img
Przegląd wydarzeń
16
kurier galicyjski * 18–28 listopada 2011 nr 21 (145)
wołyńskie pochówki
We Włodzimierzu Wołyńskim pogrzebano szczątki obywateli polskich, rozstrzelanych przez NKWD.
AGNIeSZKA RATNA
tekst i zdjęcia
Kurier Galicyjski opisywał już
prace wołyńskich archeologów w
okolicach zamku Kazimierza Wielkie-
go, którzy odkryli masowe pochówki.
Jak podał kierownik prac Sergij
Panyszka, były to szczątki obywa-
teli polskich, rozstrzelanych przez
NKWD w 1941 roku. Pan Panyszka
prognozuje, że takich pochówków
na terenie grodziska Włodzimier-
skiego jest jeszcze kilka. W sierpniu
br. wspólna polsko-ukraińska eks-
pedycja archeologiczna odnalazła
Ordynariusz diecezji łuckiej bp Marcjan Trofimiak (od pra-
kolejną mogiłę, w której natrafiono
wej) i gubernator Wołynia Borys Klimczuk podczas cere-
na szczątki ponad 300 osób w róż-
monii pogrzebowej
nym wieku. Wśród nich są wojskowi,
cywile, mężczyźni, kobiety i dzieci.
Najmłodsza ofiara miała około 1,5
Mieczysława Smorawińskiego. We
podały informację o tym, że ofiarami
roku, a najstarsza – około 60. „Wiele
wrześniu 1939 roku zostali otocze-
mogli być Żydzi, rozstrzelani przez
znalezionych przedmiotów świadczy
ni przez Armię Czerwoną i oddziały
hitlerowców. Myślę, jednak, całko-
o tym, że pomordowani tu byli Pola-
Wehrmachtu. Ślad po tym zgrupo-
wicie nie odpowiada to faktom. Lud-
kami, – mówi archeolog, dyrektor fir-
waniu zaginął. Widocznie, przez
ność żydowskiego getta została roz-
my „Wołyńskie starożytności” Oleksij
jakiś czas byli przetrzymywani w
strzelana poza miastem. Przed tym
Złatogorski. – Są to guziki, nieśmier-
koszarach, a potem ich stopniowo
odebrano im kosztowności. Jak wy-
telniki polskich policjantów, dużo
rozstrzeliwano. Inna hipoteza – to
jaśnić ten fakt, że przy szczątkach
przedmiotów ze złota i monet, które
uciekinierzy z Polski, którzy w 1939
znaleziono wiele cennych złotych
świadczą o tym, że ci ludzie zostali
roku zostali okrążeni. Mogła to też
przedmiotów? Lub, po co Żydówka
rozstrzelani przez sowieckie organy,
być i miejscowa ludność, Ukraińcy
miałaby przy sobie lusterko z nakle-
które śpieszyły się, nie sprawdzały
i Polacy, którzy stali się niewygodni
jonym na odwrocie portretem mar-
Straszne znalezisko archeologów
dokumentów i kieszeni ofiar”.
lokalnym władzom. Jak dla naszej
szałka Rydza-Śmigłego?
Tego samego zdania jest i Wło-
tknęła się na ludzkie szczątki zabro-
ścijańską na Federowskim cmentarzu
terenów, ofiary mają dobrze utrzy-
Włodzimierz Stemkowski twier-
dzimierz Stemkowski, dyrektor Wło-
niono dalszego prowadzenia prac.
w centrum Włodzimierza-Wołyńskie-
mane uzębienie. Możliwie, że ofiary
dzi, że w powojennych latach o taj-
dzimierz-Wołyńskiego muzeum hi-
Taką samą decyzję otrzymał miesz-
go. W czasie ceremonii pogrzebowej
– to mieszkańcy Warszawy, Krako-
nym cmentarzu w centrum miasta
storycznego:
kaniec miasta, gdy chciał wykopać
przewodniczący Rady Wojewódzkiej
wa czy Lwowa, gdzie stomatologia
dobrze wiedziało KGB. Gdy ekspe-
– Pierwsza wersja – to mogą być
dół na potrzeby gospodarcze.
Borys Klimczuk powiedział: „Nie zna-
stała wówczas na wysokim pozio-
dycja archeologiczna z Leningradu
żołnierze i oficerowie korpusu gen.
Ekshumację szczątków ukraiń-
my skąd pochodzili, narodowości ani
mie. Ostatnio niektóre masmedia
rozpoczęła prace na zamczysku i na-
scy archeolodzy prowadzili wspólnie
wieku tych ludzi. Te masowe mordy
z polskimi kolegami pod kierownic-
– to straszna lekcja dla wszystkich
twem profesora Uniwersytetu im. Mi-
narodów. Dziś żyjemy w czasach
kołaja Kopernika w Toruniu Andrzeja
pokoju i powinniśmy być dobrzy dla
Koli. Prace były finansowane przez
siebie i dawać zdecydowaną odpra-
stronę ukraińską – przedsiębiorstwo
wę wszelkim gnębicielom”.
państwowe „Wołyńskie starożytno-
Borys Klimczuk zawiadomił, że
ści”. Od finansowania zależy, kiedy
badania archeologiczne na dawnym
prace rozpoczną się w roku następ-
grodzisku we Włodzimierzu-Wołyń-
nym. O tym, że dotychczas znale-
skim będą kontynuowane w przy-
zione tu pochówki nie są jedynymi
szłym roku. W miejscu odkrytych po-
świadczą dwa nowe stanowiska,
chówków zostanie wystawiony obe-
zorganizowane w tym roku. W nich
lisk „Człowiekowi – ofierze reżymów
też znaleziono ludzkie szczątki.
totalitarnych”. Gubernator Wołynia
Teraz, przed zbliżającą się zimą,
podziękował prezydentowi i rządowi
prace zostały tymczasowo zakonser-
Rzeczypospolitej za uporządkowa-
wowane. Wydobyte szczątki zostały
nie pochówków na tych terenach.
Tu będzie wspólna mogiła
pochowane zgodnie z tradycją chrze-
wąwóz-grobowiec
mieście rozlepiono setki afiszy na-
wadzano na skraj wąwozu, zwanego
rzy zajęli miasto 19 września
TAdeUSZ KURLUS
kazujących Żydom, by 29 września
Babim Jarem, mającego około 2,5
1941 r.
24 września na głównej ulicy,
wszyscy stawili się u zbiegu ulic
km długości i głębokość od 15 do 50
Ledwie wojska sowiec-
Kreszczatiku, silne wybuchy znisz-
przy cmentarzach, z dokumentami,
m. Były tam już przygotowane gniaz-
kie opuściły Kijów przed
czyły wiele domów, w tym siedzibę
pieniędzmi, kosztownościami, ciepłą
da karabinów maszynowych, których
nadciągającym Wehrmach-
dowództwa armii niemieckiej, hotel
odzieżą i bielizną. Kto nie zasto-
terkot zagłuszała muzyka. Wpierw
tem, już na ścianach do-
dla oficerów itd.: to eksplodowały
suje się do tego nakazu, zostanie
rozstrzelano tu 752 pacjentów miej-
mów pojawiły się napisy:
miny, założone jeszcze przez so-
rozstrzelany, podobnie osoby, które
scowego szpitala dla psychicznie
„Śmierć Żydom, Lachom
wieckich saperów.
ewentualnie udzielą Żydom schro-
chorych, potem grupowo, Żydów.
i Moskalom!”. doszło do
Uznano, że sabotażu dokonali
nienia. Wskazanego dnia na miejscu
Tylko w dwóch dniach, 29 i 30
samosądów, ale prawdzi-
Żydzi, to zaś posłużyło za pretekst
zbiórki zebrał się tłum. Z niego wy-
września, SS wspomagane w tej ak-
wa rzeź miejscowej ludno-
do wszczęcia szeroko zakrojonej
dzielano po 33 osoby, odbierano im
cji przez policję ukraińską, rozstrze-
ści rozpoczęła się krótko po
akcji represyjnej. 27 września w
rzeczy, kazano się rozebrać i dopro-
lało w Babim Jarze 33 771 osób.
wkroczeniu Niemców, któ-