15

kurier galicyjski * 31 stycznia – 16 lutego 2012 nr 2 (150)

Polskie Radio Lwów

List otwarty Polaków

ze Lwowa do władz RP

kRZYSZToF SZYMaŃSki

opracowanie

ilustracja: www.historiara-

lwowscy chcą jeździć do Kraju tury-

JURIJ SMIRNOW

dia.neostrada.pl

stycznie, do rodzin, chcą mieć stałą

Pierwsze w nowym roku posie-

łączność z Ojczyzną i nie płacić za

10 stycznia 1930 roku o godzi-

dzenie Zarządu Głównego TKPZL

to pieniędzy. Uważamy, że mamy

nie 23.35 po raz pierwszy w eter po-

odbyło się 10 stycznia. Oprócz człon-

prawo dostać wizy bez zaproszeń i

leciał sygnał z rozgłośni polskiego

ków Zarządu obecni byli wszyscy

bez opłat. Chcemy wierzyć, że nas

radia we Lwowie. Był to próbny start

prezesowie oddziałów terenowych i

zrozumieją w konsulacie i w Mini-

lwowskiego nadajnika. Oficjalne

zaproszeni goście, mianowicie: pre-

sterstwie Spraw Zagranicznych”.

otwarcie stacji nastąpiło 15 stycz-

zes PTOnGW Jan Franczuk, prezes

W tym samym sensie przema-

nia. Od tego momentu rozgłośnia

UTW Ewelina Małanicz, dyrektorki

wiali inni prezesowie i członkowie

lwowska Polskiego Radia oficjalnie

obu polskich szkół Marta Markunina

Zarządu Głównego. Nagłośniono

rozpoczęła swoją działalność i prze-

i Lucyna Kowalska, prezes chóru

jeszcze jedną ważną sprawę, która

rwała ją dopiero II wojna światowa.

„Echo” Edward Kuc, przedstawiciele

boli miejscowych Polaków. Daleko

Pierwszy nadajnik, o mocy nie-

rozgłośni polskiej i „Kuriera Galicyj-

nie każdy członek Towarzystwa do-

całych 2 kW, pozwalał na nadawa-

skiego”. Temat posiedzenia dotoczył

stał „Kartę Polaka”, zaś po Lwowie

nie codziennych audycji. Początko-

sprawy dla wielu bolesnej i kłopotli-

krążą rozmowy, że za pieniądze

wo lwowska rozgłośnia pojawiała

wej – nowego systemu wydawania

można dostać dokumenty o polskim

się w eterze audycją „Rozmaitości”

wiz przez konsulat generalny RP we

pochodzeniu rodziców i że takie do-

w godzinach 17.45-20.00. Nadaj-

Lwowie. W tej sprawie zaproszono

kumenty od ludzi niepolskiej naro-

nik, studio i całe zaplecze radiowe

też przedstawicieli konsulatu: kie-

mieściło się w wynajętym pawilonie

dowości konsulat przyjmuje i wydaje

na terenach Targów Wschodnich.

rownika działu polonijnego Mariana

takim osobom „Kartę Polaka”.

W tym okresie retransmitowano też

Orlikowskiego i zastępcę działu wi-

Po tych wypowiedziach głos

programy ogólnopolskie. Rozgłośnia

zowego Piotra Matusiaka.

zabrali przedstawiciele konsulatu.

nie posiadała własnych spikerów,

Obecni byli zgodni, że w tak

Konsul Marian Orlikowski mówił, że

więc rolę spikerów pełnili wówczas

ważnej sprawie należy wystosować

dobrze rozumie intencje Polaków,

inżynierowie stacji radiowej.

odpowiedni list do najwyższych

obywateli Ukrainy. „Jesteśmy nasta-

1 kwietnia 1930 roku ruszy-

władz Rzeczypospolitej, mianowi-

wieni pozytywnie, – powiedział on, –

ła budowa nowej 16 kW stacji

cie do Prezydenta RP, marszałków

ale to nie od nas zależy. Żałuje też,

nadawczej na ul. Ponińskiego oraz

Sejmu i Senatu, Prezesa Rady

że ustawa o „Karcie Polaka” nie jest

adaptacji mieszkań i kawiarni w

Ministrów i MSZ. W słowie wstęp-

do końca jasna. Jesteśmy również

kamienicy na siedzibę studia i za-

nym prezes Emil Legowicz wyjaśnił

pewni, że członkowie Towarzystwa,

plecza biurowego przy ul. Batorego

obecnym zaistniałą sytuację: „Od

ludzie zasłużeni dla krzewienia pol-

Pierwsze studio - pawilon centralny Targów Wschodnich

6. Stację nadawczą wyposażono

chwili wprowadzenia wiz do Polski

skości na tych ziemiach nie powinni

w angielską aparaturę firmy Mar-

dla obywateli Ukrainy konsulat ge-

zbierać tych wszystkich papierów,

coni. Montowano ją pod nadzorem

czy sportowych, szczególnie piłki

no „Teatr Wyobraźni” – w repertu-

neralny razem z nami wypracował

płacić za krajowe wizy. Ale jak to

przedstawiciela firmy inż. Peterse-

nożnej.

arze którego były przeważnie ory-

zasady wydawania wiz członkom

zrobić w zaistniałej sytuacji? Odpo-

na. Rozruchu próbnego dokonano

Dziękikierownikowimuzycznemu

ginalne, specjalnie dla radia pisane

stowarzyszeń, polegającą na tym,

wiedź zależy nie od konsulatu, lecz

w grudniu 1930 roku nie przerywa-

rozgłośni Adamowi Sołtysowi, kom-

słuchowiska. To Kazimierz Brończyk

że prezesi zwracali się bezpośred-

od MSZ. My postulujemy, żeby Po-

jąc nadawania programów z istnie-

pozytorowi, dyrygentowi, muzykolo-

wystawia tu pisane przez siebie i wy-

nio do konsulatu z prośbą o wydanie

lacy, mieszkający na Ukrainie mieli

jącej, starej stacji.

gowi, krytykowi muzycznemu, profe-

reżyserowane: „Czerwone pomarań-

wielokrotnych bezpłatnych wiz dla

prawo do wyjazdu do Polski bez

Nowy nadajnik oddano do użyt-

sorowi konserwatorium Polskiego To-

cze”, „Kapitan Szeliga” i „Słońce nad

członków organizacji. Prezesi tych

ograniczeń. Nikomu nie chcemy ro-

ku 19 września 1936 roku o godzinie

warzystwa Muzycznego we Lwowie,

morzem”.

organizacji zbierali odpowiednie do-

bić żadnych utrudnień. Ale musimy

1600. Moc nadawczą podwyższono z

na antenie goszczą chóry i orkiestra

Lwowska rozgłośnia to nie tyko

kumenty i zdawali je do konsulatu.

przestrzegać odpowiednich norm i

16 do 50 kW. Była to pierwsza sta-

„Polskiego Towarzystwa Muzyczne-

audycje rozrywkowe. Pierwszą ak-

W ten sposób Polacy, członkowie

przepisów”.

cja z regionalnych, przewidziana w

go”, które pod jego batutą wykonują

cję społeczną rozpoczął na falach

towarzystw, byli dowartościowani,

Konsul Piotr Matusiak dodał:

planie inwestycji Polskiego Radia

wielkie utwory muzyczne jak oratoria,

eteru lwowski proboszcz radiowy ks.

odczuwali opiekę ze strony konsula-

„Mam nadzieję, że nadamy bieg

do podniesienia mocy radiostacji,

kantaty. Częstym gościem studia jest

Michał Rękas. Prowadził on audycję

tu i nie musieli stać w poniżających

temu pismu i efekt będzie pozytyw-

do 50 kW. Studia i aparaturę nadaw-

chór „Echo-Macierz”. Przez lwowskie

„Radio-chorym”. To dzięki akcji spo-

ich godność kolejkach.

ny. Podtrzymujemy zdanie wysłania

czą wykonał tak jak w pozostałych

studio muzyczne przesuwa się cały

łecznej zebrano ponad ćwierć mi-

Od 1 stycznia 2012 roku sytu-

stacjach nadawczych w Polsce Wy-

takiego listu do władz RP i czekamy

szereg solistów wokalnych i instru-

liona złotych. Dzięki nim zakupiono

dział Budowy Polskiego Radia pod

mentalnych. Spotykamy wśród nich

sprzęt radiowy dla szpitali i chorych.

acja zmieniła się kardynalnie. Nade-

na skuteczne załatwienie tej prośby.

nadzorem inż. Hellera.

takie nazwiska jak Helena Ottawo-

Dwa i pół tysiąca chorych korzystało

szła dyrektywa MSZ, zabraniająca

Nowy system wydawania wiz (w tym

Rozgłośnia lwowska stała się

wa, Waleria Jędrzejowska, Leopold

codziennie z możliwości słuchania

przyjmowania grupowo wiz od pol-

i handlowych) miał odciążyć konsu-

bardzo popularną nie tylko w Lwim

Muenzer i inne, a poza tym wystę-

audycji radiowych, w tym transmi-

skich organizacji i nakazująca oso-

lat, wprowadzić więcej porządku w

grodzie. Satyryczne audycje póź-

pują młodzi, rokujące duże nadzieje

sji z nabożeństw. Prowadzone były

biste stawianie się zainteresowanej

tą sprawę, skrócić lub całkowicie

niejszej „Wesołej Lwowskiej Fali”,

artyści. Reportaże muzyczne Celiny

„Rozmowy z chorymi”, w których ks.

osoby w konsulacie. Teraz Polacy,

zlikwidować kolejki. Efekt już jest.

dzięki Wiktorowi Budzyńskiemu,

Nahlik, artystki opery i spikerki lwow-

Rękas podnosił na duchu potrze-

zrzeszeni w organizacjach i towa-

Kolejka przed konsulatem jest teraz

który umiejętnie wykorzystując spe-

skiej, zapoczątkowane w roku 1931

bujących i obłożnie chorych. Lwów

rzystwach nie tylko zmuszeni są

zdecydowanie mniejsza. Można po-

cyficzny lwowski humor, postanowił

audycją „Szlakiem melodii przez pół

stał się przykładem do takich akcji w

stać w kolejce razem z handlarzami,

wiedzieć, że odblokowaliśmy kon-

wykorzystać go w programach ra-

Europy” wykazują nie słabnącą ży-

innych miastach Polski i na świecie

lecz też mieć obowiązkowo zapro-

sulat. Myślę, że uda się rozwiązać

diowych. Zaczęło się od „Naszego

wotność i znaczenie muzyki w eterze.

(Włochy, Brazylia).

szenie z Polski i ponosić opłaty za

pytanie o wizy krajowe i bezpłatne

Oczka”, potem przyszła kolej na

Orkiestra Tadeusza Seredyńskiego,

Wbrew obecnej propagandzie

wyrobienie wizy. Osoby, posiada-

dla Polaków, obywateli Ukrainy. Po-

„Wesołe Niedziele”, aż po „Wesołą

znana słuchaczom od czasu powsta-

o dyskryminacji, przed wojną na fa-

jące „Kartę Polaka” są zwolnione z

zytywnie odnosimy się do waszych

Lwowska Falę”. Budzyński umiejęt-

nia rozgłośni, zreorganizowana i na

lach lwowskiej rozgłośni były trans-

opłat. Lecz obecnie w TKPZL jest 5

próśb”.

nie wykorzystuje skecze i tzn. „ob-

nowo skompletowana, występuje od

mitowane nie tylko msze rzymsko

600 członków we Lwowie i około 16

razki słuchowiskowe” w swych audy-

roku 1938 jako stały zespół rozgłośni

katolickie, ale transmitowano też

000 w oddziałach Towarzystwa na

Po zakończeniu tak poważnego

cjach. Ale chyba bez takich aktorów

w koncertach o charakterze popular-

nabożeństwa świąteczne z cerkwi

Ziemi Lwowskiej. Tylko 25% z nich

posiedzenia, wszyscy udali się na

jak Szczepcio i Tońcio (Kazimierza

nym, rozrywkowym i tanecznym.

Wołoskiej.

posiadają „Kartę Polaka”. Powody

spotkanie opłatkowe. Wśród obec-

Wajdy i Henryka Vogelfängera) te

W lecie 1938 roku Polskie Radio

Na falach rozgłośni gościli do-

są różne. Zwróćmy też uwagę na

nych był też metropolita Lwowski

audycje nie miałyby takiej popular-

we Lwowie zakupiło przy ul. Moch-

stojnicy kościoła – abp Bolesław

ludzi starszych, chorych, zwłasz-

abp Mieczysław Mokrzycki i konsul

ności w całej Polsce. Nie były to tylko

nackiego, pod samą cytadelą, tereny

Twardowski, prezydenci miast, wo-

cza z obwodu lwowskiego, którym

generalny RP we Lwowie Jarosław

takie sobie wesołe pogaduszki. Ske-

o pow. 3000 m2 pod nowy budynek

jewodowie, którzy wykorzystywali

jest bardzo trudno przyjeżdżać

Drozd. Spotkanie odbyło się w spo-

cze w ich wykonaniu coraz częściej

rozgłośni. Projekt zakładał wznie-

antenę radiową do kontaktu z lud-

osobiście do Lwowa i stać w kolej-

kojnej, radosnej atmosferze, śpie-

miały oddźwięk społeczny Nie ma

sienie budynku o kubaturze 9000

nością.

ce. Przez wszystkie lata istnienia

waniu kolęd i wzajemnymi życze-

ważnego zdarzenia, o którym by nie

m3. W 1940 roku miała być otwarta

W takim sportowym mieście, jak

starego systemu udzielania wiz nie

niami dobra i wszystkiego najlep-

mówili, nawet o najpoważniejszych

ta najnowocześniejsza, nie tylko w

Lwów na antenie nie mogło zabrak-

było żadnych nieporozumień z kon-

szego. Abp Mieczysław Mokrzycki

sprawach mówią w taki sposób, że

Polsce, radiostacja. Miała…

nąć tematów sportowych. Działem

sulatem lub służbami granicznymi.

pobłogosławił wszystkich i łamał się

mogą im tego pozazdrościć mistrzo-

Niestety we wrześniu 1939 roku

sportowym lwowskiej rozgłośni kie-

Nikt z członków Towarzystwa nie

opłatkiem z każdym osobno, życząc

wie publicystyki, a każde ich zdanie

cała redakcja i pracownicy tech-

rował prof. Rudolf Wacek. Występo-

był posądzony o interesy handlo-

tryska humorem.

wszelkiej pomyślności im i członkom

niczni lwowskiej rozgłośni opuścili

wał on przed mikrofonem z barwny-

We Lwowie zapoczątkowano

miasto na zawsze. Ale to już całkiem

mi felietonami na tematy sportowe.

we, o nadużycia w tych sprawach.

ich rodzin.

słuchowiska radiowe. Tu stworzo-

inna historia.

Były prowadzone transmisje z me-

Członkowie Towarzystwa, Polacy

kg