44

Wyjęte z karty pamięci

kurier galicyjski * 16 grudnia 2011–12 stycznia 2012 nr 23–24 (147–148)

historia biało-czerwonej szachownicy

Biało-czerwona szachownica po raz pierwszy pojawiła się na samolocie por. pil. Stefana Steca, latającego w lotnictwie austriackim, a następ-

nie polskim, jako godło osobiste pilota. Miała wówczas cztery pola, bez obwódek. Tak oznakowanym samolotem Stec przyleciał 15 listopada

1918 z meldunkiem z oblężonego Lwowa do Warszawy. Dowódca lotnictwa, ppłk Hipolit Łossowski uznał wówczas, że szachownica spełnia

wszystkie kryteria, jakie powinien mieć znak przynależności państwowej: jest oryginalna, ma polskie barwy i łatwo można ją namalować na

skrzydłach i kadłubie.

oraz gen. Rozwadowskiego (szefa

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

polskiej misji wojskowej w Paryżu),

opracowanie

Cooper i Fauntleroy stworzyli ochot-

ilustracje archiwum

nicza jednostkę lotnicza – Polish

Expeditionary Force – składającą sie

1 grudnia 1918 Szef Sztabu

z ośmiu lotników amerykańskich. Po

Generalnego Wojska Polskiego wy-

pożegnaniu w Paryżu przez polskie-

dał rozporządzenie nr 38, w którym

go premiera Ignacego Paderewskie-

zapowiedział, że: Samoloty Wojsk

go, wyjechali oni do Polski jako Eska-

Polskich będą w przyszłości zaopa-

dra Kościuszki. W Warszawie, zostali

trzone w miejscach dotychczas obo-

przyjęci przez Naczelnika Państwa,

wiązujących znakiem kwadratowym

Jozefa Piłsudskiego, który po począt-

szerokości 60 cm, dzielącym się na

kowym nieporozumieniu (gdyż wziął

cztery równe pola. Lewe górne i pra-

ich za płatnych najemników), skiero-

we dolne pole będzie barwy karma-

Samolot Fokker EV por. Stefana Steca z biało-czerwoną

wał ich do Lwowa, gdzie, w dziesięciu

zynowej, lewe dolne i prawe górne

szachownicą

już, przybyli 17 października 1919 r.

pole barwy białej.

nał lot z meldunkami dla Piłsudskie-

Tam zostali włączeni do 7 Dywizjonu,

Przed wprowadzeniem szachow-

go do Warszawy. W listopadzie, do

dowodzonego przez por. Ludomira

nicy, polskie samoloty były ozna-

zakończenia walk w samym Lwowie,

Rayskiego (późniejszego generała

czane różnymi elementami w biało-

Por. Stefan Stec

wykonał 19 lotów bojowych.

i dowódcy lotnictwa polskiego). 18

czerwonych barwach narodowych:

Na swoim samolocie, jeszcze w

Monasterzyska. 1 lutego 1918 awan-

października mjr. Fauntleroy przejął

tarczami herbowymi z podziałem ko-

służbie austriackiej, Stec jako godło

sował na stopień porucznika.

dowództwo tego dywizjonu nazywając

loru na ukos (eskadry warszawskie),

go Eskadra Kościuszkowska. Pierw-

osobiste miał namalowaną biało-

W lutym 1918 Stec ukończył

pasami biało-czerwonymi (eskadra

czerwoną szachownicę, która przy-

kurs pilotażu, otrzymując odznakę

lwowska), czerwonymi literami Z w

szą ofiarą śmiertelną był Lt. Edmund

jęta została jako znak rozpoznawczy

pilota (nr 1206/1918), następnie

białym kwadracie (eskadry krakow-

P. Graves, który zginał w czasie... po-

samolotów lotnictwa polskiego.

kurs pilotażu myśliwskiego i 1 maja

skie).

kazów lotniczych we Lwowie 22 listo-

W kolejnych miesiącach Stec w

1918 został przydzielony do swojej

Początkowo malowana była

pada 1919 r. W tym czasie Lt. Elliott

dalszym ciągu latał bojowo w skła-

dawnej eskadry, przeformowanej na

na całej szerokości skrzydeł, ka-

Chess zaprojektował oficjalne godło

dzie 6 Eskadry lwowskiej III Grupy

myśliwską Flik 3/J. Latał w niej na

dłubów i sterów kierunku. W 1921

Eskadry:  czerwono-biało-niebieska

Lotniczej. W styczniu 1919 został

myśliwcach Albatros D. III (Oef) na

wprowadzono obwódki w kolorach

tarcza, z 13 gwiazdami i pasami sym-

wysłany do Wiednia w sprawie za-

froncie austriacko-włoskim, bazując

odmiennych od koloru pól szachow-

bolizującymi początkowe 13 kolonii

Kpt. merian C. Cooper w pol-

kupu samolotów, po czym 17 mar-

głównie na lotnisku Romagnano. W

nicy (instrukcja Wojsk Lotniczych

amerykańskich tworzących Stany

skim mundurze wojskowym

ca powrócił na front, w skład swojej

składzie Flik 3/J Stec walczył do koń-

nr 15 z 1921 roku: Ogólne Warunki

Zjednoczone, na której były insygnia

eskadry, przemianowanej na 6 Eska-

wymagane na tytuł asa myśliwskie-

ca wojny, z krótką przerwą między 17

Techniczne Płatowców), jednak nie

Tadeusza Kościuszki: czapka-macie-

drę Wywiadowczą. W kwietniu 1919

go nadawany w państwach Ententy.

czerwca a 4 lipca 1918, kiedy powie-

podano stosunku ich szerokości do

jówka z pawim piórem i skrzyżowane

objął dowództwo 7 Eskadry Wywia-

Odznaczony m.in. orderem Vir-

rzono mu w zastępstwie dowództwo

rozmiaru szachownicy. Stosunek

kosy na sztorc. Symbol ten przetrwał

dowczej, po czym 29 kwietnia 1919

tuti Militari, 3-krotnie Krzyżem Wa-

eskadry Flik 9/J.

ten ustaliło dopiero rozporządzenie

w Lotnictwie Polskim i był później,

zestrzelił na samolocie Fokker D.VIII

lecznych i Laurowy Wieniec Polowej

16 lipca 1918 Stec w składzie

prezydenta RP w sprawie znaków

podczas drugiej wojny światowej, go-

(E.V) ukraiński myśliwiec Nieuport

Odznaki Pilota.

klucza z dwoma innymi pilotami (F.

przynależności: Szachownica lot-

dłem słynnego Dywizjonu 303 w Pol-

11, a 10 maja zestrzelił balon ob-

Navratil i Franciszek Peter) zestrze-

nicza jest to kwadrat podzielony na

skich Silach Powietrznych w ramach

serwacyjny. Eskadrą tą dowodził on

lił włoski myśliwiec Hanriot HD-1 w

cztery równe pola, z których lewe gór-

RAF w Wielkiej Brytanii. Eskadra

Amerykańscy lotnicy

do połowy października 1919, kiedy

rejonie jeziora Garda, a 10 sierpnia

ne i prawe dolne są barwy czerwonej

Kościuszkowska walczyła niezwykle

we Lwowie

to wyjechał na studia wojskowe do

Historia  polskiego  lotnictwa,

zestrzelił swój trzeci samolot nad

z białą obwódką, lewe dolne i prawe

ofiarnie. Amerykańscy lotnicy trakto-

Francji w Ecole Superieure d Aero-

związana ze Lwowem, ma bardzo

Monte Pasubio. W służbie austriac-

górne barwy białej z obwódką czer-

wali swoją służbę, jako „zwrot długu”

nautique w Paryżu.

interesujące międzynarodowe ak-

kiej odznaczony został m.in. Orde-

woną. Stosunek obwódek do pola

za Kościuszkę i Pułaskiego. Trzech

Po ukończeniu studiów we wrze-

centy. Z początkiem 1919 r., kapitain

rem Żelaznej Korony III klasy z de-

wynosi 1:5.

z nich poniosło śmierć, a ich pomnik

śniu 1920 powrócił do kraju i zaan-

Merian C. Cooper, amerykański lotnik

koracją wojenną, 2 razy Srebrnym

Przez następne ponad 70 lat sza-

stanął na Cmentarzu Obrońców Lwo-

w American Expeditionary Force

gażował się w uruchomienie krajowej

Medalem za Odwagę oraz pruskim

chownica w tej postaci pozostawała

wa. Kilku amerykańskich lotników

produkcji lotniczej, zostając kierow-

został skierowany do Lwowa dla

Krzyżem Żelaznym II klasy.

znakiem polskiego lotnictwa wojsko-

Eskadry Kościuszkowskiej zostało

nikiem wydziału fabrykacyjnego w

rozdzielania racji żywnościowych dla

wego. W 1993 jednakże wprowadzo-

odznaczonych Orderem Wojennym

Polaków w ramach American Relief

Departamencie III Żeglugi Powietrz-

no nowy wzór znaku, z zamienioną

Virtuti Militari.

Służba w Wojsku Polskim

Administration. Jego pra-pradziadek,

nej Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Od połowy 1918 Stec był człon-

kolejnością pól (odwrócony o 90°),

Po Traktacie Ryskim z Rosją

11 maja 1921 zginął w katastrofie

kpt. John Cooper, wyniósł w 1779 r. z

kiem Polskiej Organizacji Wojskowej

bardziej poprawny heraldycznie, ale

bolszewicką w roku 1921, lotnictwo

lotniczej na lotnisku mokotowskim

pola bitwy pod Savannah śmiertelnie

we Lwowie. W październiku 1918

ignorujący tradycję.

polskie zaczęło rozwijać sie bardziej

w Warszawie. Został pochowany na

rannego Kazimierza Pułaskiego. We

przybył do Lwowa. Na początku li-

planowo. Powstały trzy pulki lotnicze

Cmentarzu Obrońców Lwowa.

Lwowie, kpt. Cooper przekonał się, że

stopada 1918, gdy rozgorzały walki

(każdy złożony z dwóch lub trzech dy-

Młodość i służba

W służbie austriackiej Stefan Stec

Polska potrzebowała przede wszyst-

polsko-ukraińskie we Lwowie, Stec

wizjonów) stacjonujące w Warszawie,

w armii Austro-Węgier

zestrzelił 3 samoloty na pewno, poda-

kim pomocy wojskowej. Po powrocie

uczestniczył w walkach w mieście,

Stefan Stanisław Stec urodził

Krakowie i Poznaniu. Zostały zorgani-

wane są także często dalsze 4 strą-

do Paryża poprosił o zezwolenie na

po czym 6 listopada przedarł się na

się 25 listopada 1889 we Lwowie,

zowane szkoły lotnicze: w Bydgoszczy

cone samoloty oraz 2 balony, które

służbę w armii polskiej walczącej z

opanowane przez Polaków lotnisko

jako syn Stefana i Anny ze Słonec-

i Grudziądzu dla pilotów, w Toruniu

nie znajdują jednak potwierdzenia w

bolszewikami. W Paryżu, Cooper

Lewandówka, stając się jednym z

kich. Ukończył studia na Politechnice

dla obserwatorów rozpoznawczych

dokumentach. W służbie polskiej od-

spotkał mjr. Cedric E. Fauntleroy a,

pierwszych pilotów polskiej grupy lot-

Lwowskiej, otrzymując tytuł inżyniera.

i strzelców pokładowych i w Byd-

niósł dwa dalsze zwycięstwa, łączny

który miał właśnie jechać do War-

niczej w tym mieście (tego dnia dotarł

Podczas I wojny światowej, 1

goszczy dla mechaników. W okresie

więc bilans jego zwycięstw (5) stanowi

szawy jako doradca wojskowy. Za

tam też Eugeniusz Roland). Jeszcze

sierpnia 1914 Stec został powołany

pierwszych trzech lat wyszkolono 60

powszechnie uznawane minimum

zgoda dowództwa amerykańskiego

przed oficjalną datą odzyskania nie-

do armii austrowęgierskiej. Ukończył

pilotów, 40 strzelców i obserwato-

podległości, Stefan Stec wstąpił do

szkołę oficerów rezerwy pionierów

rów, 50 mechaników. W 1924 roku,

nowo formującego się lotnictwa pol-

(odpowiednik saperów), po czym do

gen. Władysław Sikorski planował

skiego ze stopniem porucznik pilot.

końca października 1915 służył w 10

zwiększenie liczby pułków lotniczych

Pierwszy lot bojowy Stec wykonał 7

Batalionie Pionierów. Skierowany na-

do 6 myśliwskich i 10 bombowo-roz-

listopada z lotniska Lewandówka,

stępnie do lotnictwa, ukończył szkołę

poznawczych. W 1926 roku, istniało 6

bombardując stanowiska ukraiń-

obserwatorów lotniczych w Wiener

pułków lotniczych, z których tylko jeden

skie na Persenkówce. 9 listopada

Neustadt. Od 31 stycznia 1916 do

był myśliwskim. Później, ten pułk my-

wykonał pierwszy lot transportowy

początku 1918 roku służył jako ob-

śliwski rozwiązano, a dywizjony my-

w Polsce z prof. Stanisławem Stroń-

serwator na samolotach rozpoznaw-

śliwskie przeniesiono do innych forma-

cji. Zorganizowano Centrum Wyszko-

skim, w celu zorganizowania w Kra-

czych w eskadrze Flik 3 (Fliegerkom-

lenia Lotniczego w Dęblinie (niedaleko

kowie odsieczy dla Lwowa. Samolot

pagnie 3) na froncie wschodnim. 2

ich wówczas został uszkodzony

września 1917, lecąc z pilotem K.

Puław), które w ostatnich latach przed

przez ogień przeciwlotniczy i Stec

Heranem samolotem Hansa-Bran-

wojna wypuściło wielu znakomitych

musiał lądować przymusowo pod

denburg C. I, zestrzelił pierwszy sa-

pilotów; zwiększyła sie również liczba

Łańcutem. 15 listopada Stec wyko-

molot – myśliwiec Nieuport koło wsi

absolwentów z innych szkoł lotniczych.

Samoloty Albatros D-III eskadry im. Tadeusza Kościuszki