4

Przegląd wydarzeń

kurier galicyjski * 16 grudnia 2011–12 stycznia 2012 nr 23–24 (147–148)

zAleszczyki. czy uda się odrodzić uzdrowisko?

Ideę odrodzenia tego uzdrowiskowego miasteczka, które w latach 20. i 30. XX wieku było kurortem wypoczynkowym

znanym w całej Polsce, powzięli entuzjaści turystyki Ziemi Tarnopolskiej i lokalne władze. Aby lepiej ocenić przyszłe

przedsięwzięcia przeprowadzono konferencję: „Bogactwo turystyczne jak czynnik rozwoju terytorialnego”. W konferencji

udział wzięło ponad 80 naukowców w dziedzinie turystyki, przedstawicieli samorządów, biur turystycznych, działaczy

społecznych z województw tarnopolskiego, lwowskiego, winnickiego, czerniowieckiego, iwano-frankowskiego,

chmielnickiego, czerkaskiego i Kijowa. Do odwiedzenia Zaleszczyk i okolic zaproszono też korespondenta Kuriera.

roku w Zaleszczykach odpoczywał

SABINA RÓŻYCKA

marszałek Józef Piłsudski. Po 1939

tekst i zdjęcia

roku życie uzdrowiska urwało się.

„Nasze województwo ma unikal-

ne możliwości dla rozwoju turystyki,

Czerwona ziemia

– opowiada organizator konferencji,

i dżuryński wodospad

dyrektor tarnopolskiego informacyj-

Po zwiedzeniu Zaleszczyk –

no-turystycznego centrum Łarysa

wszyscy do autokaru. Jedziemy do

Rymar. – Te możliwości stworzyła

miejscowości Nyrków, do słynnego

nam sama matka-przyroda. My po-

dżuryńskiego wodospadu. Dookoła

winniśmy wykorzystywać je dla do-

czerwona ziemia, zielone pagórki, po-

bra ludzi. Trzeba omówić koncepcje

żółkła trawa na polanach. Wszystko

rozwoju turystyczno-rekreacyjnego

to tworzy niepowtarzalny pejzaż, niby

potencjału Kanionu rzeki Dniestr.

na dalekiej planecie. Kiedyś było tu

To główne zadanie tej konferencji.

miasteczko z kolorową nazwą – Czer-

A jeszcze – łączyć pomysły naukow-

wonogród. Zostały po nim tylko dwie

ców, biur turystycznych, władz, ku

rozbite wieże zamku z XVII wieku.

pomyślnemu rozwojowi sfery tury-

„W 1806 roku, – opowiada docent

stycznej” Ale ile by nie rozmawiano w

Katedry nauk socjalnych z Tarnopola,

Uczestnicy konferencji

gabinetach władzy i salach, to waż-

Oksana Runciw-Koroluk. – Forteca

ne jest swoimi oczyma zobaczyć to

została przebudowana przez rodzinę

miasteczko. „Zaleszczyki – to dawne

Ponińskich. Szkoda, że miejscowa

i piękne miasteczko, – mówi mer mia-

ludność rozebrała zamek na cegły

sta Wołodymyr Benewjat, – miasto,

do własnych obejść.” I chociaż o tu-

niby wielki półwysep na Dniestrze.

rystyce w Zaleszczykach mówiono

Ta olbrzymia rzeka wygina się tu pra-

wiele, ale o braku drogi dojazdu do

wie na 360˚, tworząc trzykilometrowy

wodospadu, nie mówiono nic. Jeżeli

meander. Panuje tu klimat śródziem-

ktoś chce zobaczyć to piękno, musu

nomorski i to największe dziwo, i atut

wziąć dobre buty.

naszego miasta.”

O bólu w nogach można zapo-

Nazwa byłego polskiego kuror-

mnieć, gdy spojrzysz na największy

tu, pochodzi pewnie od miejsca za-

wodospad na Ukrainie – o wysokości

mieszkania pierwszych osadników,

16 metrów. „Według legendy, – kon-

którzy mieszkali „za lasem”, lub od

tynuuje pani Oksana – stworzyli go

słowa „leszczyna”, bo tych krzewów

Tatarzy, w czasie oblężenia zamku.

z orzechami i do dziś tu nie brakuje.

Skierowali rzekę innym korytem,

Po raz pierwszy Zaleszczyki wspo-

przekopawszy kanał w najwęższym

mina się w 1340 roku, jako własność

miejscu pętli rzeki”. Tak naprawdę

króla polskiego. Dokument z 1469

wodospad zbudowano sztucznie

roku świadczy, że osiedle pojawiło

na przełomie XIX i XX wieku. La-

Współczesna panorama Zaleszczyk

się na terenach sąsiedniej wioski

tem nie brakuje tu miłośników odczuć

komuniście-nieukowi i w 1968 roku

rzadkie okazy, jak Gingko, drzewo

Jeszcze do dziś w miasteczku

Dobrowlany. W 1672 roku praktycz-

ekstremalnych. Kapiele w wodospa-

została zniszczona.

tulipanowe czy japońska sofora.

opowiadają o dwóch wspaniałych

nie całkowicie zostało zniszczone

dzie traktują jak jacuzzi. Mówią, że

plażach – „słonecznej” i „cienistej”. A

przez Turków. Współczesne mia-

dobrze masuje plecy, rozbija tkankę

jeszcze kurtuazyjną okrasą Zalesz-

steczko założono około 1750 roku.

tłuszczową, co jest szczególnie dobre

Park pałacowy tonie

Przywrócić

czyk i powodem do licznych plotek,

Od Lubomirskich miasto przeszło

dla panienek dbających o figurę. W

w śmieciach

do Zaleszczyk… nudystów

Pod koniec XVIII wieku książę

„Złote czasy miasteczka nastały

miejscem, które wywoływało szcze-

we własność kasztelana krakow-

pobliżu wodospadu – dziesiątki na-

Józef Poniatowski założył na brzegu

po przełożeniu tu w 1895 roku ko-

gólne zainteresowanie setek ludzi,

skiego Stanisława Poniatowskiego,

miotów, goście przyjeżdżają z całej

Dniestru w Zaleszczykach majątek

lei, – kontynuuje mer Zaleszczyk.

była plaża dla nudystów.

ojca ostatniego króla Polski Stani-

Europy, podziwiać piękno przyrody

z niewielkim pałacem. W 1808 roku

– Dzięki dogodnemu położeniu

Ciche, prowincjonalne Zalesz-

sława Augusta. Zabytkiem archi-

i poprawić zdrowie. W dnie wolne do

wykupił go kupiec Ignacy Brunicki,

geograficznemu (miasto prawie ze

czyki jako pierwsze ogłosiły miej-

tektury z tego okresu jest parafialny

wodospadu stoją kolejki. Kilka metrów

który przebudował go w styli em-

wszystkich stron jest otoczone spa-

sce dla nudystów. Kurort był bardzo

kościół św. Stanisława ze Szczepa-

opodal pieczara pustelnika – niewiel-

pire i otoczył go parkiem. Istnieje

dzistymi brzegami Dniestru) miasto

modny wśród inteligencji, przedsta-

nowa. Decyzję o jego budowie pod-

ka grota, nad którą ścieka maleńki

legenda, że w pałacu w czasie swo-

stało się uzdrowiskiem. Przyjeżdżali

wiciele której byli często miłośnikami

pisał sam Stanisław Poniatowski.

wodospad „Łzy dziewicy”. Wycieka

jej podróży po Galicji zatrzymywał

tu umęczeni miejskim ruchem pano-

naturalnego sposobu życia i pojedna-

Wprawdzie kościół wtedy powstał

on ze źródełka, które uważane jest za

się cesarz Franciszek II. Ówczesny

wie i panie, całe rodziny. Leczono tu

nia z przyrodą. Taki sposób bycia na

drewniany. Świątynię poświęcono w

święte i uzdrawiające.

właściciel majątku, Leon Antoni Bru-

schorzenia nerwowe, zapalenie ne-

przełomie XIX-XX wieków był bardzo

1763 roku. Na początku XIX wieku

Nie omijają turyści i zamku. Sza-

nicki, przebudował wnętrza na wzór

rek, cukrzycę, reumatyzm, kurowa-

popularny w Europie. Pierwszą ofi-

został przebudowany już jako mu-

nują go w sposób szczególny – roz-

rezydencji Schonbrunn w Wiedniu.

no się tu po zapaleniu płuc, ciężkiej

cjalną grupę nudystów utworzono w

rowany. W czasach sowieckich ko-

bierają wszystko, co nie rozgrabiła

Cesarz należycie ocenił starania

grypy. Zdrowiały osłabione dzieci.

1897 roku w Grudziądzu. Kolejnym

ściół został rozgrabiony. Urządzono

miejscowa ludność. A kiedyś space-

Brunickiego i nadał mu tytuł barona.

Dla kuracjuszy zbudowano 20

ośrodkiem nudystów stał się Otwock.

tu magazyn soli, która zniszczyła

rowali tu królowie: Kazimierz Wielki,

Dziś pałac zachował się w opłaka-

zelektryfikowanych pensjonatów,

„Gdyby tak odnowić tą plażę, – mó-

ściany budowli. W 1991 roku kościół

książęta Koriatowicze, Władysław

nym stanie. Jest to dwupiętrowy

gdzie były wodociągi – rozkosz na

wią mieszkańcy Zaleszczyk. – To i u

został oddany rzymskim katolikom,

Jagiełło. Świdrygiełło, Witold. Od

budynek z kolumnadą. Teraz mieści

tamte czasy. Dwa pensjonaty działały

nas turystyka rozwinęła by się szyb-

którzy go odnowili. Dziś jest okrasą

1778 roku zamek stał się własno-

się tu szpital, ale istnieją plany prze-

przez cały rok. Działał tu też dom dla

ciej.” Co prawda i dziś chętnych by

Zaleszczyk.

ścią Karola Ponińskiego, który w

niesienia go w inne miejsce.

oficerów i ich rodzin. Mógł pomieścić

pokazać swoje wdzięki na brzegach

W 1754 roku miastu nadano

1820 roku nakazał rozebrać część

Co do pięciohektarowego parku

do 200 osób. Kuracjusze też zatrzy-

Dniestru, w lecie nie brakuje.

prawo przeprowadzania czterech

murów i dwie wieże, a pozostałość

na brzegu Dniestru, to niemożliwe

mywali się w prywatnych willach, kon-

Kuracjusze przechadzali się po

jarmarków w ciągu roku. Zalesz-

wykorzystał na budowę pałacu.

oglądać go bez żalu. Stosy plasti-

trolowanych przez specjalną komisję

czystym brzegu Dniestru, grali w te-

czyki – to miasto słynnych tkaczy

Jego syn, Kalikst, przebudował wie-

kowych opakowań, śmieci, tłuczo-

uzdrowiskową. Ceny dla kuracjuszy

nisa, piłkę możną, siatkówkę, strze-

kilimów, garncarzy, rzeźbiarzy. W

że na większe w pseudo renesan-

nego szkła. Mieszkańcy Zaleszczyk

i letników były umiarkowane, zależały

lali z broni sportowej, pływali na łód-

1766 otrzymało prawo magdebur-

sowym stylu. Przed pierwsza wojną

twierdzą, że jeszcze nie jest tak źle.

od pory roku i wahały się od 4 do 6

kach, odwiedzali teatrzyki i kabarety,

skie. W czasach austriackich stało

światową pałac miał wspaniały taras

Bywa gorzej. Chociaż teren parku

złotych za dzień. Na stałych klientów

bo przyjeżdżało tu na występy wielu

się miastem powiatowym z własnym

w stylu włoskim, kolumnadę z sze-

jest od czasu do czasu sprzątany,

czekały zniżki. Były i specjalne opłaty

artystów. Największą atrakcją było

herbem – ratuszem z jednorogiem.

ściu kolumn, był otoczony parkiem

świadomość mieszkańców nie jest

uzdrowiskowe – 10 zł od osoby, 15 zł

święto winobrania, na które pod ko-

Ratusz wybudowano w miejscu,

z fontanną. Lata wojny zrujnowa-

jeszcze na poziomie, żeby nie śmie-

od rodziny. Lekarze i ich rodziny od

niec września przyjeżdżano z całej

gdzie kiedyś stał dworek myśliwski

ły wszystko. Dziś pozostały dwie

cić w tym pięknym miejscu. Rośnie

tych opłat byli zwolnieni. Połowę opłat

Polski. W tym czasie odbywały się

Poniatowskich. Szkoda, że oryginal-

uszkodzone wieże, resztki kościoła

tu do dziś ponad 40 gatunków drzew

płacili oficerowie i urzędnicy. Za dzieci

tu koncerty, przedstawienia teatral-

ny ratusz nie dotrwał do naszych dni.

z XVIII wieku i kaplicy Ponińskich na

i krzewów, wśród których są tak

do 10 roku życia nie płacono nic.

ne i zawody jeździeckie. W 1933

Budowla nie spodobała się jakiemuś

miejscowym cmentarzu.