25

kurier galicyjski * 18–28 listopada 2011 nr 21 (145)

w olewsku

Kilka stuleci powtarzano opo-

wiając po sobie żale i listy z wygnania

nia, Niemcy na zachodzie, Sowieci

wieść, że Owidiusz pokochał ten

– „Tristium” (księgi I-V) i Epistularum

na wschodzie. Jest już decyzja, po-

kraj, podróżował i uczył się języków

ex Ponto (księgi I-IV). Od tamtej pory

trzebna jest tylko zgoda Rumunów.

na Ukrainie

getyckiego i sarmackiego („polskiego

wiele wody upłynęło w Czeremoszu.

Czeremosz, ambasador Rumunii

i ruskiego” powiedzą ludzie baroku).

A wiersz Owidiusza płynie jak zwykle

Gheorghe Grigorcei zaciska pięści

wartki i jasny, jak ta rzeka, na brzegu

Prawda była zgoła inna, Owidiusz do

po polskiej stronie mostu. Teczka z

której ponoć lubił siadać poeta.

końca marzył o powrocie do Wiecz-

dokumentami i podpisami została

uczą polskiego

***

nego Miasta, pisał listy z prośbą o

przekazana Polakom. Wraz z tym

Jesienią należy jednak pisać o

łaskę, poetyckie „Żale”, i nawet kości

gestem coś nieuchronnie się zmienia.

tym miejscu zawsze tak samo, lepiej

po śmierci nie chciał zostawić w tej

Blady prezydent Mościcki wsiada do

zostawić w spokoju Owidiusza i uro-

ziemi. Nie przeszkadza to legendom,

samochodu. „Obywatele, wiem, że

LeSZeK WąTRÓBSKI

ki krajobrazu. Bo we wrześniu 1939

które mówią, że Owidiuszowa góra

mimo najcięższych przejść, zacho-

roku zaczyna się inna opowieść o

jest miejscem spoczynku poety i że w

wacie tak jak dotychczas hart du-

Olewsk (ukr. Олевськ) – to nie-

Kutach – ostatniej stolicy II Rzecz-

jej cieniu znalazł schronienie za życia

cha, godność i dumę” – chwilę temu

wielkie miasteczko w północnej Ukra-

pospolitej. W tym niewielkim kącie

i po śmierci. Osadę, która powstała u

podpisał się pod ostatnim orędziem.

inie, w obwodzie żytomierskim, nad

Polski przebywa Prezydent, rząd,

stóp Owidiusza, w kącie tej krainy, na-

Zjeżdżają bardzo wolno w dół w kie-

rzeką Uborć, założone w XV wieku,

urzędnicy państwowi i korpus dy-

zwano Kuty. Na wysokości miejsco-

runku rzeki, domy stoją po obydwu

liczące dziś około 11 tys. mieszkań-

plomatyczny. W południowej części

wości Czeremosz opuszcza Karpaty,

stronach ulicy. W domach obywate-

ców. W Olewsku udało się zorganizo-

miasteczka jest rzeka, za nią Rumu-

Owidiusz opuszcza świat, pozosta-

le kraju czekają na znaki, które od-

wać, na przełomie 2010 i 2011, roku

wrócą ich los. W pobliskim Śniatynie

kursy języka polskiego dla ponad

granicę przekroczył pociąg, który

dwudziestu ludzi.

wiezie polskie złoto, miecz korona-

Podczas ostatniego mojego po-

cyjny monarchów Szczerbiec, arra-

bytu w Olewsku na Ukrainie – opo-

sy i inne dobra. Symbole opuszcza-

wiadała mi Halina Karpowa – powsta-

ją ojczyznę.

ła inicjatywa zorganizowania kursów

Most. Ostatni rzut oka na Polskę,

języka polskiego dla dzieci. I mnie po-

pozostawioną tam, po drugiej stro-

Halina Karpowa

proszono o prowadzenie tych zajęć.

nie rwącej rzeki. Nigdy nie będzie

tak samo – rząd, granica, państwo;

zawsze będzie tak samo – góry,

lasy, Czeremosz. I stara prawda: nie

da się dwa razy wejść do tej samej

rzeki. W Kutach zaczęła się ich tu-

łaczka, która nigdy nie zakończyła

się powrotem.

Stara pocztówka. Kuty, góra Owidiusza

1 listopada

Młodzież z Olewska uczestnicząca w nauce języka pol-

Tego dnia cały Lwów był obwieszony flagami narodowymi. 1 listopada

skiego

– to rocznica wybuchu walk o miasto między Polakami a Ukraińcami.

Urodziłam się w pobliskiej wio-

Dla Polaków dni tragiczne, ale zakończone zwycięstwem. Dla Ukraiń-

sce Budki, dawnej Aleksandrówce,

w obwodzie żytomierskim w rodzinie

ców – przegraną.

represjonowanych Zygmunta i Marii

Rudnickich. Przez ponad czterdzieści

ją za organ samorządowy, apolitycz-

lat mieszkałam w Kazachstanie, skąd

KATARZYNA ŁOZA tekst

ny, podczas kiedy na ulicach miasta

– jako repatriantka, wraz z najbliższą

JURIJ SMIRNOW zdjęcie

decydowały się losy przynależności

rodziną, w roku 2008 wyjechałam do

państwowej Lwowa.

W czasie I wojny światowej nie

Szczecina. Dziś jestem emerytką

Po kilku dniach walk, dzięki nie-

tylko Polacy marzyli o wolności. Ukra-

i często odwiedzam swoje rodzinne

uwadze Ukraińców, Polakom udało

ińcy, czy jak ich wtedy tu, we Lwowie

strony, zwłaszcza moją małą ojczy-

się zdobyć dworzec. Zyskali w ten

nazywano – Rusini – także snuli plany

znę na Ukrainie – miasteczko Olewsk

sposób polaczenie z Przemyślem,

stworzenia niepodległego państwa.

w obwodzie żytomierskim.

którym regularnie nadchodziły posiłki

Ani jedni, ani drudzy nie wyobrażali

Będąc tam nie czułam się na

i pomoc materialna. To zadecydo-

sobie tego państwa bez Lwowa.

siłach prowadzić systematycznych

Zakończenie kursu. Przema-

wało o losach wojny. Dodatkowym

W nocy na 1 listopada 1918 r.

zajęć. Nie chciałam też podejmować

wia proboszcz z Olewska

czynnikiem był fakt, że Ukraińcom, w

Ukraińcom udało się przejąć władzę

nagłej decyzji. Sprawę zorganizowa-

ks. Witalij Umiński

odróżnieniu od Polaków, nie udało się

w mieście. Oddział ok. 600 żołnierzy

nia kursów języka polskiego posta-

zmobilizować do walki ludności cywil-

w ciągu 2 – 3 godzin całkowicie opa-

nowiłam przemyśleć.

nej. Mało tego, po udanej „rewolucji”

nował Lwów, praktycznie bez prze-

Po powrocie do Szczecina zapi-

ze strony tamtejszych organizacji

cześć ukraińskiego wojska poroz-

lewu krwi. W ich rękach znalazły się

sałam się na kurs języka polskiego w

polonijnych.

jeżdżała się do domów. Na korzyść

kluczowe gmachy, takie jak ratusz,

Szkole Języka i Kultury Polskiej dla

Teraz wiem, że kursy trzeba bę-

Polaków działała także znajomość

poczta główna, dworzec kolejowy,

Cudzoziemców Uniwersytetu Szcze-

dzie kontynuować. W tym roku po-

miasta i jego topografii, podczas kie-

gmach sejmu. Lwów stał się stolicą

cińskiego, który ukończyłam z wyni-

nownie wybieram się do Olewska na

dy Ukraińcy, w większości ludzie ze

Zachodnioukraińskiej Republiki Lu-

kiem bardzo dobrym. Dopiero wów-

okres jesieni i zimy. Na tym jednak

wsi, nie tylko go nie znali, ale bali się

dowej (ZUNR).

czas podjęłam ostateczną decyzję

etapie konieczne wydaje się posia-

go i potrafili rozbiegać się w panice

Wydarzenia te były kompletną

i zdecydowałam się na zorganizowa-

danie większej ilości podręczników.

na widok pożaru.

niespodzianką dla polskiej ludności

nie systematycznych zajęć z języka

Wcześniej posiadałam jedynie je-

W obliczu bezpośredniego zagro-

Lwowa, która stanowiła wówczas

we Lwowie praktycznie nie było. Do

i kultury polskiej w Olewsku.

den egzemplarz podręczników, któ-

żenia dla swoich instytucji państwo-

ok. 60% (Ukraińcy ok. 10%). Nikt

walki stanęli 16, 17-latkowie, a także

Zajęcia odbywały się od listopada

re kserowaliśmy przed zajęciami, co

wych, Ukraińcy ustąpili ze Lwowa po

nie spodziewał się, że do powstania

ich młodsi koledzy – słynne Orlęta

2010 do 20 maja 2011 w salce para-

okazało się bardzo niepraktyczne.

trzech tygodniach walk, z zamiarem

może dojść w tak szybkim czasie i że

Lwowskie.

fialnej udostępnionej nam przez tam-

Podczas ostatniego pobytu na

ponownego uderzenia i odbicia mia-

zakończy się ono sukcesem w mie-

Jak i każda wojna, tak i ta nio-

tejszego księdza proboszcza Witalija

Ukrainie pani Karpowa spotkała się

sta z rąk polskich, co nigdy nie nastą-

ście zdominowanym przez Polaków

sła ofiary. Nie była to jednak wojna

Umińskiego. Na moje zajęcia, które

prezesem obwodowego Żytomier-

piło.

nie tylko ilościowo, ale także w sfe-

wymierzona  przeciwko  ludności

cieszyły się dużym zainteresowa-

skiego Związku Polaków na Ukrainie

Dziś w rocznicę tamtych wyda-

rze administracji. Planu działania nie

cywilnej, prowadzono rozmowy, a

niem, uczęszczało systematycznie

Wiktorią Laskowską-Szczur, z którą

rzeń, Ukraińcy przypomnieli o nich

opracowano, wszystko potoczyło się

podczas rozejmów walczące strony

25 osób. Prowadziłam je społecz-

rozmawiała o możliwości stworzenia

małym happeningiem na lwowskim

spontanicznie.

częstowały się nawzajem herbatą i

nie, pobierając jedynie symboliczną

filii Związku w Olewsku. Od kwietnia

rynku, przy okazji edukując histo-

Pierwsze punkty oporu powsta-

robiły sobie wspólne pamiątkowe

sumę na opłacenie salki i kserowa-

br. w miasteczku działa już Związek

rycznie ciekawych przechodniów.

wały w szkołach. Było to spowodo-

zdjęcia. Rada miejska działała nor-

nie materiałów dydaktycznych. Nie

Polaków na Ukrainie.

wane tym, że dorosłych mężczyzn

malnym trybem, ponieważ uważano

kg

www.lwow.info

udało mi się uzyskać żadnej pomocy