28

Kurier kulturalny

kurier galicyjski * 29 listopada–15 grudnia 2011 nr 22 (146)

KAROL LIPIńSKI –

wirtuoz skrzypiec i kompozytor

W grudniu bieżącego roku przypada 150. rocznica śmierci wybitnego polskiego

MicHaŁ PieKarSKi

skrzypka – Karola Lipińskiego (1790–1861). Odegrał on bardzo ważną rolę w życiu

Dzieciństwo i młodość

muzycznym Lwowa pierwszej połowy XIX w.

Karol Józef Lipiński urodził się

30 października 1790 r. w Radzy-

niu, należącym wówczas jeszcze do

W prasie lwowskiej wciąż infor-

Rzeczypospolitej (obecnie Radzyń

Ze współpracy Karola Lipińskiego z

mowano o sukcesach Lipińskiego,

Podlaski w województwie lubelskim).

Janem Nepomucenem Kamińskim

który w stolicy Galicji cieszył się od

Zmarł 16 grudnia 1861 r. w miejsco-

powstały również utwory sceniczne:

dawna wielką popularnością. Jego

wości Urłów (obecnie Вірлів w obwo-

„Syrena z Dniestru” – czyli singspiel

sława była tak wielka, że każdy jego

dzie tarnopolskim, miejscowość po-

(śpiewogra) „Das Donaueibchen” z

koncert anonsowano z największymi

między Złoczowem a Zborowem, lecz

muzyką austriackiego kompozyto-

szczegółami we wszystkich wyda-

nie przy samej drodze prowadzącej ze

ra Ferdinanda Kauera, do którego

wanych w mieście gazetach. Szcze-

Lwowa do Tarnopola). Pochodził z ro-

niektóre partie dopisał Lipiński (pre-

gólnie popularny stał się wykonywa-

dziny o muzycznych tradycjach. Jego

miera – Lwów 1813 r.) oraz wodewil

ny wielokrotnie we Lwowie II Koncert

ojciec – Feliks Lipiński był nauczycie-

„Kłótnia przez zakład” (Lwów 1814

Skrzypcowy D-dur op. 21, zwany

lem muzyki, skrzypkiem, dyrygentem

r.). Nie były to, jak się wydaje, utwo-

Wojskowym. Koncert ten powstał ok.

i kompozytorem, działającym na

ry o najwyższych walorach arty-

1826 r. Z uwagi na fanfarowe moty-

dworach rodów arystokratycznych –

stycznych, długo jednak cieszyły się

wy i marszowe rytmy nazywany jest

Lubomirskich, Tarnowskich, Łączyń-

olbrzymią popularnością publiczno-

„Koncertem Wojskowym”.

skich i Starzeńskich. Karol Lipiński

ści, co wcale nie jest wyjątkowe je-

We Lwowie w 1825 r. Karol Li-

mając 5 lat rozpoczął naukę gry na

dynie dla początków XIX w...

piński występował też wielokrotnie

skrzypcach pod kierunkiem ojca.

Warto zauważyć, że w lwowskiej

ze znanym tu pianistą – Johannem

W 1799 r. rodzina Lipińskich

adaptacji wiedeńskiej sztuki Kamiń-

Ruckgaberem (1799-1876). Kompo-

przeniosła się do Lwowa. Wiązało

ski przeniósł akcję z nad Dunaju nad

zytor ten urodził się w Wiedniu, a od

się to z nowym miejscem zatrudnienia

brzegi płynącego w Galicji Wschod-

1820 r. związał się na stałe ze Lwo-

– w kapeli hrabiego Adama Starzeń-

niej Dniestru. „Syrena z Dniestru”

wem. W późniejszych latach z jego

skiego oraz orkiestrze F. Polanow-

wskazuje także na zainteresowa-

inicjatywy założono we Lwowie To-

skiego. Już wtedy młody Karol zaczął

nie Karola Lipińskiego motywami

warzystwo Muzyczne. Karol Lipiński

komponować pierwsze utwory. W

ukraińskimi/ruskimi. W utworze, w

występował wspólnie z Ruckgaberem

tym okresie Karol Lipiński kształcił

scenach nad Dniestrem, występują

zarówno we Lwowie, jak i w Kijowie.

się także w zakresie gry na wiolon-

bowiem postaci Ukraińców, przede

Zagraniczne podróże artystycz-

czeli, osiągając biegłość, pozwalają-

wszystkim – dziewczyna Pałażka,

ne Lipiński kontynuował przez 20

cą mu koncertować. Później porzucił

która swoją kwestię recytowała w

lat. Występował zarówno w mia-

jednak wiolonczelę dla skrzypiec.

języku ukraińskim. Z tej przyczyny

stach polskich, jak i w największych

Pomimo tego, okres gry na wiolon-

Lipiński umieścił szereg numerów

ośrodkach Europy – w Rosji, Austrii,

muzycznych, zawierających od-

czeli nie pozostawał bez znaczenia

Karol Lipiński, mal. alojzy reichan

Włoszech, Niemczech, Francji i An-

niesienia do folkloru ukraińskiego

dla jego techniki skrzypcowej. Jak

glii, odnosząc wszędzie sukcesy.

przestał być jednak obecny w życiu

oraz ukraińskie melodie ludowe –

pisze Józef Powroźniak: „Korzyści

Solista-wirtuoz

W 1814 r. Karol Lipiński zakoń-

W 1829 roku doszło w Warszawie

muzycznym Lwowa. Występował

„Scena ruska Gieraśka i Pałażki”,

wyniesione z gry na wiolonczeli pod-

czył współpracę z teatrem lwow-

do rywalizacji pomiędzy Paganinim

m.in. podczas nabożeństw w koście-

„Taniec kozacki”. Warto nadmienić,

kreślał często w swych późniejszych

skim. Wiązało się to z jego dalszy-

i Lipińskim, z której polski skrzypek

le bernardynów z udziałem grające-

że wszystkie te ukraińskie akcenty

wynurzeniach; przypisywał jej swój

szeroki, wielki ton, przy którego po-

mi planami artystycznymi – chciał

wyszedł zwycięsko.

go na organach Kepplera. Kościół

miały miejsce w ramach spektakli

mocy potrafił jak nikt inny śpiewać

się dalej kształcić w solowej grze

bernardynów znajdował się w pobliżu

zespołu polskiego (a nie niemiec-

na skrzypcach. W tym celu wyje-

domu, w którym mieszkał Karol Lipiń-

na skrzypcach. Temu właśnie pięk-

kiego), występującego w teatrze

Muzykowanie kameralne

chał do Wiednia, gdzie spotkał się

Ważny rozdział działalności Ka-

ski z rodziną, stąd zapewne wybór tej

nemu i głębokiemu tonowi zawdzię-

lwowskim.

z Ludwigiem Spohrem – cenionym

rola Lipińskiego stanowi muzyka

właśnie świątyni.

czał w dużym stopniu późniejsze

Samą uwerturę do „Kłótni przez

skrzypkiem, dyrygentem opery w

kameralna. Poświęcał się jej niemal

sukcesy skrzypka-wirtuoza”.

zakład” napisał kompozytor z myślą

Wiedniu. Można stwierdzić, że wy-

przez całe życie, co miało swoje

o swoim popisie solowym, wpro-

Kolejne

jazd ten, a przede wszystkim spotka-

odzwierciedlenie także w twórczo-

wadzając niezmiernie trudną partię

podróże zagraniczne

Kapelmistrz orkiestry

nie ze Spohrem, który nie szczędził

ści kompozytorskiej. Na szczególną

W 1817 r. Lipiński wyjechał do

skrzypiec. Dla podgrzania narodo-

teatru lwowskiego

swoich pochwał, wywarło decydu-

uwagę zasługują 3 Polonezy op. 9,

Włoch, gdzie w 1818 r. wspólnie

We Lwowie rozpoczęła się dzia-

wej atmosfery na widowni Lipiński

jący wpływ na solistyczną karierę

napisane na dwoje skrzypiec, altówkę

koncertował z Niccolò Paganinim

łalność zawodowa i artystyczna Ka-

wplótł do uwertury także bardzo już

Lipińskiego. Dlatego po powrocie z

i wiolonczelę. Zadedykowane zostały

(1782–1840) – znanym w całej Euro-

rola Lipińskiego. 200 lat temu w życiu

wówczas popularną melodię „Jesz-

urlopu do Lwowa Lipiński postano-

hr. Starzeńskiemu, w którego kapeli

pie wirtuozem skrzypiec. Publiczność

muzycznym stolicy Galicji pierwszo-

cze Polska nie zginęła”, której wy-

wił ostatecznie zrezygnować z pra-

pracował Lipiński przez pierwsze lata

poznała się na talencie Polaka, uzna-

planową rolę odgrywał teatr. Na sce-

konanie było we Lwowie przez wła-

cy w orkiestrze teatralnej, widząc że

swojej bytności we Lwowie.

jąc go za wirtuoza „tej samej miary,

nie teatru lwowskiego występowały

dze austriackie zabronione! Utwory

stoi ona na przeszkodzie dalszego

Gatunkiem muzycznym, któ-

co Paganini”. Karol Lipiński nie zapo-

dwa zespoły – niemiecki i polski.

sceniczne Lipińskiego wykazują

rozwoju artystycznego. Skromne

ry w pierwszej połowie XIX w. we

minał jednak nigdy o swoim, można

Karol Lipiński grał początkowo w

zatem typowo lwowską i nigdzie in-

utrzymanie zapewniały mu odtąd

lwowskich salonach zdobywał coraz

rzec, rodzinnym mieście, w którym

orkiestrze niemieckiej teatru lwow-

dziej nie spotykaną specyfikę, gdzie

prywatne lekcje skrzypiec oraz nie-

większą popularność był kwartet

występował wielokrotnie.

skiego. Za dyrekcji Jana Nepomu-

w jednym teatrze można usłyszeć

regularne występy w kwartetach.

smyczkowy. W 1831 r. Łukasz Go-

We Lwowie Karol Lipiński dał

cena Kamińskiego, w 1810 r. został

wiedeński singspiel, „Mazurek Dą-

Przez następne dwa lata intensyw-

łębiowski pisał: „We Lwowie rów-

się słyszeć ponownie w latach 1817

zaś zatrudniony jako koncertmistrz

browskiego” oraz „Taniec kozacki”.

nie pracował nad techniką, postępu-

nocześnie w wielu domach można

i 1818. Podczas jednego z listopado-

(główny spośród skrzypków w or-

Karol Lipiński, będąc koncertmi-

jąc zgodnie z uwagami, zaleconymi

było usłyszeć kwartety w cudownym

wych wieczorów 1818 r., po uwertu-

kiestrze), w orkiestrze grywającej

strzem orkiestry teatru lwowskiego,

przez Spohra.

wykonaniu. Brał w nich udział i nasz

rze do opery „Włoszka w Algierze” G.

do sztuk polskich. Skrzypek miał

postanowił także założyć rodzinę.

W związku z pracą nad rozwojem

sławny Karol Lipiński”. Dość często

Rossiniego, Lipiński wykonał Koncert

wówczas 20 lat. Po dwóch latach

Poślubił Reginę Garbaczyńską,

warsztatu solowego, Karol Lipiński

kwartety wykonywano w domach:

Giovanniego Battisty Viottiego, Ron-

Lipiński został już kapelmistrzem

uznawaną za jedną z najpiękniej-

we Lwowie skomponował liczne ka-

hrabiego Łączyńskiego, hrabiów

do Rodolpha Kreutzera oraz własne

orkiestry zespołu polskiego, pełniąc

szych kobiet Lwowa. Ceremonia

prysy na skrzypce. Kaprysy zaliczają

Starzeńskich i Szymonowiczów. U

wariacje.

obowiązki do 1814 r. Dla młodego

odbyła się w kościele św. Mikołaja.

się do szczególnie trudnych tech-

Łączyńskiego przed 1814 r. grywał

W końcu stycznia 1824 r. Karol

muzyka ten czteroletni okres stał

Nowo zaślubiona para zamieszkała

nicznie utworów Lipińskiego. Chcąc

m.in. Karol Lipiński i Joachim Kacz-

Lipiński wystąpił znów w teatrze we

się niezwykle ważny. Karol Lipiń-

w pobliżu kościoła bernardynów.

rozwijać wirtuozowską technikę za-

kowski (obydwaj na wiolonczeli).

Lwowie. Prawdopodobnie, tak jak

ski miał przede wszystkim okazję

Tam też urodziło się dwoje dzie-

warł w nich niemal wszystkie najtrud-

Koncerty odbywały się także w ka-

w kilka dni później, 4 lutego, za-

zapoznać się bardzo dokładnie z

ci – Gustaw (późniejszy prawnik)

niejsze elementy gry wirtuozowskiej.

mienicy Lewakowskiego. Znajdowa-

prezentował swój I Koncert Skrzyp-

szeregiem oper, zarówno polskich,

i Natalia (późniejsza pianistka), w

Karol Lipiński, pomimo wycofania się

ła się tam obszerna sala, w której

cowy fis-moll i Poloneza-fantazję

jak i zagranicznych. Nabrał także

następnych latach na świat przyszły

z kierowania orkiestrą teatralną, nie

organizowano także bale.

E-dur.

doświadczenia w pracy z orkiestrą.

kolejne dwie córki.