12

niezwykła postać

kurier galicyjski * 18–28 listopada 2011 nr 21 (145)

NAZYwALI GO ATAMANEM…

Nazywali go Atamanem, zatwardziałym kosmopolitą, a także Człowiekiem Pogranicza, budowniczym polsko-

ukraińskiego porozumienia. Był Kawalerem Orderu Orła Białego, profesorem, honorowym obywatelem Koło-

myi, Galicyjskim Rycerzem, a także przedstawicielem ginącego dziś gatunku – ukraińskim liberałem.

się polsko-ukraińskie porozumienie

jego miejsce. Jednak odpowiedź już

OLA HNATIUK

i z jakimi przeszkodami przyszło się

na pierwsze pytanie okazała się dla

im zmierzyć. To był początek part-

niego decydująca:

Bohdan Osadczuk był człowie-

nerskiej współpracy w czasie, kiedy

– Wasza familia? – zapytał czło-

kiem o nadzwyczajnym poczuciu

jedynie wizjoner mógł marzyć o wol-

nek komisji, oficer NKWD.

humoru. Chciałabym więc kontynu-

nej Polsce i wolnej Ukrainie w zjed-

– Przyszedłem sam, bez rodzi-

ować wyliczanie jego tytułów w stylu

noczonej Europie. Wydawało się, że

ny, – odpowiedział chłopak. Dalsza

„Perwersji” Andruchowycza, której

geopolityczne zmiany po umowie

„wymiana myśli” wywołała burzę w

bohater, Stanisław Perfecki posiadał

jałtańskiej na długo podzieliły Eu-

radzieckiej części komisji i śmiech

mnóstwo imion, zwłaszcza – bimber

ropę. Wydawało się, że marzenia

w niemieckiej. Wrócił pod niemiecką

bibamus. Jeden ze współrozmówców

o europejskości Ukrainy, ba nawet

okupację.

i współbiesiadników Bohdana Osad-

Polski, nie mają niczego wspólne-

Tak skończył się jego flirt z ko-

czuka, po wysłuchaniu jednej z wielu

go z polityką. Bohdan Osadczuk

munizmem, który mógł okazać się

jego awanturniczych historii, krótko

był jednak człowiekiem, który nie

śmiertelnie niebezpieczny. Kolejne

podkreślił: „Z pana żaden Osadczuk,

wyobrażał siebie poza żywiołem

próby znalezienia przytułku podczas

tylko Mossadczuk!”.

życia politycznego. Był to analityk,

wojny zaprowadziły go na Chełmsz-

Powróćmy jednak do poważniej-

który wspaniale rozumiał rządzące

czyznę, gdzie w Ukraińskim Komi-

szego tonu. Bohdan Osadczuk dru-

polityką mechanizmy. Był realistą, a

tecie Pomocy podjął współpracę z

kował swe teksty pod różnymi pseu-

nie marzycielem. Miał jednak w zwy-

przyszłym metropolitą Stepanem

donimami. W najbardziej wpływowej

czaju powtarzać, że bez wizji nie ma

Skrypnykiem, udzielając pomocy nie

szwajcarskiej gazecie lat sześćdzie-

Bohdan Osadczuk

polityki, są tylko gry polityczne. Jak

tylko ukraińskim uciekinierom, ale z

siątych i siedemdziesiątych ubiegłe-

okazało się, miał rację.

całej mocy starając się cokolwiek

go stulecia – Neue Zurcher Zeitung,

Początek 1950 był nie tylko po-

go za swoje miasto. Myślę, że nic w

Wkład Bohdana Osadczuka w

zrobić dla jeńców Armii Czerwonej

występował jak Aleksander Korab,

czątkiem zimnej wojny, ale też pierw-

tym dziwnego.

sprawę porozumienia polsko-ukraiń-

w obozie niemieckim, którzy po wy-

będąc niepowtarzalnym komenta-

szych prób niedopuszczenia podzia-

Pozostać w Niemczech pozwo-

skiego był odpowiednio doceniony,

buchu wojny niemiecko-radzieckiej

torem i analitykiem wydarzeń w Eu-

łu europejskiego kontynentu. Jedną

lił Osadczukowi przypadek, a raczej

zwłaszcza przez prezydenta Alek-

skazani zostali na śmierć głodową

ropie Wschodniej. Powołując się na

z nich był Kongres Wolności Kultury,

typowo zachodnioeuropejskie wy-

sandra Kwaśniewskiego, który nie

za drutem kolczastym. Do końca

słowa innego, nie gorzej poinformo-

który odbył się w podzielonym Berli-

kształcenie niemieckiego oficera

tylko uhonorował go najwyższym

życia Bohdan Osadczuk nie mógł

wanego współrozmówcy – właśnie

nie. Właśnie podczas tego Kongre-

– z głębokimi „lukami” wschodnio-

odznaczeniem państwowym Rze-

spokojnie wspominać tych strasz-

pod tym nazwiskiem Osadczuk trafił

su doszło do pierwszego spotkania

europejskimi. Na pytanie o miejsce

czypospolitej Polskiej, ale też chętnie

nych obrazów.

na „ściśle tajne” listy, jako człowiek

Bohdana Osadczuka z redaktorem

urodzenia odpowiedział prawdę:

korzystał z rad sędziwego profesora.

Początek lat czterdziestych był

wywołujący żywe zainteresowanie

naczelnym emigracyjnej „Kultury” Je-

Kołomyja, Galicja. Dla niemieckie-

Kiedy kształtowała się osobo-

dla niego okresem flirtu z nacjonali-

ówczesnego KGB.

rzym Giedroyciem oraz jego towarzy-

go ucha zabrzmiało to jako okaz

wość Bohdana Osadczuka, Ukra-

zmem, który okazał się jednak rów-

W całym swym bujnym życiu

szem i współpracownikiem, znanym

braku wykształcenia, przecież Ko-

ińcy, Polacy i Niemcy byli wrogami.

nie nietrwałym, jak poprzedni i oczy-

Bohdanowi Osadczukowi nie dane

malarzem Józefem Czapskim. To był

lomea znajduje się we Włoszech,

On jednak zdołał stać się człowie-

wiście, równie śmiertelnie niebez-

było jednak odwiedzić Związku So-

początek półwiekowej współpracy

a Galicja – w Hiszpanii. Po tym,

kiem kultury ukraińskiej, polskiej

piecznym. Okres ten pozostawił po

wieckiego. Dostał wprawdzie zapro-

Osadczuka z „Kulturą”. Przyjaźń z

jak Osadczuk został kołomyjskim

i niemieckiej jednocześnie. Nigdy

sobie uraz wojny bratobójczej mię-

szenie od I sekretarza KC KPZR Ni-

tymi arystokratami ducha przerwała

Włochem (Tak! Tak! zupełnie jak

nie zapominał też o kulturze ży-

dzy banderowcami i melnykowca-

kity Chruszczowa, który początkowo

dopiero śmierć Czapskiego i Giedroy-

„Anglik z Kołomyi” – synonim cze-

dowskiej – nieodłącznym elemencie

mi. W konsekwencji, obydwa flirty

chciał go „zwolnić” ze szwajcarskiej

cia. Stałym autorem ukraińskiej kroniki

goś całkiem nieprawdopodobnego

międzywojennej rzeczywistości w II

skończyły się wiecznym poczuciem

gazety, a później, po zapoznaniu się

zapoczątkowanej na łamach „Kultury”

i awanturniczego), nie podejrzewał

Rzeczypospolitej. Całe powojenne

odrazy do wszystkich, bez wyjątku,

– okazał „szczerą” sympatię do wpły-

był Berlińczyk, BEO, czyli – Bohdan

nawet, że to nieporozumienie po

życie poświęcił normalizacji stosun-

totalitarnych ideologii.

wowego dziennikarza. Wprawdzie,

Osadczuk we własnej osobie. Pod-

wojnie jeszcze raz oddali od nie-

ków, przede wszystkim – między

Właśnie wtedy, na początku lat

w dalekim 1939 roku Osadczuk sam

paryski Maisons-Laffitte stał się dru-

go śmiertelne niebezpieczeństwo.

Polakami i Ukraińcami. Bez niego

czterdziestych, jeden z dawnych

tego pragnął. Na początku II wojny

gim domem dla berlińczyka, a jego

Przecież w powojennej radzieckiej

porozumienie polsko-ukraińskie na

ukraińskich emigrantów petlurow-

światowej i podziale II Rzeczypospo-

goście – między innymi Czesław

strefie okupacyjnej polowano na

przełomie wieków ubiegłego i obec-

skich doradził Osadczukowi by spró-

litej między hitlerowskimi Niemcami

Miłosz, Witold Gombrowicz, Witold

Ukraińców i przemocą wysyłano

nego byłoby o wiele bardziej skom-

bować ukryć się od wojny w stolicy

i stalinowskim Związkiem Radziec-

Woroszylski czy o pokolenie młodszy

„do historycznej ojczyzny”, „где так

plikowane. Wierzę, że dziedzictwo,

III Rzeszy – zgodnie z przysłowiem,

kim, 19 letni ukraiński patriota o lewi-

Adam Michnik – jego przyjaciółmi.

вольно дышит человек”. NKWD-

które zostawił po sobie Bohdan

że „najciemniej jest pod latarnią”.

cowych poglądach postanowił udać

Korespondencja redaktora „Kul-

zista, któremu Osadczuk pokazał swój

Osadczuk, pozwoli nam nie pomylić

Od tej pory, aż do 2011 r., stałym

się do wspólnej niemiecko-radziec-

tury” z Bohdanem Osadczukiem skła-

dokument, machnął ręką i powiedział

się i kontynuować pracę ukraińskie-

miejscem zamieszkania Bohdana

kiej komisji ds. wymiany ludności w

da się na duży tom, bez zapoznania

do swego towarzysza: „Какой то

go liberała, obywatela świata i nie-

Osadczuka był Berlin. Jednak do

przekonaniu, iż radziecka Ukraina

się z którym trudno jest zrozumieć w

ср…й итальянец” (jakiś zasr…y

powtarzalnego gawędziarza.

końca życia Osadczuk nie uważał

jest jednak Ukrainą i tam właśnie jest

jakich trudnych warunkach rodziło

Włoch – tłum.).

list Prezydenta rP do uczestników uroczystości pogrzebowej profesora Bohdana osadczuka

przyjmuje.

Szanowni Państwo!

Niezachwiany przeciwnik myślenia

Polska doceniła Jego ogromne

każdego dnia oraz razem z Ukrainą

Zawsze będziemy pamiętać to,

Żegnamy dzisiaj człowieka, któ-

nacjonalistycznego, wierny orędow-

zasługi dla pojednania polsko-ukra-

i innymi krajami Europy Wschod-

co Profesor Bohdan Osadczuk okre-

ry wywarł ogromny wpływ na na-

nik wolności. Prowadził współcze-

ińskiego odznaczając Go w 2001

niej budować wspólną płaszczyznę

ślił jako swoją życiową misję: „celem

szą rzeczywistość, na przemiany

współpracy, szczególnie wobec Ro-

sne sobie pokolenia jej drogami,

roku swoim najwyższym odznacze-

mojego życia stało się porozumie-

w Europie Środkowo-Wschodniej,

sji. Chcemy iść tą drogą.

nawet gdy zdawało się to jedynie

niem Orderem Orła Białego. I nie

nie polsko-ukraińskie”. Do realizacji

a w szczególny sposób na relacje

Zapamiętamy Bohdana Osad-

marzycielstwem.

było przypadkiem, że uroczystości

tego celu zaangażował cały swój

polsko-ukraińskie. Profesor Bohdan

czuka jako myśliciela o gorącym

Czesław Miłosz powiedział o

jubileuszowe z okazji 90-lecia Boh-

potencjał intelektualny i wszystkie

Osadczuk może być wręcz nazwany

temperamencie, niepokornego. Jego

Bohdanie Osadczuku, że należał

dana Osadczuka odbyły się rok

swoje siły, stając się człowiekiem-

patronem polsko-ukraińskiego po-

wizja stosunków polsko-ukraińskich

do ludzi, których energia jest zaraź-

temu na Uniwersytecie Warszaw-

instytucją, działającym niestrudzenie

jednania. Był człowiekiem dziejowej

w przeszłości oraz postulaty na przy-

liwa. Profesor odcisnął swój trwały

skim, w Pałacu Kazimierzowskim –

na rzecz budowania polsko-ukraiń-

wizji. Należał do tych wielkich, któ-

szłość potrafiły być krytykowane i w

ślad na myśleniu elit europejskich,

w pałacu władców Rzeczypospolitej

skiej przyjaźni i współpracy. Połączył

rzy swoim przenikliwym umysłem,

Warszawie, i w Kijowie, ale jedno-

polskich i ukraińskich. Szukał tego,

Wielu Narodów. Bohdan Osadczuk

w tej wielkiej sprawie swoje wysiłki

swoim nieustępliwym słowem, swo-

cześnie zawsze wzbudzały ogromne

był z tej tradycji i z tego ducha.

co łączy, co buduje wspólnotę po-

wraz z Jerzym Giedroyciem, którego

ją wyobraźnią i pasją ukształtowali

zainteresowanie, prowokowały do

Skłaniamy głowę przed Jego

nad podziałami.

najbliższym współpracownikiem był

dzisiejszą wspólną Europę i pomogli

Wspominać go będziemy jako

dyskusji. A ta, w obliczu zawikłanych

dziełem i przesłaniem. Będziemy je

przez 50 lat. Dzisiaj obaj pozostawia-

nam przezwyciężyć cienie tragicz-

obywatela Europy, który równie do-

dziejów obu narodów, jest tym czego

rozwijać. Cześć Jego pamięci!

ją nam spuściznę swoich dokonań

nej przeszłości.

bardzo potrzebujemy. Czasem miało

brze czuł się w Kołomyi i Berlinie,

i marzeń, wyrazistą wizję dalszego

Profesor Bogdan Osadczuk miał

się wrażenie, że Profesor Osadczuk

Warszawie i Kijowie. Ale przede

Pogrzeb prof. Bohdana

rozwoju relacji polsko-ukraińskich.

długie i owocne życie. Czuł tętno

celowo pobudza do rozmowy i pole-

wszystkim jako ukraińskiego pa-

Osadczuka odbył się 25 paź-

Bohdan Osadczuk zawsze uważał,

historii; wiele widział, przeżył i ro-

miki, do sporów i dialogu. Dzięki takim

triotę i wielkiego przyjaciela Polski,

dziernika 2011 r. w kościele

że to właśnie Polska powinna czu-

zumiał. Doświadczył totalitaryzmów,

ludziom jak On historia nie zastyga, a

urodzonego i zmarłego na teryto-

w Zakliczynie koło Myślenic

wać nad szansami wejścia Ukrainy

społeczeństwa mogą wychodzić so-

konfliktów i nieszczęść, które były

rium Rzeczypospolitej. Na polskiej

(woj. małopolskie).

do Unii Europejskiej, wspierać te ideę

bie naprzeciw.

udziałem narodów tej części Europy.

ziemi, która dzisiaj na wieczność go

kg