18

30. rocznica stanu wojennego

kurier galicyjski * 16 grudnia 2011–12 stycznia 2012 nr 23–24 (147–148)

zanim poszły pancry na Wujek”

oraz osób wspomagających, zaan-

Z dr. ANDRZEJEM DROgO-

gażowanie członków PZPR i innych

NIEM – dyrektorem oddziału

bratnich partii, aktywizacja do celów

Instytutu Pamięci Narodowej

pomocowych reżimowych związków

wKatowicachrozmawiaSTA-

zawodowych, członków organizacji

NISŁAWA WARMBRAND.

młodzieżowych itp. Zachowały się

dokumenty, z których wynika, że

Stan wojenny. Starannie

w grudniu (dokument z 21 grud-

zaplanowany, czy wywołany

nia 1981 r.) dla celów samoobrony

sytuacją? Jak długo trwały

wydział organizacyjny KW PZPR w

przygotowania?

Popatrzyłbym szerzej na to,

Katowicach zmobilizował około 10

co się wtedy działo, na dążenie do

000 członków zaopatrzonych w broń

spacyfikowania społeczeństwa, na

palną. Formacje te zostały 3 lutego

likwidację oporu; czy to w efekcie ak-

1981 r. włączone do ORMO jako od-

cji zbrojnej, czy innych działań pacy-

działy polityczno-obronne.

fikacyjnych. Szło o taką akcję, która

W naszej pamięci odno-

doprowadziłaby do pełnej kontroli

towana jest kopalnia „Wu-

społeczeństwa ogarniętego eufo-

jek”… Ale w innych katowic-

rią sierpniowej wolności. Musimy

kich kopalniach (np. „Kato-

być świadomi, że działania władzy,

wice”, „Wieczorek”, „Sta-

zmierzające do spacyfikowania na-

szic”) też działy się rzeczy

strojów społecznych towarzyszyły

straszne – do łaźni wpadało

„Solidarności” od początku. Wiemy,

ZOMO. Pałowano bezbron-

że „Solidarność”, jako potężny ruch,

nych ludzi… To samo działo

była wspomagana przez różnego

się w hutach – na przykład

rodzaju związki twórcze, związki

w hucie „Baildon”.

intelektualistów, Niezależne Zrze-

Bito na bramach, bito w hote-

szenie Studentów. Wzmożona akcja

lach robotniczych, wyprowadzano z

przenikania tych wielu i wielorakich

tychże hoteli w nocy, wyrywano lu-

To były „pomysły”, które trudno,

niezależnych struktur przez agentu-

dzi ze snu, szczególnie zapisała się

żeby były poważnie traktowane, ale

rę była pierwszą oznaką, że nasila

w pamięci pacyfikacja hotelu robot-

w ówczesnej biedzie i życiu w kolej-

się dążenie do pacyfikacji nastrojów.

niczego przy kopalni Staszic – wy-

kach, można było wzbudzić niechęć

Natomiast o ile chodzi o przygotowa-

skakujący z okien półnadzy ludzie

czy zawiść. Był to jeden ze sposobów

nie konfrontacji zbrojnej, a więc osta-

przechwytywani przez ZOMO…

„ukierunkowywania” nastrojów. Jed-

tecznego „rozwiązania problemu”,

nocześnie przygotowywano listy osób

Liczba zabitych na „Wuj-

to przygotowania rozpoczęły się

do internowania, przygotowywano

ku” jest znana. Ile jeszcze

także już w roku 1980. Na to wska-

druki decyzji, powołano „inspekcje

było ofiar na Śląsku?

zują choćby materiały przekazane

Byli zabici w trakcie pacyfikacji

robotniczo-chłopskie”, przygotowano

przez pułkownika Kuklińskiego, czy

kopalni, byli ci, co zmarli na skutek

komisarzy wojskowych, stworzono

inne dokumenty. Możemy przyjąć,

odniesionych ran, byli ci, co zmarli,

zalążek organizacyjnej struktury,

iż już w 1980 roku rozważano myśl

bo byli postrzeleni, zmaltretowani,

żeby z czasem sprawniej funkcjono-

o wyprowadzeniu na ulice wojsk w

doprowadzeni do kresu wytrzymało-

wały one w szerokim zakresie.

celu eliminacji „niepożądanych” w

ści psychicznej… wtedy skutki śmier-

Specyfika śląska…

strukturach „Solidarności” komórek

telne następowały o wiele później.

Gdybypoliczyćwszystkiezakłady,

i osób (od zastraszenia, okalecze-

To są miesiące, czasem kilka lat. Nie

wszystkie jednostki, całą infrastruktu-

nia, aresztu po zabójstwo).

jesteśmy w stanie prześledzić losów,

rę w postaci węzłów drogowych, ko-

szczególnie tu, na Śląsku, gdzie była

lejowych, mostów, wiaduktów, które

górny Śląsk. Ówczesny

ogromna migracja ludności. Gdzie

postanowiono „chronić”, czyli posta-

sekretarz KWPZPR – Andrzej

wyrzucano z pracy. Nie potrafimy

wić posterunki, to mamy do czynienia

Żabiński, straszył na łamach

już prześledzić losów wszystkich

z ogromną skalą działań.

gazet „rewelacjami” – jak

uczestników wydarzeń na „Wujku”

to górnicy w wyrobiskach

Odbywano wtedy ogrom-

czy na „Manifeście lipcowym”. Ani,

zbierają drewno, żeby pod-

ną ilość narad. Były ośrodki

poza czołówką, odtworzyć nazwisk,

palić kopalnię. Cały Śląsk się

decyzyjne; KW, KM, Woje-

chociaż możemy mówić – w skali

śmiał z tych rewelacji o po-

wódzka Rada Narodowa,

Śląska, o setkach rannych.

czciwych „klockach” na opał,

Urzędy Miast, cały system

do których górnicy mieli i mają

Przecież jakiś ślad pozo-

organizacyjny SB i Milicji

prawo „od początku świata”

stał. Myślę o specjalnej ko-

Obywatelskiej. Jak, w świetle

tyle, że reszta kraju łatwo

mórce w Zarządzie Regionu

dokumentów, wyglądał sche-

mogła uwierzyć w te bzdu-

NSZZ „Solidarność”, zajmu-

mat decyzyjny? Kto i gdzie

ry… Był to chyba znak, że

jącej się zeznaniami ludzi –

wydawał rozkazy?

początku, natomiast musiały zapa-

Zapewne pełne dane są w mate-

Nie wszystkie aspekty są do

prowokacja będzie jednym

bitych, represjonowanych,

dać decyzje, czy zostanie to wyko-

riałach strategicznych, przekazanych

końca rozpoznane. Część dokumen-

ze sposobów na złamanie

internowanych…

nane siłami tylko LWP, czy włączo-

przez pułkownika Kuklińskiego Ame-

Jest gotowa do druku lista osób

tacji uległa zniszczeniu. Jak ważne

oporu społecznego…

ne zostaną inne siły – MO, ZOMO,

rykanom, trzeba jednak pamiętać, że

Proszę zwrócić uwagę na jedno

represjonowanych. To jest 119 stron,

to było dla ówczesnych decydentów

ROMO itp. Rozstrzygnięcie siłowe,

obejmują planowane zamierzenia.

z przemówień Żabińskiego (myślę o

zawierających imiona, nazwiska i za-

niech świadczy fakt, iż trudno do dziś

militarne, ponad wszelką wątpliwość

Wydaje mi się, że precyzyjne dane

taśmie wyniesionej z narady MO i SB),

kłady pracy. To jest lista osób, które

dotrzeć do dokumentów dotyczących

było od początku brane pod uwagę.

są trudne do określenia. Wiemy, że

w którym mówił o metodach pacyfiko-

były aresztowane, skazywane wyro-

pacyfikacji kopalni „Wujek”. Jest

Doświadczenia były – na Węgrzech,

poza jednostkami wojskowymi, sta-

wania Związku, o wciąganiu związ-

kami sądów na odsiadkę w więzieniu,

osławiony telefonogram, ale brak do-

w Czechosłowacji, w Polsce (choćby

cjonującymi w województwie kato-

kowców w różne formy „przepychu”;

które były internowane, a pochodzi-

kumentacji podejmowanych decyzji,

rok 1970). Grudzień był „wygodny”

wickim (Śląska jednostka MSW i jed-

o tym, żeby dać „im” wygodne pokoje,

ły z terenu obecnego województwa

co umożliwiłoby wskazanie spraw-

– zimowa aura, zimno, szarówka

nostka Wojsk Ochrony Pogranicza z

wygodne fotele, wygodne lokale –

śląskiego (wtedy były to trzy woje-

ców. Szczególnie na szczeblu kie-

potęgują nastroje przygnębienia,

Gliwic), na teren tego województwa

niech się zachłysną władzą, a „nam”

wództwa: bielskie, częstochowskie

rowniczym. Czyżby ci, którzy pacyfi-

beznadziei. To utrudnia samoobronę.

skierowano 10. Sudecką Dywizję

będzie łatwiej doprowadzić do pacy-

i katowickie).

kowali kopalnię, czynili to na własny

Jest jeszcze nasza pamięć historycz-

Pancerną oraz wydzielone jednostki

fikacji… Pewnie pani pamięta, że w

rachunek, włącznie z użyciem broni

Ile nazwisk zawiera li-

na – powstania: listopadowe, stycz-

2. Dywizji Zmechanizowanej, wcho-

pierwszych dniach stanu wojennego w

palnej?! To przecież absurd! Każdy,

sta?

niowe, toczące się w ekstremalnych

dzące w skład Śląskiego Okręgu

siedzibach „Solidarności” przy Stalma-

Ponad 3 000. To są sprawy udo-

kto analizował system totalitarny, do-

warunkach atmosferycznych…

Wojskowego (Wrocław). Komenda

cha czy Szafranka czy w innych loka-

kumentowane. A więc skala ogrom-

skonale wie, że decyzje zapadały na

Wojewódzka MO w Katowicach mia-

…i przegrane. Czy dlate-

lach „znajdowano” przeróżne rzeczy,

na. I dowód, że szło nie tylko o kopal-

szczeblu najwyższym – partyjnym,

ła do dyspozycji 5500 funkcjonariu-

go były na murach napisy

które miały świadczyć o „rozpasaniu”

nie i huty, a więc najbardziej zwartą

milicyjnym i wojskowym.

szy, w tym 1000 członków ORMO

„Zima wasza, wiosna na-

związkowców, a miało odwrócić uwa-

grupę społeczną; lista obejmuje tak-

Chodzi mi o dookreśle-

i 2500 funkcjonariuszy przegrupo-

sza”? Śląsk to specyficzne

gę społeczeństwa i wywołać „słuszne”

że Uniwersytet Śląski. Tu koszt stanu

nie czasu, kiedy zapadła de-

wanych z innych województw. Trud-

miejsce; ogromne skupisko

oburzenie na próżniactwo…

wojennego – to 100 osób poddanych

cyzja. To nie jest „na pstryk-

na jest do określenia chociażby licz-

ludzi, miast, przemysłu. Mia-

represjom. Jest to liczba najwyższa

„Znajdowano” butelki po

nięcie” to cały system roz-

ba użytych funkcjonariuszy ORMO,

sto od miasta dzieli najczę-

spośród wszystkich uczelni wyż-

„szampańskim” i „napole-

kazów, przemarszów, prze-

poza mundurowymi – kwestia agen-

ściej tablica informacyjna.

szych w Polsce – osób bądź interno-

onach”, łachmytki – futerka,

jazdów, przelotów, przegru-

tów bezpieki, osób współdziałają-

Zatem liczebność wojska,

wanych, bądź skazanych przez sądy

ale zawszeć futra. Luksus!

powań, zaopatrzenia…!

cych instytucjonalnie (PRON) w bar-

milicji, ZOMO musiała być

na różnego rodzaju kary. W tej liczbie

Przygotowania musiały trwać od

Miała iść fama…?

dzo szerokim, terenowym wymiarze

nieporównywalna…