15

kurier galicyjski * 28 października – 17 listopada 2011 nr 20 (144)

LEKCJa hiStoRii

października utworzyli oni Ukraiń-

ską Radę Narodową, która ogłosiła

krZYsZtOF sZYMaŃski

utworzenie państwa ukraińskiego z

tekst i zdjęcie oraz zdjęcie

ziem wschodniej Galicji aż po rzekę

archiwum

San.

liczki i Bochnię, przedostali się do

20 października podczas po-

Nowego Wiśnicza, gdzie Witold Pi-

Prawdziwą poglądową lekcję

siedzenia Rady Miejskiej Lwowa

lecki spotkał prawdziwego Tomasza

historii dla młodzieży z klas matural-

przyjęto rezolucję o przyłączeniu

Serafińskiego. 11 listopada 1943

nych obu szkół polskich we Lwowie

miasta do Polski. Aktowi sprzeciwili

został awansowany do stopnia rot-

zorganizował Konsulat Generalny

się radni ukraińscy, uznając go za

mistrza.

RP. Temat dotyczył wyjątkowej oso-

bezprawny.

Brał udział w powstaniu warszaw-

bistości z najnowszej historii Polski

30 października komendant

skim. Początkowo walczył jako zwykły

– rotmistrza Witolda Pileckiego. Pre-

lwowskiego okręgu Polskiej Orga-

strzelec w kompanii „Warszawianka”,

lekcję przeprowadził historyk IPN

nizacji Wojskowej (POW) – por. Lu-

później dowodził jednym z oddziałów

Jacek Pawłowicz. Życiorys rotmistrza

dwik de Laveaux podczas odprawy

zgrupowania Chrobry II, w tzw. Redu-

mógłby służyć za scenariusz filmu

komendantów grup poinformował,

cie Witolda (dawna siedziba redakcji

akcji, przy którym przygody Jamesa

że następnego dnia planuje zbroj-

„Rzeczypospolitej”). Placówki tej bro-

Bonda, Rambo i innych „bohaterów”

ne zajęcia Lwowa w imieniu Rzecz-

nił przez całe powstanie i opuścił ją

to są kreskówki dla dzieci. A, co naj-

pospolitej, uprzedzając podobną

dopiero po upadku powstania z…7

ważniejsze – wszystko to działo się

akcję ze strony Ukraińców. Prze-

żołnierzami. W latach 1944–1945

naprawdę. Zainteresowanie tą po-

rotmistrz witold Pilecki podczas procesu w 1948 roku

widywał zajęcie Dworca Głównego

przebywał w niewoli niemieckiej w

stacią wynikło nie tylko z obowiązków

wraz z magazynami wojskowymi,

stalagu 344 Lamsdorf (pol. – Łambi-

służbowych. Na co dzień pan Jacek

niego był już kompletną ruiną. W la-

obsadzenie rogatki Łyczakowskiej,

nowice), oflagu VII A w Murnau. Po

bada losy podziemia antysowieckiego

tach późniejszych władze białoruskie

oraz zajęcie Ratusza, Poczty Głów-

wyzwoleniu stalagu walczył w 2 Kor-

w powojennej Polsce. Ale o Pileckim

zniszczyły pozostałości miejscowo-

nej i komendy wojsk austriackich

pusie Polskim we Włoszech, w paź-

dowiedział się od swego krewnego w

ści. Obecnie Sukurcze nie istnieją;

w gmachu namiestnictwa. Tego

dzierniku 1945, na osobisty rozkaz

szczególnych okolicznościach.

nie ma śladu po domu, wykarczowa-

samego dnia ogłoszono także mo-

gen. Władysława Andersa wrócił do

Wszystko zaczęło się w 1940

no drzewa, zasypano stawy i jezioro

bilizację, która spotkała się z sze-

Polski, by prowadzić w Polsce dzia-

roku, gdy to wujek Jacka Pawłowicza

z czynnym źródełkiem.

rokim odzewem, zwłaszcza wśród

łalność wywiadowczą.

trafił do hitlerowskiego obozu zagła-

W sierpniu 1939 Witold Pilec-

młodzieży.  Powstały  wówczas

Jesienią 1945 rozpoczął zbiera-

dy w Auschwitz (Oświęcim). W tym

ki został ponownie zmobilizowany.

nie informacji wywiadowczych o sy-

„Lwowskie Orlęta”, rekrutujące się

okresie w obozie przebywał również

Walczył w kampanii wrześniowej

tuacji w Polsce, w tym o żołnierzach

Witold Pilecki, występujący wtedy pod

jako dowódca plutonu w szwadro-

z chłopców i dziewcząt, którzy nie

AK i 2 Korpusu, którzy byli więzieni w

nazwiskiem Tomasza Serafińskiego.

nie kawalerii dywizyjnej 19 Dywizji

ukończyli 18 roku życia, reprezen-

obozach NKWD i deportowani przez

Tam działał w organizacji konspiracyj-

Piechoty Armii Prusy, a następnie w

tujących wszystkie warstwy spo-

Sowietów na Syberię. Przekazał na

nej, zorganizowanej przez Pileckiego.

41 Dywizji Piechoty na przedmościu

łeczne. Stanowiły czwartą część

Zachód informacje o warunkach

Szczęśliwie udało mu się przeżyć za-

rumuńskim. Pod jego dowództwem,

obrońców i mniej więcej czwartą

Jacek Pawłowicz

na jakich miała stacjonować Armia

równo obóz i okres represji stalinow-

w trakcie prowadzonych walk, uła-

część spośród przeszło tysiąca

Czerwona na terenach Polski. Nie

skich w Polsce. Minęły lata. Nadszedł

ni zniszczyli 7 niemieckich czołgów

pięciuset poległych po polskiej

Osiecimską zamieszkali w Ołońcu.

zareagował na rozkaz Andersa po-

okres Solidarności, stan wojenny.

oraz 2 nieuzbrojone samoloty. Ostat-

stronie. Symbolami tych Młodych

Tam urodziło im się pięcioro dzieci:

lecający mu opuszczenie Polski, w

Wtedy to u wujka pan Jacek umieścił

nie walki jego oddział prowadził jako

Bohaterów – Orląt Lwowskich stali

Maria, Józef (zmarł w wieku 5 lat),

związku z zagrożeniem aresztowa-

drukarnię ulotek i innej zakazanej lite-

jednostka partyzancka. Pilecki roz-

się czternastoletni Jurek Bitschan

Witold, Wanda i Jerzy. Matka dom

niem.

ratury. To właśnie przy szumie powie-

wiązał swój pluton 17 października

i najmłodszy kawaler Krzyża Virtuti

prowadziła po polsku i uczyła dzieci

8 maja 1947 został aresztowany.

lacza pan Jacek słuchał opowieści o

1939 i przeszedł do konspiracji.

Militari trzynastoletni Antoś Pe-

języka polskiego, historii Polski i re-

W areszcie był torturowany przez

tym niezwykłym człowieku. Czasu

Po zakończeniu kampanii wrze-

trykiewicz. Bitschan w liście z 20

ligii katolickiej.

funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeń-

było wiele, a starszy pan był zado-

śniowej przedostał się do Warszawy,

listopada 1918 roku pisał do swoje-

Od 1910 Pileccy przenoszą się do

stwa. W trakcie ostatniego, jak się

wolony, że swoje wspomnienia może

został jednym z organizatorów powo-

go ojczyma: „Kochany Tatusiu, idę

Wilna, aby dzieci mogły wychowywać

później okazało, widzenia z żoną,

przekazać młodemu pokoleniu.

łanej 9 listopada 1939 konspiracyjnej

dzisiaj zameldować się do wojska.

się w środowisku polskim, uniknąć ru-

wyznał jej: Oświęcim to była igrasz-

Czas i stan wojenny minęły. Ja-

organizacji Tajnej Armii Polskiej pod

Chcę okazać, że znajdę na tyle

syfikacji. Tu Witold uczy się w szkole

ka. Ostatecznie został oskarżony o

cek Pawłowicz ukończył studia hi-

dowództwem majora Jana Włodar-

siły, by móc służyć i wytrzymać.

handlowej. Z wybuchem I wojny świa-

działalność wywiadowczą na rzecz

storyczne i został pracownikiem IPN

kiewicza.

Obowiązkiem też moim jest iść,

towej Ludwika Osiecimska z dziećmi

rządu RP na emigracji. 15 maja 1948

– instytucji badającej zawiłe karty

W 1940 Pilecki przedstawił swo-

gdy mam dość sił, a wojska braknie

wyjeżdża do rodziców do Orła w Ro-

rotmistrz został skazany na karę

historii Polski. Tu postanowił zwery-

im przełożonym plan przedostania się

ciągle dla oswobodzenia Lwowa.

sji. W 1916 Witold założył własną dru-

śmierci i wkrótce został stracony. Wy-

fikować i uzupełnić dokumentalnie

do niemieckiego obozu koncentra-

Z nauk zrobiłem już tyle ile trzeba

żynę skautowską. Tu wkrótce po raz

rok wykonano w więzieniu mokotow-

opowieści wuja. Tak go ten temat pa-

cyjnego Auschwitz, w celu zebrania

było. Jerzy”. Poległ w ataku na

pierwszy styka się z systemem so-

skim na Rakowieckiej, poprzez strzał

sjonował, że przez wiele lat dokładnie

od wewnątrz informacji wywiadow-

koszary naprzeciw Cmentarza Ły-

wieckim. Rodzina uprzedzona przez

w tył głowy. Wykonawcą wyroku był

prześledził życie Witolda Pileckiego.

czych na temat jego funkcjonowania

czakowskiego. W rejonie szkoły im.

miejscowych chłopów o możliwości

Piotr Śmietański zwany „Katem z

Odwiedził miejscowości, związane z

i zorganizowania tam ruchu oporu.

Henryka Sienkiewicza 5 listopada

aresztu ucieka do Wilna.

Mokotowa”.

jego bohaterem, w archiwach Rosji,

Przejmuje dokumenty Tomasza Se-

zginął piętnastoletni Wilhelm Ha-

W latach 1918–1921 Pilecki służył

Witold Pilecki pozostawił żonę,

Białorusi i Litwy wyszukiwał wszyst-

rafińskiego, żołnierza uważanego za

luza, o którego odwadze dowódca

w oddziałach samoobrony w Wilnie,

córkę i syna. Jego miejsce pochów-

ko co mogło rzucić snop światła na

zmarłego. 19 września 1940 podczas

odcinka wyrażał się z najwyższym

walczył z bolszewikami. Jako kawale-

ku jest nieznane, grabarze z UB

postać Pileckiego, jego działalność,

łapanki dał się aresztować. Do obo-

uznaniem. Czternastoletni Tadeusz

rzysta brał udział w obronie Grodna.

zakopali zwłoki prawdopodobnie na

służbę wojskową, życie z rodziną na

zu trafił w nocy z 21 na 22 września

Wiesner walczył na Kulparkowie.

5 sierpnia 1920 wstąpił do 211 Pułku

wysypisku śmieci lub Kwaterze na

wsi. Wiele lat zbierania pojedynczych

1940 wraz z tzw. drugim transportem

Aresztowany w domu rodziców, po

Ułanów i w jego szeregach walczył w

Łączce, gdzie potajemnie chowano

informacji, fotografii, dokumentów,

warszawskim.

przejściowej utracie tej dzielnicy

bitwie warszawskiej, brał udział w wy-

ofiary UB by pamięć o nich w Polsce

następnie dwa lata porządkowania

Jako więzień nr 4859 był głównym

przez Polaków, został rozstrzelany

zwoleniu Wilna. Dwukrotnie odzna-

zginęła. Ale ta pamięć przetrwała w

zebranych materiałów zaowocowały

organizatorem konspiracji w obozie.

przez żołnierzy ukraińskich.

czony został Krzyżem Walecznych.

jego rodzinie i wśród jego kolegów.

publikacją o tej niezwykłej postaci.

W zorganizowanej przez niego siatce

W natarciu na Szkołę Kadecką

Po wojnie zdemobilizowany.

Walczyli o jego rehabilitację

Powstał album, w którym w pasjonu-

nazwanej przez Pileckiego – ZOW

poległ czternastoletni Tadeusz Ja-

W roku 1922 rozpoczął studia na

Prokuratorzy z Naczelnej Pro-

jący sposób opisane są losy rotmi-

(Związek Organizacji Wojskowej) byli

błoński. To tylko nieliczne przykłady

Wydziale Rolnym na Uniwersytecie

kuratury Wojskowej w 1990 podjęli

strza Witolda Pileckiego i przedsta-

między innymi: Stanisław Dubois, Xa-

heroizmu najmłodszych obrońców

Poznańskim, a też na Uniwersyte-

rewizję procesu grupy rotmistrza Pi-

wiony jest bogaty materiał ilustracyj-

wery Dunikowski i Bronisław Czech.

miasta – Semper Fidelis.

cie im. Stefana Batorego jako nad-

leckiego. Pierwotnie wniosek przewi-

ny, gdzie możemy zobaczyć zdjęcia

Opracowywał pierwsze sprawoz-

1 listopada 1918 nad ranem,

zwyczajny słuchacz Wydziału Sztuk

dywał rehabilitację, jednak Tadeusz

rodzinne, zdjęcia z okresu służby

dania o ludobójstwie w Auschwitz

żołnierze  podlegający  Ukraiń-

Pięknych, jednak po krótkim czasie

Płużański wywalczył anulowanie

wojskowej i fotokopie dokumentów,

przesyłane przez pralnicze komando

skiemu Komitetowi wojskowemu,

przerwał naukę. Z tego okresu po

wyroków. Unieważnienie wyroku w

ilustrujące wydarzenia związane z

do dowództwa w Warszawie i przez

uprzedzając polską akcję, opano-

dziś dzień w kościele parafialnym

sprawie Witolda Pileckiego nastąpiło

bohaterem.

komórkę „Anna” w Szwecji dalej na

wali większość gmachów publicz-

w Krupie (3 km od Sukurcz, gdzie

1 października 1990.

Zachód. Meldunki o sytuacji w obozie

nych we Lwowie. W odpowiedzi po-

w szkole pracowała żona Witolda)

Witold Pilecki w 1995 roku został

przekazywane były także do głównej

co opowiedział

wstały spontanicznie, w zachodniej

wiszą dwa obrazy jakie wyszły spod

odznaczony pośmiertnie Krzyżem

kwatery AK za pomocą uciekinierów

młodzieży lwowskiej

części miasta, dwa polskie punkty

jego pędzla.

Komandorskim Orderu Odrodzenia

z obozu. 20 czserwca 1942 dokonano

Jacek Pawłowicz

oporu z bardzo nieliczną początko-

W latach dwudziestych XX w. ro-

Polski, a w 2006 roku prezydent

Witold Pilecki urodził się w 13

najbardziej spektakularnej ucieczki w

wo i słabo uzbrojoną załogą. Były

dzina Pileckich stała się właścicielem

Polski Lech Kaczyński przyznał mu

maja 1901 w miejscowości Ołoniec

historii Auschwitz. Byli to uczestnicy

to – szkoła im. Henryka Sienkie-

rodzinnego majątku matki Sukurcze

pośmiertnie Order Orła Białego.

w Karelii w Rosji, dokąd rodzina Pi-

ZOW Pileckiego. Trzech więźniów

wicza, w której znajdował się ba-

niedaleko Lidy, wraz ze starym pol-

Na zakończenia swej opowie-

leckich została przesiedlona przez

uciekło w przebraniu SS-manów,

talion kadrowy Wojska Polskiego

skim dworem. Tam wychowywały

ści pan Jacek przeprowadził wśród

władze rosyjskie w ramach represji

kradnąc samochód marki Steyer

się dzieci Witolda i Marii – syn An-

pod dowództwem kpt. Zdzisława

młodzieży błyskawiczny konkurs, w

za udział w powstaniu styczniowym.

220 należący do komendanta obozu

drzej i córka Zofia. Tu Pilecki zakłada

którym nagrodami była książka o

Trześniowskiego i Dom Akademic-

Jego dziadek, Józef Pilecki, pocho-

Rudolfa Hoessa. Za swoją działalność

wspólnie z sąsiadami spółdzielnię

Witoldzie Pileckim. Uważni słucha-

dzący z rodziny szlacheckiej, sie-

konspiracyjną Pilecki jeszcze jako wię-

ki przy ul. Issakowicza z niewielką

rolniczą, ochotniczą straż pożarną,

cze tej lekcji historii na żywo otrzy-

dem lat spędził na zesłaniu na Sy-

zień obozu, w listopadzie 1941 został

grupą żołnierzy POW. Obie pla-

samopomoc dla miejscowej ludności

mali trzy egzemplarze publikacji. A

berii. Ojciec Witolda, Julian Pilecki

awansowany przez gen. Stefana Gro-

cówki rozpoczęły akcję obronną.

i oddziały przysposobienia wojskowe-

do obu szkół został przekazany film

po ukończeniu studiów w Instytucie

ta-Roweckiego do stopnia porucznika.

Wkrótce powołano Naczelną Ko-

go „Krakusy”. Po II wojnie światowej

dokumentalny o rotmistrzu Pileckim,

Leśnym w Petersburgu, przyjął po-

W kwietniu 1943 Pilecki wraz z

mendę Obrony Lwowa na czele z

Sukurcze były systematycznie dewa-

jako pomoc naukowa do nauki o po-

sadę leśnika w Karelii. Po wstąpie-

dwoma współwięźniami zdołał uciec

kpt. Czesławem Mączyńskim.

stowane. W 1992 dwór i plac wokół

wojennej historii Polski.

niu w związek małżeński z Ludwiką

z obozu. Przez Tyniec, okolice Wie-

kg