 20 (144)

DRoga Do niEPoDLEgłośCi  (cz. pierwsza)

Najcięższe walki stoczyła I Bry-

zonu niemieckiego. Na mocy poro-

aLEksanDEr sZUMaŃski

gada Legionów Polskich pod do-

zumienia Niemcy nie tylko musieli

tekst

wództwem Józefa Piłsudskiego, a

opuścić Królestwo Polskie, lecz

zdjęcia archiwum

zwłaszcza jej 5 Pułk Piechoty, które-

także pozostawić znaczną część

Niepodległość Polski. Mołotow

go straty bojowe przekroczyły 50 %.

broni, oraz innego sprzętu wojsko-

nazwał ją „potwornym bękartem

Jesienią 1915 roku Legiony

wego.

traktatu wersalskiego”. Stalin mó-

Polskie skoncentrowały się na

We wszystkich ośrodkach wła-

wił o niej jako „o, przepraszam za

froncie wołyńskim. Do końca 1916

dzy powstających na ziemiach

wyrażenie – państwie”, a dla J. M.

roku uczestniczyły tam w zaciętych

polskich z wyjątkiem Wielkopolski,

Keynesa, teoretyka współczesnego

bojach z Rosjanami. W 1915 roku

zgadzano się, że najwłaściwszą

kapitalizmu była „ekonomiczną nie-

komendant I Brygady Józef Piłsud-

osobą do objęcia zwierzchnictwa

możliwością, której jedynym przemy-

ski zaczął wstrzymywać werbunek

nad państwem jest Józef Piłsud-

słem jest żydożerstwo”. Lewis Na-

do Legionów i tworzyć Polską Or-

ski, który 18 listopada 1918 roku

mler uważał, że jest „patologiczna”,

ganizację Wojskową (POW) – tak

powołał pierwszy rząd Rzeczypo-

E. H. Carr nazwał ją „farsą”. David

jak Legiony mające na celu walkę

spolitej Polskiej, którego premierem

Lloyd George mówił o „defekcie hi-

o niepodległość, ale działającą w

został Jędrzej Moraczewski. Pił-

storii” , twierdząc, że „zdobyła sobie

konspiracji. 22 stycznia 1917 roku

sudski został Tymczasowym Na-

wolność nie własnym wysiłkiem, ale

prezydent Stanów Zjednoczonych

czelnikiem Państwa – powoływał

ludzką krwią” i że jest krajem, który

(które wkrótce przystąpiły do woj-

rząd i wyższych urzędników, oraz

„narzucił innym narodom tę samą

ny po stronie ententy), Woodrow

zatwierdzał dekrety wydawane

tyranię”, jaką sam przez lata znosił.

Wilson wydał orędzie, w którym

przez rząd.

wielka czwórka w wersalu. Od lewej: Dawid Lloyd geo-

Polska powiedział, jest „pijana mło-

stwierdził m.in. że wszędzie mę-

Tymczasem trwała wojna pol-

rge, Vittorio Emanuele Orlando, georges Benjamin cle-

dym winem wolności, które jej podali

żowie stanu są zgodni, iż powinna

sko-ukraińska (1918-1919) będąca

menceau i thomas woodrow wilson

alianci”, i „uważa się za nieodparcie

powstać zjednoczona i niezależna

konfliktem zbrojnym o przynależność

uroczą kochankę środkowej Euro-

Polska. Stanowisko prezydenta było

państwową zamieszkałej przez Pola-

która z Francją i Wielką Brytanią

nia w Rosji nie przyniosły rezultatów

py”. W 1919 roku Lloyd George po-

wynikiem zabiegów wybitnego męża

ków i Ukraińców Galicji Wschodniej.

znalazła się w obozie ententy, oraz

wyjechał na zachód, gdzie aż do re-

wiedział, „że prędzej oddałby małpie

stanu i pianisty Ignacego Paderew-

Stronami konfliktu były pro-

walczących z tym sojuszem państw

wolucji lutowej (1917) bezskutecznie

zegarek, niż Polsce Górny Śląsk”,

skiego. 8 stycznia 1918 roku prezy-

klamowana 1 listopada 1918 roku

centralnych – Niemiec i Austro-Wę-

starał się zainteresować władze fran-

zaś w 1939 roku oświadczył, „iż Pol-

dent Wilson wydał orędzie, w którym

przez społeczeństwo ukraińskie Ga-

gier. Niezależnie od tego, dowódz-

cuskie i brytyjskie sprawą polską.

ska zasłużyła na swój los”.

wymienił 14 warunków przyszłego

licji Wschodniej

twa wojujących ze sobą na ziemiach

Józef Piłsudski natomiast, zgod-

Adolf Hitler nazywał ją „pań-

pokoju, w punkcie 13 uznano ko-

– Zachodnio-Ukraińska Re-

polskich armii państw zaborczych

nie z przedwojennymi deklaracjami

stwem, które wyrosło z krwi nie-

nieczność stworzenia niepodległego

publika Ludowa po jednej stronie,

chciały zapewnić sobie przychylność

stanął po stronie państw central-

zliczonej ilości pułków, państwem

państwa polskiego z dostępem do

oraz polskie społeczeństwo Lwowa

Polaków.

nych, nie wykluczał jednak zmian

zbudowanym na sile i rządzonym

morza. Kolejnym, niezwykle istot-

i lokalny lwowski Komitet Ochro-

Rosjanie wydali odezwę, w któ-

kierunku działania w przyszłości.

przez pałki policjantów i żołnierzy,

nym wydarzeniem była deklaracja

ny Dobra i Porządku Publicznego

rej odwołali się do odwiecznej, rze-

Zorganizowane i dowodzone przez

śmiesznym państwem, w którym

wersalska wydana 3 czerwca 1918

(Tymczasowa Komisja Rządząca), a

komo wspólnej walki Słowian z agre-

Piłsudskiego oddziały strzeleckie za

sadystyczne bestie dają upust swo-

roku przez premierów Francji, Wiel-

po 11 listopada (w rzeczywistości 22

sją germańską i obiecywali zjedno-

zgodą Austrii i Niemiec na początku

im perwersyjnym instynktom, sztucz-

kiej Brytanii i Włoch. Stwierdzono

listopada) odrodzone państwo pol-

czenie ziem polskich „swobodnych

sierpnia 1914 roku wkroczyły na te-

nie poczętym państwem, ulubionym

w niej, że powstanie niepodległego

skie, po drugiej.

w wierze, języku i samorządzie”.

ren Królestwa Polskiego, aby wywo-

pokojowym pieskiem zachodnich de-

państwa polskiego jest warunkiem

7 października 1918 roku Rada

Deklaracja nie miała najmniejszej

łać powstanie przeciw Rosji. Próba

mokracji, którego w ogóle nie moż-

trwałego pokoju w Europie. Wcze-

Regencyjna ogłosiła manifest do na-

wartości, a wydał ją stryj cara Miko-

ta zakończyła się fiaskiem, żołnie-

na uznać za kulturalny naród, tak

śniej, w kraju 12 września 1917 roku

rodu polskiego, ogłaszający powsta-

rze Piłsudskiego nie zyskali popar-

cia społeczeństwa polskiego, które

wezwanie do walki o niepodległość

przyjmowało obojętnie, a bywało, że

niechętnie. Akcję niepodległościową

strzelców potępił biskup kielecki Au-

gustyn Łosiński.

Piłsudskiego poparli politycy pol-

scy z zaboru austriackiego, którzy

utworzyli Naczelny Komitet Narodo-

wy i za zgodą Austriaków przejęli po-

lityczne zwierzchnictwo nad strzel-

cami. Tak zaczęto tworzyć Legiony

Polskie. Składały się one z najwcze-

śniej powołanej I Brygady, której

komendantem był Józef Piłsudski, II

Obrona Lwowa – żołnierze por. schleygena na pozycji w

Brygady od 1916 dowodzonej przez

Ogrodzie Jezuickim

Powitanie Józefa Piłsudskiego w warszawie 10.Xi.1918 r.

Józefa Hallera, oraz III Brygady (jed-

nym z jej dowódców był Bolesław

zwanym państwem, pozbawionym

łaja II – Mikołaj Mikołajewicz – wódz

Roja). Celem Legionów była walka z

została powołana przez okupantów

nie niepodległego państwa polskiego.

wszelkich podstaw narodowych,

naczelny armii rosyjskiej.

Rosja o niepodległość Polski. Obojęt-

niemieckich i austriackich Rada Re-

Zarząd miasta Lwowa wysłał więc 11

historycznych, kulturowych, czy mo-

Jeszcze bardziej ogólnikowe

ny stosunek społeczeństwa polskie-

gencyjna, która miała pełnić funkcję

października 1918 do Rady Regen-

ralnych”.

obietnice składały państwa central-

go do Legionów zaczął się stopniowo

tymczasowej polskiej władzy pań-

cyjnej list zapewniający, że miesz-

Zbieżność tych uczuć, a tak-

ne, ograniczając się do wezwania do

zmieniać, wzmacniała się również

stwowej. 7 października Rada Re-

kańcy miasta wezmą aktywny udział

że sposobów ich wyrażania, jest

walkizewschodnimbarbarzyństwem.

wiara w wywalczenie niepodległości.

gencyjna wydała manifest do narodu

w budowie niepodległej Rzeczpo-

oczywista. Rzadko – jeżeli w ogóle

Z tej trudnej sytuacji zdawali sobie

Niebagatelną rolę w zmianie poglą-

polskiego, w którym za główny cel

spolitej. Na mocy dekretów Rady

kiedyś – kraj, który właśnie uzyskał

sprawę przywódcy dwóch głównych

dów społeczeństwa polskiego były

Polaków uznała powstanie niepod-

i rozkazu jej Komisji Wojskowej płk

niepodległość, bywał przedmiotem

polskich obozów politycznych, z któ-

walki legionistów, gdzie zasłynęli

ległego państwa polskiego. 10 listo-

Władysław Sikorski rozpoczął orga-

równie krasomówczych i równie

rych narodowodemokratyczny repre-

bohaterską szarżą pod Rarańczą,

pada po zwolnieniu z więzienia w

nizację we Lwowie z byłych oficerów

nieuzasadnionych zniewag. Rzadko

zentował orientacje antyniemiecką,

oraz bitwą pod Kostiuchnówką na

Magdeburgu przybył do Warszawy

i szeregowych Polskiego Korpusu

– jeżeli w ogóle kiedyś – brytyjscy

a irredentystyczny – antyrosyjską.

Wołyniu – jako działania Legionów

Józef Piłsudski. Powrót  komen-

Posiłkowego oddziałów Wojska Pol-

liberałowie bywali równie beztroscy

Dmowski poparł państwa ententy,

Polskich prowadzone w dniach 4-6

danta I Brygady Legionów do kraju

skiego, powołując Komendę Okrę-

w formułowaniu opinii, lub dobieraniu

które walczyły z Niemcami. Liczył na

lipca 1916 na Wołyniu przeciwko

zbiegł się z zawieszeniem broni

gową. Od lata 1918 istniały ponadto

sobie towarzystwa. Kiedy wybuchła

zjednoczenie wszystkich ziem przez

oddziałom rosyjskiego XLVI Korpusu

pomiędzy Niemcami, a ententą 11

Polskie Kadry Wojskowe powiąza-

I wojna światowa, jeden ze współ-

Rosję, w następstwie czego Polska

Armijnego, prowadzącego natarcie

listopada, które zakończyło I wojnę

ne z Narodową Demokracją. Na

pracowników Józefa Piłsudskiego

miałaby szansę odzyskania niepod-

w ramach ofensywy Brusiłowa.

światową i równocześnie okazało

ich czele stał kpt. armii austriackiej

zapisał: „nikt na całym świecie Pol-

ległości. Wybuch wojny nie wpłynął

Pomimo panicznej ucieczki wojsk

się utworzeniem polskiej państwo-

Czesław Mączyński, członek Ligi

ski nie chce”. Premier brytyjski Her-

jednak na zmianę polityki rosyjskiej

austro-węgierskich na prawym skrzy-

wości, z powierzeniem przez Radę

Narodowej.

bert Asquith mówił krótko przed woj-

wobec Polaków, którzy zarówno

dle (128 brygada honwedów), Polacy

Regencyjną, Józefowi Piłsudskie-

W tym czasie nastąpiło też

ną wybitnemu pianiście i orędowni-

przez administrację carską, jak i eli-

nie dopuścili do przerwania frontu,

mu dowództwo nad Polską Siłą

ożywienie działalności niepodległo-

kowi sprawy polskiej na Zachodzie

ty polityczne byli uznawani za część

wytrzymując kilkakrotnie ponawiany

Zbrojną.

ściowych organizacji ukraińskich.

Ignacemu  Paderewskiemu:  „nie

społeczeństwa rosyjskiego. Opa-

atak rosyjskiej dywizji piechoty (w

Tego samego dnia oswobodzo-

W pierwszej połowie października

ma żadnej nadziei na przyszłość

nowanie Królestwa Polskiego przez

składzie 397, 398, 399, 400, płk pie-

no Warszawę od Niemców. Był to

1918 zwołano do Lwowa delegatów

dla Ojczyzny Pana”. Oznaczało to,

państwa centralne w sierpniu 1915

choty). Pozbawione wsparcia artylerii

osobisty sukces Piłsudskiego, który

z ziem należących przed wojną do

że w chwili wybuchu wojny sprawę

roku nie zmieniło stosunku władz

i łączności brygady legionowe liczyły

nawiązał rokowania, z przedsta-

Austro-Węgier, na których miesz-

polską uważano w Europie za we-

rosyjskich do polskich aspiracji. W

łącznie tylko 5500 bagnetów, stawia-

wicielami stacjonującego w stolicy

kali Ukraińcy – Galicji Wschodniej,

wnętrzny problem zaborców Rosji,

tej sytuacji Dmowski, którego działa-

jąc czoło 13 000 Rosjan.

Polski trzydziestotysięcznego garni-

Bukowiny i Rusi Zakarpackiej. 19