42

kurier kulturalny

kurier galicyjski * 16 grudnia 2011–12 stycznia 2012 nr 23–24 (147–148)

steFania łobaczeWsKa

między lwowem i krakowem

Stefania Łobaczewska (1888-1963) wychowanka lwowskiej szkoły muzykologicznej, należała do drugiego pokolenia polskich muzykologów.

Jej działalność muzykologiczną można podzielić na dwa okresy: lwowski – przedwojenny, kiedy zajmowała się przede wszystkim bieżącą

twórczością muzyczną, relacjonując wydarzenia muzyczne w licznych recenzjach koncertowych i w pierwszych pracach naukowych oraz

okres krakowski – powojenny, kiedy opracowała i opublikowała swoje syntezy historyczne i monografie muzyczne. Najważniejsze prace

muzykologiczne Łobaczewskiej powstały wprawdzie w Krakowie, jednak to właśnie we Lwowie ukształtowały się jej wielokierunkowe zainte-

resowania oraz naukowy warsztat muzykologiczny.

tycznej, władze uczelni nie uznały

nej. Wspomagało ten proces udo-

OLgA PROTOPOPOWA

stopnia doktora Stefanii Łobaczew-

skonalania systemu edukacji grono

skiej, zaproponowano zatem przy-

Stefania Łobaczewska (z domu

wybitnych pedagogów, takich jak:

gotowanie kolejnej pracy naukowej

de Festenburg) urodziła się 31 lipca

Mieczysław Sołtys (1863-1929), Sta-

oraz jej obronę. Mimo to, już w 1940

1888 roku we Lwowie. W dotychcza-

nisław Niewiadomski (1859-1936),

roku Łobaczewska pełniła funkcję

sowych publikacjach na temat dzia-

Vilém Kurz (1872-1945) i in. Do I woj-

docenta historii muzyki konserwato-

łalności Stefanii Łobaczewskiej brak

ny światowej konserwatorium cieszy-

rium Lwowskiego.

bliższych informacji dotyczących jej

ło się uznaniem i autorytetem w ów-

Inwazja Hitlera na Związek Ra-

rodziny. Autorka tego artykułu ustali-

czesnym środowisku muzycznym,

dziecki przerwała działalność kon-

ła, że jej ojciec, Gerard de Festenburg

zaś po 1919 r., jako konserwatorium

serwatorium do sierpnia 1944 roku.

(1843-1914), z pochodzenia Belg, był

było szczególnie cenione, bowiem

Sporo wykładowców zmuszonych

lekarzem wojskowym. Współpraco-

według Leszka Mazepy zajmowało

było do wyjazdu ze Lwowa, więk-

wał m.in. z profesorem Adolfem Bec-

pierwsze miejsce w ówczesnej Pol-

szość z nich już nie wróciła do tego

kiem (1863-1942), światowej sławy

sce. Nauczycielem Stefanii Łoba-

miasta. Działalność takich muzykolo-

fizjologiem. Adolf Beck działał na no-

czewskiej z zakresu gry na fortepia-

gów jak S. Łobaczewska, W. Wytwic-

woutworzonej w tym czasie Katedrze

nie był słynny czeski pianista, wirtuoz

ki, M. Szczepańska, Z. Lissa umoż-

fizjologii Uniwersytetu Lwowskiego

i pedagog Vilém Kurz (1872-1945),

liwiła zaadaptowanie i rozwijanie

(1895-1935). Zachowało się jedno

który działał zarówno w konserwa-

zachodniego, uniwersyteckiego sys-

zdjęcie upamiętniające ojca Stefanii

torium we Lwowie, jak i w Pradze.

temu edukacji muzykologicznej oraz

Łobaczewskiej w gronie lekarzy na

Jako pedagog cieszył się sympatią

prowadzenie badań naukowych, ale

czele z Adolfem Beckiem. Niestety,

studentów, wobec których był wyma-

dramatyczne wydarzenia wojenne

nie ma potwierdzenia tego faktu,

gający. Jego uczniowie prezentowali

miały wpływ na dalsze losy zarówno

iż Gerard de Festenburg również

wysoki poziom na corocznych kon-

osobiste jak i zawodowe lwowskich

pracował na Uniwersytecie Lwow-

certach pokazowych. Studia z zakre-

muzykologów.

skim, ale zdjęcie, zamieszczone w

su pianistyki Stefania Łobaczewska

W latach okupacji hitlerowskiej

medycznym czasopiśmie lwowskim

łączyła ze studiowaniem muzykolo-

Lwowa Stefania Łobaczewska chro-

„Експериментальна та клінічна

gii (1912-1914) na nowoutworzonej

niła w swym mieszkaniu kilku stu-

фізіологія i біохімія” sugeruje, że

przez Adolfa Chybińskiego Katedrze

dentów-Żydów, niektórzy z nich (Ma-

przebywał on w środowisku wybit-

muzykologii Uniwersytetu Lwowskie-

Stefania Łobaczewska

rian Filar, Jan Gorbanty) zawdzię-

nych lekarzy-naukowców tego cza-

go. Warto podkreślić jej aktywność

(zdjęcie pochodzi ze strony internetowej Akademii Muzycz-

czają jej uratowanie życia. Jednak

su. Wiadomo też, że Gerard de Fe-

jako wykonawcy-pianistki, ilustrują-

nej w Krakowie: www.amuz.krakow.pl)

zdemaskowana musiała uciekać,

stenburg zajmował stanowisko pre-

cej muzykologiczne wykłady Adolfa

pozostawiając mieszkanie, rękopi-

zydenta Lwowskiej Izby Lekarskiej.

Chybińskiego.

XVII i XVIII), które zostały opubliko-

skiego, urodzonego 17 lipca 1875

sy, bogatą bibliotekę. Przebywała

Został pochowany we Lwowie na

Przed I wojną światową Stefania

wane w Kwartalniku Muzycznym w

roku również w Zagórzu i ostatni,

(po 1941 roku) kolejno w Łańcucie,

Cmentarzu Łyczakowskim. Niestety,

de Festenburg wyszła za mąż za

1914 roku.

trzeci poświęcony podporucznikowi

Kraśniku, Rudniku nad Sanem oraz

nie zachowały się żadne wiadomo-

pułkownika wojsk austriackich Waw-

W 1929 roku Łobaczewska otrzy-

Zbigniewowi Wyskielowi, urodzo-

w domu Jarosława Iwaszkiewicza w

ści o matce Stefanii Łobaczewskiej,

rzyńca Łobaczewskiego. Nie zacho-

mała stopień doktora nauk filozo-

nemu w Zagórzu 11 listopada 1912

Stawiskach, utrzymując się w tym

Helenie z Sawickich. Wiadomo jedy-

wały się jednak żadne informacje,

ficznych w zakresie muzykologii na

roku”. Są to jedyne informacje, które

czasie jedynie z prywatnych lekcji

nie, że pochodziła z rodziny ormiań-

poza imieniem i stopniem wojsko-

podstawie dysertacji O harmonice

mogą nam przybliżyć postać Waw-

i kontynuując przez całą okupację

skiej. Nie znamy również miejsca jej

wym, które mogłyby nam przybliżyć

Klaudiusza Debussy ego w pierw-

rzyńca Łobaczewskiego.

zbieranie materiałów do monografii

pochówku.

postać męża Stefanii Łobaczew-

szym okresie jego twórczości, ale

Wydarzenia I wojny światowej

Karola Szymanowskiego.

Do 1914 roku, do wybuchu I woj-

skiej. Autorce tego artykułu udało

działalność krytyka muzycznego roz-

spowodowały wyjazd wielu osób –

Od 1944 roku Stefania Łoba-

ny światowej Stefania Łobaczewska

się dotrzeć jedynie do wzmianki o

poczęła niemal dwadzieścia lat wcze-

zarówno uczniów jak i pedagogów,

czewska zamieszkała w Krakowie,

prywatnie zdobywała wiedzę z za-

Wawrzyńcu Łobaczewskim na Ukra-

śniej. Jej pierwszy artykuł (Chopin

związanych z konserwatorium GTM

gdzie pozostała aż do śmierci w

kresu szkoły powszechnej i średniej.

ińskiej Liście Katyńskiej. Jest to wy-

jako muzyk i jako człowiek, z roku

i Katedrą Muzykologii Uniwersytetu

1963 roku. W ciągu niemal 20 lat

W tym samym czasie uczyła się gry

kaz 3435 aresztowanych w 1940 r.

1910) został opublikowany dwa

Lwowskiego. W latach 1914-1918

pobytu w Krakowie wykazała się nie-

na fortepianie, odbywając studia

na Ukrainie polskich obywateli, który

lata przed rozpoczęciem studiów

Łobaczewska jako wolna słuchacz-

zwykła aktywnością organizacyjną,

muzyczne w konserwatorium Gali-

5 maja 1994 r. władzom RP przeka-

muzykologicznych. Kolejne recen-

ka studiowała muzykologię u wy-

naukową i pedagogiczną.

cyjskiego Towarzystwa Muzycznego

zał zastępca szefa Służby Bezpie-

zje życia muzycznego oraz artykuły

bitnego wiedeńskiego muzykologa

Już od 1945 roku pracowała

we Lwowie. Konserwatorium GTM

czeństwa Ukrainy gen. A. Chomicz.

publikowała na łamach czasopism

Guido Adlera.

jako referent muzyczny w Woje-

odgrywało ważną rolę w rozwoju

Jest to spis 3435 więziennych akt

lwowskich („Gazeta Lwowska”, „Ate-

Z zachowanych dokumentów

wódzkim Wydziale Kultury i Sztuki,

życia muzycznego Galicji, będąc

osobowych, wysłanych 25 listopada

neum”, „Lwowskie Wiadomości Mu-

wiadomo, że Łobaczewska wraz z

a równocześnie współdziałała w or-

pierwszą, a zarazem jedną z naj-

1940 r. przez naczelnika 1. Wydzia-

zyczne i Literackie”) i warszawskich

mężem powróciła do Lwowa w 1925

ganizowaniu Państwowej Wyższej

starszych w Europie instytucją tego

łu Specjalnego NKWD USRR do

(„Kwartalnik Muzyczny”), a także

roku, gdzie kontynuowała studia

Szkoły Muzycznej (PWSM), w której

typu. Na przestrzeni swojej wielolet-

naczelnika 1. Wydziału Specjalnego

sporadycznie jej recenzje ukazywały

muzykologiczne i szlifowała swój

rozpoczęła pracę w roku 1945. W

niej działalności owe Towarzystwo

NKWD Związku Sowieckiego. We-

się w obcojęzycznych publikacjach

warsztat naukowy pod kierunkiem

PWSM Łobaczewska zaczęła wy-

było inspiratorem wielokierunkowego

dług informacji umieszczonych na

(np. w „La Revue Musicale”). W

Adolfa Chybińskiego na Uniwersyte-

kładać teorię i historię muzyki i już

życia muzycznego Lwowa, poprzez

tej liście, Wawrzyniec Łobaczewski

kręgu zainteresowań Łobaczewskiej

cie Lwowskim. Adolf Chybiński wyma-

wkrótce (od 1946 do 1949 roku) peł-

organizację dużej ilości koncertów

zginął w 1940 roku. Natomiast w

było przede wszystkim współczesne

gał od swoich studentów znajomości

niła obowiązki dziekana Wydziału

solowych, kameralnych, chóralnych,

2010 roku, w związku z obchodami

życie muzyczne Lwowa, innych miast

bieżącej wielojęzycznej literatury

Teorii i Kompozycji.

symfonicznych. W czasie działalno-

w kwietniu tegoż roku uroczysto-

ówczesnej Galicji, a także europejska

muzykologicznej oraz zachęcał do

Aktywnie działała w wielu insty-

ści konserwatorium wprowadzono

ści Katyńskich, udało się odnaleźć

myśl naukowa, prezentowana wów-

penetrowania archiwów i bibliotek.

tucjach i towarzystwach (Komisja

szereg reform, które miały sprzyjać

wzmiankę dotyczącą męża Stefanii

czas na łamach niemieckich, francu-

Jak podaje Ulana Hrab, pierwszymi

Muzykologiczna PAU, Komitet Histo-

podwyższeniu poziomu edukacji.

Łobaczewskiej. Otóż, jak podaje

skich czy angielskich periodyków.

pracami badawczymi na nowo-utwo-

rii i Teorii Sztuki PAN, Sekcja Muzy-

Na lata nauki w konserwatorium

internetowy Podkarpacki Portal In-

W latach 30. Łobaczewska roz-

rzonej Katedrze były prace Stefanii

kologiczna Związku Kompozytorów

Stefanii Łobaczewskiej przypada

formacyjny: „W Zagórzu pod Krzy-

Łobaczewskiej o Cathemerinon Wo-

poczęła działalność pedagogiczną.

Polskich). Będąc członkiem Rady

reforma dotycząca systemu naucza-

żem Milenijnym zostały posadzone

fganga Grefingera (niemieckiego

W Lwowskim Państwowym Konser-

Naukowej Towarzystwa im. Fryde-

nia w tej instytucji. Zmiany dotyczyły

trzy dęby. Pierwszy pamięci podpo-

kompozytora początku XVI wieku)

watorium Muzycznym prowadziła

ryka Chopina (TiFC) w Warszawie,

rozszerzenia zakresu obowiązują-

rucznika piechoty Jerzego Franciszka

oraz Bronisławy Wójcik o tańcach

zajęcia z zakresu historii muzyki (w

kierowała pracami i wydawnictwami

cych przedmiotów, co umożliwiało

Alberta – urodzonego w Zagórzu 28

polskich Jahanna Fischera (niemiec-

latach 1931-1941). Po aneksji Lwowa

tegoż Towarzystwa na terenie Kra-

uczniom zdobycie rozległej wiedzy z

maja 1916 roku, drugi pamięci pułkow-

przez ZSRR i w nowej sytuacji poli-

kiego kompozytora przełomu wieków

kowa; była też kierownikiem zespołu

zakresu teorii i kompozycji muzycz-

nika kawalerii Wawrzyńca Łobaczew-