40

Wędrówki kuriera

kurier galicyjski * 16 grudnia 2011–12 stycznia 2012 nr 23–24 (147–148)

KsięstWo babci z burDyKóW

Bardzo dawno nie byłem już na Białorusi, w mojej małej ojczyźnie – pięknym kraju białych brzóz i złocistych sosen, kraju

dobrodusznych ludzi i bocianów na zabłoconych jeziorach Puszczy Białowieskiej. Właśnie tam, 20 lat temu, ówcześni

liderzy Białorusi, Ukrainy i Rosji zadecydowali o rozwiązaniu Związku Sowieckiego i utworzeniu niepodległych państw

na jego gruzach.

KRZYSZTOF hUFIEC

helenka

Nieraz stamtąd telefonuje He-

lenka, córka mojej kuzynki. Stara się

podtrzymywać rodzinne stosunki.

Właśnie od niej dowiedziałem się, że

jedynym obchodzonym na poziomie

państwowym świętem na Białorusi,

jest dzień wyzwolenia spod okupacji

hitlerowskiej. Dnia Niepodległości

się nie obchodzi…

Ostatnio byłem na Białorusi na

przełomie tysiącleci, gdy Helenka za-

prosiła mnie na swoje drugie wesele.

Przez własne problemy nie byłem na

Obelisk na Kopcu Chwały i jego fragment

jej pierwszym weselu. Nie widziałem jej

pod welonem, w białej sukni. Niestety

pierwsza miłość zaowocowała tylko

krótkim szczęściem. Należało uczcić

jej pragnienie do stworzenia mocnej

rodziny. Helenka była sierotą i wy-

chowywały ją moje ciotki, siostry ojca,

czyli najstarsze pokolenie rodziny.

Dobrze zapamiętałem to wese-

le i Helenkę, ubraną w czerwoną

suknię, według tradycji. Pamiętam

białoruskie piosenki, śpiewane przez

licznych gości, w podmiejskiej re-

stauracji, w głębi sosnowego lasku.

Pamiętam dużą ilość jedzenia, wina

i wódki. Zapamiętałem również fa-

bryczkę, gdzie w miejscu pracy za-

poznała się młoda para. Fabryczkę

zapamiętałem przez popiersie Fe-

Powitanie helenki po drugim ślubie

liksa Dzierżyńskiego, zamontowane

podobnych wycieczkach rodzinnych,

przed wejściem. Lubią jednak nie-

Rodzinny hufiec

których organizatorem był mój wuj

Tam, nie opodal Mińska, w ma-

których Polaków na Białorusi…

Antoni. Zabierał nas na wyprawy wła-

lutkiej wsi mieszkali, jeszcze przed

snym samochodem „Moskwicz-407”.

wojną, mój dziadek z babcią. Tam też

Lew Tołstoj,

Obecnie to rarytas. Atrakcyjności

urodził się mój ojciec i pięcioro jego

a szczęście rodzinne

dodawał fakt, że karoseria samo-

sióstr, zwanych w kolejności według

Nie zawsze w pełni prawdziwym

chodu była dwukolorowa, do tego

wiary, nadziei, miłości… W warunkach

jest powiedzenie, że każde dziecko

biało-czerwona. Wujek bardzo cie-

sowieckiej rzeczywistości o zamożno-

ma dwie babcie i dwóch dziadków.

szył się z tego powodu. Niewiele miał

ści nikt nie marzył. Zgoda i wzajemny

Nie zawsze dziadkowie, a nawet

okazji do nacieszenia się wcześniej,

szacunek, panujący w ich rodzinie,

rodzice, mają możliwość wychowa-

Symboliczne dzwony w Chatyniu

gdyż w dzieciństwie spędził ponad

sprzyjały jej zwartości, szczególnie

nia dziecka. Wszystkie szczęśliwe

dal dzięki zwartości żyła w przyjaźni,

pominało wysepkę wśród olbrzymich

10 lat wraz z całą rodzina na zesła-

w trudnych czasach. Podczas woj-

rodziny są szczęśliwymi jednakowo,

nie opuszczając na długo stron ro-

terenów, które po chrzcie nabyły nowe

niu jako niepewny polski element. Po

ny, zagrożeni losem mieszkańców

a nieszczęśliwe są nieszczęśliwy-

dzinnych.

nazwy. Trudno powiedzieć jak długo

powrocie z zesłania dziadek nazywał

innych wiosek, niszczonych wraz z

mi – każda po swojemu. Tą swoistą

jeszcze ludność pozostawała pogań-

Kresy Polską, komuniści zaś – Za-

mieszkańcami przez hitlerowców,

formułę szczęścia rodzinnego opisał

ską na czele z księciem Burdyką.

chodnią Ukrainą i Zachodnią Białoru-

wszyscy uciekli do lasu i włączyli się

Lew Tołstoj w przedmowie do jednej

Z poddanych

Babcia Ksenia naprawdę po-

sią, a ich żony często wprost – ko-

do walki partyzanckiej. Oczywiście

ze swych słynnych powieści. Mam w

księcia Burdyki

Na czele rodziny stała babcia

chodziła z tamtych terenów, ale była

lonią, zawładniętą na rzecz Związku

była to partyzantka sowiecka, mocno

tym względzie własne doświadczenie

Ksenia, z domu Burdykowa. Zainte-

chrześcijanką. Dobrze zapamiętałem

Sowieckiego. Oczywiście byłem po

działająca w tym regionie i mająca

z dzieciństwa. Posiadam tylko jedno

resowałem się pochodzeniem jej pa-

jej spokojne spojrzenie człowieka, któ-

stronie dziadka, bo nikt z rodziny nie

wsparcie Moskwy. Wsparciem było

wspólne z ojcem zdjęcie, na którym

nieńskiego nazwiska, które wśród ty-

rego trudno czymkolwiek zadziwić.

był komunistą.

zaopatrzenie w amunicję, prowiant

trzyma mnie on na rękach. Z podpi-

powych białoruskich nazwisk brzmia-

Pomimo zniszczeń pamiątek

i nadmierną ilość spirytusu, który w

su wiem, że miałem wtedy niecałe

ło raczej po rosyjsku. Przynajmniej

europejskiej kultury, wyrządzonych

tym czasie i później, po wojnie ska-

sześć miesięcy. Gdy dojrzewałem,

Pamięć, jej materializacja

wtedy tak sobie to wyobrażałem.

przez komunistów szczególnie w la-

leczył nie jedno ludzkie życie. Sta-

matka jednak zadecydowała zapo-

i… mistyka

Ciotka Walentyna, młodsza siostra

W tym czasie budowało się wie-

tach tzw. „chruszczowskiej odwilży”,

tystyka zwycięzców tego nie notuje.

znać mnie z rodziną z linii ojca, Bia-

ojca, zawodowa nauczycielka historii,

le pomników w stylu socrealizmu.

właśnie dzięki rodzinnym podróżom

Mówiąc o typowym losie tej rodziny

łorusinami. Wtedy przekonałem się,

częściowo zaspokoiła moją cieka-

Oprócz obelisku na rondzie w cen-

po Kresach przekonałem się jesz-

podczas wojny, jako partyzantów

że są to życzliwi ludzi wobec mnie

wość. Powiedziała, że babcia pocho-

trum Mińska ku czci wyzwolenia

cze w dzieciństwie w potędze byłych

Białorusi, sowiecka historiografia

i mamy. Z czasem zrozumiałem, że

dzi z książęcego rodu. Wtedy trudno

Białorusi, mieliśmy możliwość zwie-

twierdz na wschodnich rubieżach

„zapomniała” podkreślić prawdziwe

szczęścia rodzicom brakowało nie z

było w to uwierzyć. Dopiero znacznie

dzić też olbrzymi Kopiec Chwały,

dawnej Rzeczypospolitej. Byłem

motywy pójścia do lasu i to, że nikt

powodu różnic narodowościowych

później przypadkowo trafiłem w sta-

nieopodal stolicy, wzniesiony w tym-

pod urokiem piękna Kamieńca Po-

z rodziny do partii komunistycznej

czy religijnych. Przyczyna braku tego

rych drukach na mapę dawnej Rusi,

że celu. Również zwiedziliśmy Cha-

dolskiego i Lwowa. Odczuwałem też

nie należał. Posiadam osobne, doku-

szczęścia była ukryta w skutkach II

z zaznaczonym terenem księstwa

tyń, jedną z 136 wiosek na Białoru-

brak prawdy na szkolnych lekcjach

mentalne świadectwa tego faktu.

wojny światowej…

Burdyki, leżącym gdzieś na pogra-

si, spalonych wraz z mieszkańcami

historii. Z tego więc powodu życze-

Z ran, odniesionych podczas

niczu Rusi Białej, Czerwonej i Ziemi

przez hitlerowców. Dlaczego przez

nie matki odebrałem jako podróż z

wojny wkrótce po jej zakończeniu,

Podróż „Moskwiczem”

Polskiej. Osobliwością tego księstwa

sowieckich ideologów wybrano wła-

Rusi Czerwonej na Ruś Białą. Kiero-

zmarła jedna z moich ciotek. Przed-

po Kresach

było dawne, sprzed Chrztu Rusi okre-

śnie Chatyń dla zbiorowej pamięci

waliśmy się ze Stanisławowa (wtedy

wcześnie pożegnali ten świat mój

Prawdę mówiąc, dla mnie oso-

ślenie – Czarna Ruś, wskazujące na

tej zbrodni, możemy teraz domyślać

już Iwano-Frankowska) do Brześcia

dziadek i ojciec.

biście, pierwsza podróż na Białoruś

pozostałości pogaństwa. Terytorium

się, gdyż jej nazwa bardzo przypo-

(Litewskiego), Grodna i stolicy Biało-

Miałem jednak możliwość zapo-

była przedłużeniem poznawania Kre-

tego księstwa było niewielkie i przy-

mina Katyń. Pomników w Katyniu w

rusi Mińska.

znać się z resztą rodziny, która na-

sów. Uczestniczyłem wcześniej w