19

kurier galicyjski * 31 stycznia – 16 lutego 2012 nr 2 (150)

Włodzimierz Wysocki (1846-1894)

WikToRia RaDik

prezes kNkSP ,,Zgoda”

polski poeta, kijowski fotograf

„Na cmentarzu kijowskim obok

prochów ukochanej matki, spoczął

Włodzimierz Wysocki, zgasły w

kwiecie wieku męskiego. Wierna i po

dzimierza w Kijowie . Wszystko to

pomocy i szczodrym ofiarodawcą

śmierci ręka zdobi grób cichy zie-

zapewniło byt materialny przyszłe-

dla pogorzelców grodzieńskich. Do-

lenią i kwiatami, ale pomnika nie ma

mu poecie.

wiedziawszy się o ciężkim położeniu

dotąd. Ostatni lirnik polski z Ukrainy,

Dopiero w tym okresie pojawiła

materialnym klasyka literatury pol-

spadkobierca Goszczyńskich, Zale-

się możliwość poświęcić trochę wol-

skiej Teodora Tomasza Jeża, talent

skich i Sowińskich, poeta, którego

nego czasu na lekturę i pisanie. Wła-

którego cenił bardzo wysoko, jako

przedwczesna skruszona harfa legła

sne honoraria fotograf często prze-

pisarza, służącego potrzebom spo-

na rozdrożu dziejów tego kraju, no-

kazywał na potrzeby wydawnictw, jak

łeczeństwa, stał się inicjatorem „zbio-

wym dziś toczącym się torem. Pie-

również na wydania własnych utwo-

rowego ogniska” i zadeklarował 300

śniarzowi, które społeczeństwo swoje

rów poetyckich. Włodzimierz Wysocki

rubli na „początkowe wydatki” (z listu

ukochał szlachetnym sercem, odczuł

wstąpił do Kijowskiego Towarzystwa

do Orzeszkowej, rok 1885).

jego cierpienia, płakał nad jego upad-

Technicznego, był wybrany na wice-

Wysocki z wielkim szacunkiem

kiem, przeczuł jego przyszłość i stawił

prezesa i prowadził odczyty w zakre-

odnosił się również do kultury ukra-

ku niej drogowskazy to społeczeń-

sie fotografiki. Swoją wiedzę chętnie

ińskiej, wysoko oceniał poezję Tarasa

stwo winno głaz grobowy” – tak napi-

przekazywał uczniom. Jednym z

Szewczenki, którego twórczość po-

sał o poecie znany pisarz i publicysta

nich był znany później fotograf kina

etycką stawił na jedną skalę z pierw-

tamtych czasów Bohdan Kutyłowski

A. Fedecki, który pracował w atelier

szorzędnymi poetami Europejskimi.

na 15. rocznicę zgonu poety w „Ka-

Wysockiego w latach 1860-1886. Po

W swoich listach do Elizy Orzesz-

lendarzu Kijowskim” za 1909 r.

śmierci Wysockiego jego atelier przy-

kowej poeta również zaznaczał, że

Do grona wybitnych Polaków,

jęła żona i syn Włodzimierz.

,,Kulisz, Lewicki, Franko, Staricki – są

których zrodziła ziemia ukraińska

Dzisiaj prace fotograficzne W.

to talenty niepospolite . Istnieje wia-

należy polski poeta-pozytywista, ki-

Wysockiego zdobią kolekcje róż-

domy fakt, że w rocznicę dnia zgonu

jowski fotograf Włodzimierz Wysocki

nych muzeów Ukrainy: liczne zdję-

wybitnego ukraińskiego wieszcza Ta-

(1846-1894).

cia kijowian z owych czasów – są w

rasa Szewczenki, Włodzimierz Wy-

Włodzimierz Wysocki (1846-1894)

Urodził się Włodzimierz Wysocki,

ekspozycji Muzeum Historii miasta

socki oraz polski historyk Aleksan-

w 1846 r. w Romanowie, w powiecie

Kijowa oraz w Muzeum Jednej Ulicy;

der Jabłonowski zawsze przychodzili

rożyszczeńskim, na Wołyniu, mia-

aby zstąpił na ukochaną ukraińską

Państwowym Muzeum Iwana Franki

rę, powieści poetyckie, ballady, bajki,

do jednej z cerkwi prawosławnych na

steczku położonym między Połonnem

ziemię pokój społeczny, pokój naro-

we Lwowie – są portrety wybitnego

sonety. Jego debiutem był poemat

panachidę po poecie. Ten krok był

a Żytomierzem, w rodzinie drobnej

dowy, aby ustaliła się bratnia przyjaźń

ukraińskiego pisarza Iwana Franki z

satyryczny ,,Wszyscy za jednego”

bardzo niebezpieczny, przecież żan-

szlachty polskiej. Jako dziecko prze-

pomiędzy Polakami i Ukraińcami i za-

żoną (1886).

(1882). Ten poemat, jak i następne

darmeria carska pilnie śledziła obec-

żył wczesną śmierć ojca Wincentego.

warł to pragnienie najgorętsze w wy-

W Muzeum wybitnego ukraiń-

satyryczne utwory poety- ballada

nych na nabożeństwie, więc nawet

Lata szkolne spędził w Żytomierzu,

razach starego Zaporożca Łachody,

skiego kompozytora Mikołaja Łysien-

,,Zaklęta łza , ,,Nowe dziady” (1884),

nie każdy Ukrainiec był zdecydowany

gdzie pobierał naukę w miejscowym

pieśniarza Ukrainy, który modlił się

ki – zbiorowy portret kompozytora ra-

,,Satyry i bajki zdobyły wielki sukces

na podobny krok, a jednak i Wysocki i

gimnazjum. W wieku 16-17 lat brał

przed zwłokami bohaterki:

zem z trupą Teatru Opery w Kijowie;

wśród czytelników. Mimo tego, że pod

Jabłonowski co roku składali hołd pa-

Gołąbko czysta, tam, u tronu Pana

udział w powstaniu 1863 roku na

a w Muzeum wybitnej ukraińskiej

koniec XIX wieku krąg rozpowszech-

mięci Kobzarowi, bo byli pewni, że to

Wyproś, niech odtąd nasza Ukraina,

Wołyniu za co był aresztowany, a po

poetki Łesi Ukrainki w stałej ekspo-

nienia książki polskiej pozostawał

jest ich obowiązek społeczny.

W której pokrewne osiadły narody

latach tak wspominał o tym w liście do

zycji znajdują się portrety poetki w

stosunkowo wąski, utwory Wysoc-

W połowie lat 80. XIX wieku Wy-

Będzie świątynią bohaterstwa i zgody.

Elizy Orzeszkowej:

ukraińskim stroju ludowym (1884);

kiego ukazywały się w wydaniu po

socki związany był z progresywną

,,Skompromitowałem się – wy-

ukraińskiego historyka, publicysty,

kilka razy. Poemat „Wszyscy za jed-

grupą inteligencji polskiej w Kijowie

puszczono z wiezienia, ale razem

Te ostatnie strofy są nie tylko nicią

folklorysty Michała Dragomanowa

nego” w ciągu 80-90 lat był wydany

tzw. ,,ukrainofilów” dążącej do ścisłej

wydalono mnie ze szkół, pozbawiw-

przewodnią całego poematu ,,Lasz-

oraz historyka, etnografa, archeologa

w Kijowie aż czterokrotnie, ,,Laszka ,

współpracy z Ukraińcami. Wspo-

szy prawa wstąpienia do jakiego

ka , ale również całej twórczości po-

Włodzimierza Antonowicza (1890).

,,Zaklęta łza i ,,Nowe dziady” - trzy-

mniany wyżej, znany pisarz, publicy-

bądź innego zakładu naukowego

etyckiej Włodzimierza Wysockiego.

Wysocki był również publicystą

krotnie, a ,,Satyry i bajki - w wielkim

sta Bohdan Kutyłowski tak wspominał

w obrębie Cesarstwa. Syn ubogiej,

Wysocki uzyskał uznanie i jako

i poetą, więc z zapałem zabrał się do

jak na tamte czasy nakładem: 2400

o Wysockim: „Wzniosłość i czystość

schorowanej wdowy mogącej zaled-

autor poematu historycznego ,,Oksa-

zrealizowania postawionego celu: od-

egzemplarzy. Drobne utwory ogła-

duszy ustrzegły Wysockiego przed

wie opędzić się nędzy pracą rąk wła-

na” (1891), dzieje którego odbywają

rodzenia literatury polskiej na kresach

szał Wysocki w czasopiśmie „Głos”

zaślepieniem narodowym, dały mu

snych, nie miałem ani środków, ani

się na Ukrainie prawobrzeżnej w cza-

wschodnich. ,,Przed kilku laty, kiedy

(1887-1891), ,,Kraj , petersburska

możność spoglądania na walki i za-

możliwości wyjechania za granicę

sie Powstania Styczniowego 1863-64.

Rusini zaczęli energicznie krzątać

,,Gwiazda , ,,Prawda . Liczba jego

targi w Kraju ze stanowiska wyższego

lub kształcenia się w domu, chociaż

Ciężkie koleje losu przeżywa główna

się koło wydawnictw moich, powzią-

wierszy nieraz przewyższała ilość

– prawdy dziejowej i sprawiedliwości.

chęci i zdolności do nauk nie brako-

bohaterka poematu ukraińska dziew-

łem śmiały zamiar obudzenia takiejże

utworów innych poetów, umieszcza-

Ukochał szczerze i w duchu tej spra-

wało, a w gimnazjum należałem do

czyna Oksana, poprzez przebaczenie

chętki w kółku mieszkających w Ki-

nych w prasie. W swych utworach

wiedliwości zarówno społeczeństwo

celujących (12.12.1884 r.).

niewiernemu kochanemu - polskiemu

jowie Polaków. Dwadzieścia z górą

satyrycznych poeta często wyśmie-

własne polskie, jak lud Ukrainy. Wie-

W ciągu dziesięciu lat pracował

szlachcicowi, aż do gotowości rato-

lat mijało od ostatniej drukowanej tu

wał negatywne strony życia szlachty

dział Wysocki, że skoro Opatrzność

w różnych zawodach. Walka o byt

wania go przed represjami za udział

książki polskiej. A przecież Ukraina

polskiej na Ukrainie, za co był nie raz

kazała w jednym kraju mieszkać ży-

popchnęła go na drogę rzemiosła;

w powstaniu.

wykołysała Goszczyńskich, Zaleskich

krytykowany przez konserwatywnie

wiołom różnych zespołów, nie pozo-

wraz z matką, na stałe zamieszkał w

Bardzo wysoką ocenę twórczo-

– czyżby – myślałem – dźwięk mowy

nastrojoną warszawską prasę. Jako

staje im, dla dobra wspólnego, nic in-

Kijowie. Zanim zyskał uznanie jako

ści poetyckiej Wysockiego, a rów-

naszej miał tu zamrzeć na zawsze?...

zaciętego satyryka najbardziej cenił

nego, jak żyć i pracować zgodnie, jak

poeta, zyskał uznanie jako pierwszo-

nież i poematowi ,,Oksana dał Iwan

Chciałem… innych i zdolniejszych

WysockiegoAleksander Świętochow-

zapomnieć o urazach wzajemnych,

rzędny fotograf i właściciel dużego

Franko: ,,Odczuwa się w jego poezji

ode mnie do pisania zachęcić (z listu

ski: ,,Muza jego jest najszczerszą

jak szukać ideału wspólnego, którym

zakładu fotograficznego w centrum

jakiś powiew świeżości i siły, jakaś

do Elizy Orzeszkowej 12.12.1884 r.)

najśmielszą i najbardziej szyderczą

być tylko mogą poszanowanie wza-

miasta, który otworzył w 1873 roku,

energia i w tym jest jej główne ocza-

Włodzimierz Wysocki był oso-

ze wszystkich, jakie dziś zamieszkują

jemne, równość i wolność w zakresie

w kamienicy na ul. Luterańskiej 1, tuż

rowanie” (чути в його поезії якийсь

bistością utalentowaną i oryginalną,

nasz Parnas (,,Prawda 1884 nr 42).

nieobrażających praw niczyich”.

u rogu z ulicą Kreszczatik (budynek

подих свіжості і сил, якусь енергію

znaną wśród inteligencji kijowskiej

Najwybitniejszy krytyk pozytywizmu

Ostatnie lata życia były dla po-

nie zachował się). Obok znanego

і в тім головна її принада).

i środowiska polskiego. Jego dar

Piotr Chmielowski również obdarzał

ety trudne: śmierć ukochanych: mat-

Franca de Mezera W. Wysocki był

Zasługuje na uwagę i poezja,

poetycki wówczas był wysoko cenio-

poetę pozytywną opinią, wyróżniał

ki i młodszego brata, pogorszenie

najpopularniejszym fotografikiem w

w tym ,,Las” (1883) w której poeta

ny przez działaczy literatury i sztuki

jego trafność i trzeźwość myśli, po-

stanu zdrowia żony i własne, kłopoty

mieście. Zamawiano u nich ponad

filozoficznie rozważa na temat: czło-

końca XIX pocz. XX stulecia w tym:

dziwiał głębokie uczucie poetyczne

z cenzurą, pogorszenie sytuacji poli-

połowę portretów w Kijowie.

wiek, natura i urbanizacja oraz ma-

Elizy Orzeszkowej i Tomasza Jeża.

i umiejętność wypowiadania się w

tycznej w kraju, – wszystko to sprzy-

Fotografował również budynki

luje piękno przyrody.

Pisarka zaliczała go do ,,najmilszych

sposób wzruszający.

jało rozwijaniu stanu depresyjnego.

i panoramę Kijowa. Wkrótce jego

Włodzimierz Wysocki żywo re-

i najbliższych współmyślących”. W

Włodzimierz Wysocki bardzo ko-

Zmarł w Kijowie 11 sierpnia 1894

firma zdobyła sławę jednej z najlep-

agował na fakty dotyczące życia

jego korespondencji do Elizy Orzesz-

chał Ukrainę i jej naród, temat miłości

roku, mając 48 lat, pochowany został

szych nie tylko w mieście, ale i w ca-

społecznego. Znany krytyk literacki,

kowej, z której łączyły go długoletnie

do rodzinnego ukraińskiego kraju

obok mogiły matki Emilii Wysockiej,

łej Rosji. W 1882 roku Włodzimierz

Franciszek Rawita-Gawroński pod-

więzi przyjaźni, powtarzają się często

ciągle żywił jego poezję. Za najlepszy

na Cmentarzu Bajkowa w Kijowie.

Wysocki był odznaczony srebrnym

kreślał: ,,W nim grają wszystkie tętna

słowa o braku czasu, który by chciał

przykład może służyć poemat rycer-

W roku 1901 Wacław Ciechowski

medalem na Międzynarodowej Wy-

bieżącego życia narodowego, on nie

przeznaczyć na twórczość czy lektu-

ski ,,Laszka” (1883), w którym poeta

w przewodniku ,,Kijów i jego pamiąt-

stawie Fotografii w Moskwie. Fo-

zachwyca się tylko zielonością Ukra-

rę. Dziesięcioletnia korespondencja

wystąpił również jako przedstawiciel

ki” napisał, że niedaleko grobu ks.

tografował wiele znanych postaci

iny, nie marzy na temata przeszłe, a

z Orzeszkową jest najobfitszym z do-

,,Szkoły ukraińskiej .

Cyryla Krzyżanowskiego znajduje się

rosyjskiego życia publicznego, m.in.

nawet w ten czas kiedy z kozackiej

stępnych obecnie źródłem informacji

Poemat jest bogaty we wpływy

mogiła matki, znanego poety kijow-

rodzinę carską, za co był nagradza-

przeszłości bierze wątek do swoje-

o poecie. Z nich dowiadujemy się

ukraińskiego folkloru. Przewodnią

skiego Włodzimierza Wysockiego,

ny i mianowany tytułem nadworne-

go poematu, umie z tych stron już

również o jego podróżach do państw

myślą poematu ,,Laszka” jest dążenie

„…który również jest tu pochowany,

go fotografa – ,,Fotografa Dworu Jej

dawno nie granych, wydobyć myśli

Europy Zachodniej (Grodno, Warsza-

do ustalenia bratniej zgody pomiędzy

choć dotąd nie ma nagrobka”.

Imperatorskiej Wysokości Wielkiej

bliskie nam i drogie… Wysocki idzie

wa, Drezno, Wiedeń).

Kozakami i Polakami w walce z Tata-

Księżny Aleksandry Pietrowny” oraz

ręka w rękę z czasem . W 1885 roku

Włodzimierz Wysocki uprawiał

rami i z krymskim chanem (ukr. tłuma-

(ciąg dalszy

„Fotografem Uniwersytetu św. Wło-

poeta był jednym z organizatorów

różne formy i gatunki literatury: saty-

czenie 1912 r.). Poeta gorąco pragnął

w następnym nr)