20

Kurier kulturalny

kurier galicyjski * 31 stycznia – 16 lutego 2012 nr 2 (150)

polsko-ukraińska współpraca

w dziedzinie sztuki sakralnej

Na początku lat 90. XX wieku w nowowybudowanych na Ukrainie świątyniach zagościł

chaos. Zamiast ikon – niezrozumiałe malowidła poobwieszane lampkami choinkowymi

i papierowymi pozłacanymi lub plastykowymi kwiatami.

jest w pracy członków tej grupy prze-

JURIJ SMIRNOW

wodnikiem w wymiarze duchowym

tekst i zdjęcia

i warsztatowym, świadkiem Ewan-

Profesor Roman Wasyłyk jest nie

gelii, głoszonej przez sztukę oraz

tylko znanym lwowskim malarzem

skarbnicą kanonu dawnych technik

sakralnym i zasłużonym pedagogiem,

artystycznych. W Białej Podlaskiej

lecz prawdziwym entuzjastą i czło-

swoje prace przedstawiło 21 artystów

wiekiem oddanym sztuce. Bez jego

ze Lwowa i 19 z Polski. Tą wystawę

twórczości nie można przedstawić

objął swoim patronatem honorowym

sobie współczesnej lwowskiej sztuki

konsulat generalny RP w Łucku.

sakralnej.

Druga wystawa pt. „Boży Po-

Nic dziwnego, że to właśnie on

słańcy Starego Przymierza” była

był inicjatorem organizacji katedry

pokłosiem III Międzynarodowych

sztuki sakralnej Lwowskiej Akademii

warsztatów ikonopisu w miejscowo-

Sztuk Pięknych i kształcenia mło-

ści Nowica na Łemkowszczyźnie.

dego pokolenia malarzy w lepszych

W tych dwutygodniowych warszta-

tradycjach sztuki cerkiewnej. Prof.

tach wzięło udział 23 malarzy ikon z

Wasyłyk wspomina, że „…razem

Ukrainy, Polski, Słowacji i Białorusi.

z legalizacją ukraińskiego kościoła

Ikonopisanie w swojej istocie – to

greckokatolickiego powstały nowe

ukazywanie poprzez obraz tajemnic

wyzwania także przed artystami.

bożych zamiarów. Rolę tą teologia

Sytuację utrudniał fakt, że przeważa-

Starego Przymierza przypisywała

jąca część społeczeństwa wskutek

Aniołom oraz Prorokom. W czasach

dużej presji poprzedniego systemu

chrześcijańskich duch przekazu mi-

ideologicznego zatraciła więź z trady-

steriów został powierzony nauczy-

cją i duchową spuścizną poprzednich

cielom wiary i teologom, do których

pokoleń. Dotyczyło to zarówno osób

tradycja wschodu zalicza również

świeckich, jak i duchownych, księży,

ikonopisarzy. Ci, zebrani na niewiel-

nawet biskupów, a także części ma-

kim plenerze, tworząc obrazy bo-

Profesor Roman Wasyłyk

larzy. Zamiast tworzyć awangardę

żych posłańców, niejako przeglądali

sztuki religijnej w oparciu o doświad-

się w zwierciadle misji, której byli

czenia i zdobycze poprzedników,

uczestnikami… Powstałe na III Mię-

Drogi rozwoju współczesnej

twórczo rozwijała się obok i równole-

kładów negatywnego podejścia do

artyści zadowalali zachcianki niewy-

dzynarodowych warsztatach ikono-

sztuki sakralnej również znajdują

gle z tradycją kościoła zachodniego,

tych problemów niestety nie brakuje.

brednych klientów malowidłami o zni-

pisu prace stanowią traktaty z dzie-

się w centrum zainteresowań wielu

katolickiego. Obydwie tradycje, oby-

Bezstylowe dobudowy i przebudowy

komej wartości artystycznej. Efekty

dziny bosko-ludzkiej historii, uka-

ośrodków i stowarzyszeń w Pol-

dwa kierunki współdziałały ze sobą,

starych świątyń katolickich świadczy-

były natychmiastowe: na początku lat

zują w jaki sposób doświadcza się

sce. Kościół katolicki wysoko ceni

wywierały wzajemne wpływy.

ły tylko o złym guście wykonawców

90. XX wieku w nowo wybudowanych

i przekazuje dalej słowo, które przez

duchowość i tradycje kościelnej

Tradycja ta została przerwana

i tych, kto te przebudowy zamawiał.

świątyniach zagościł chaos. Zamiast

wiarę i działanie staje się ciałem”.

sztuki chrześcijaństwa wschodnie-

przez II wojnę światową i powojenne

Trudno byłoby też wyobrazić sobie

ikon – niezrozumiałe malowidła po-

Wśród uczestników pleneru, obok

go. Roman Wasyłyk znalazł w Polsce

lata reżimu komunistycznego. Sytu-

budowę nowych okazałych ikonosta-

obwieszane lampkami choinkowymi

znanych malarzy, profesorów, było

w łonie kościoła rzymskokatolickie-

acja odmieniła się dopiero w niepod-

sów w starych katolickich świątyniach

i papierowymi pozłacanymi lub pla-

niemało studentów, ludzi młodych, a

go i greckokatolickiego wyznawców

ległej Ukrainie. W konkretnej sytu-

barokowych lub neogotyckich. Pod

stykowymi kwiatami”. Otóż w przy-

nawet niezawodowych malarzy. Wy-

tych samych poglądów i nawiązał

acji, która zaistniała we Lwowie i w

tym względem twórczość profesora

gotowaniu programów kształcenia

stawa poplenerowa była pokazywana

z nimi ścisłe kontakty twórcze. Tak

ogóle na Kresach był jeszcze jeden,

Wasyłyka wyróżnia się subtelnym

młodych artystów-malarzy kierunku

najpierw w Nowicach, a następnie w

powstała idea wspólnych konferencji

prawie nie spotykany przed wojną

smakiem i głębokim zrozumieniem

sztuki sakralnej podstawowy akcent

Krynicy i Lublinie. W listopadzie przy-

naukowych, plenerów i wystaw. Takie

czynnik. Mianowicie, przeważającą

artystycznego otoczenia wykonanych

położono na ideowe ukierunkowanie

jechała do Lwowa, a dalej – do Łucka,

działania mają już swoją historię. W

część dawnych świątyń rzymskoka-

przez niego ikonostasów, obrazów

tego rodzaju twórczości. Za podsta-

aby na koniec dotrzeć do Warszawy.

2011 roku pokłosiem wspólnych prac

tolickich przekazano w posiadanie

świętych lub witraży. Jako przykład

wowe kierunki uznano podstawy

W 2010 roku ikony, powstałe w trak-

były dwie wystawy. Na pierwszej z

kościoła greckokatolickiego. Wiele z

może służyć aranżacja wnętrz dawne-

sztuki sakralnej doby księstwa halic-

cie II Międzynarodowych warsztatów

nich w Białej Podlaskiej pt. „Obli-

nich było w stanie daleko posunięte-

go kościoła Matki Boskiej Ostrobram-

kiego i halickiej szkoły ikonopisania

obejrzało ponad 5 tys. osób. Tłumnie

cza ikony. Ukraińskie i polskie ikony

go zaniedbania, a nawet ruiny. Nie-

skiej we Lwowie. Wśród projektów dla

XIV-XVI wieków, również osiągnięcia

było i na wystawie we Lwowie w Mu-

współczesne” swoje prace przedsta-

które były nie dobudowane. Kościoły

nowo budowanych świątyń trzeba wy-

artystów pierwszej połowy XX wieku

zeum Narodowym.

wili artyści-malarze z Katedry sztuki

zachowane w stosunkowo dobrym

różnić kompleksowe zdobienie cerkwi

– Sosenki, Osińczyka, Chołodnego,

Dla naszych czytelników Kurie-

Wystaniuka, Nowakowskiego. W

ra prof. Roman Wasyłyk powiedział:

ten sposób wypracowano koncepcję

„Miejscowość Nowica, gdzie już po

działalności Katedry sztuki sakralnej,

raz trzeci organizowano plener, to

przewidującą realizację programu od-

rodzinna wieś znanego ukraińskie-

rodzenia i popularyzacji ukraińskiego

go poety Bogdana Igora Antonycza.

ikonopisania, oraz jego oryginalnej

U nas już sformowała się stała gru-

stylistyki, opierającej się na stylistyce

pa uczestników, ale co roku przyjeż-

sztuki bizantyjskiej. Postulacja kierun-

dżają też nowi. Przeważnie młodzi

ków rozwoju nowoczesnej ukraińskiej

ludzie. Są uczestnicy z Warszawy,

sztuki sakralnej oznaczała zarówno

Krakowa, Lublina, Gdańska, znacz-

metodykę nauczania studentów, jak

na grupa studentów i absolwentów

i zastosowanie ich do realizacji kon-

ASP ze Lwowa, malarze z Białorusi

Wystawa w Muzeum Narodowym we lwowie

kretnych projektów twórczych. W tej

i Słowacji. Wszystkich było 23 osoby.

dziedzinie we Lwowie jedno z czo-

Panowała niezwykłe twórcza atmos-

św. Włodzimierza i Olgi we Lwowie.

sakralnej lwowskiej ASP, stowarzy-

stanie również wymagały pewnego

łowych miejsc zajmuje również prof.

fera. Dzień rozpoczynał się modlitwą

Roman Wasyłyk wykonał też projekt

szenia „Droga ikony” z Warszawy,

dostosowania do wymogów obrząd-

Wasyłyk, który przez ostatnie 20 lat

w miejscowej kaplicy z udziałem księ-

ołtarza na mszę świętą z udziałem

pracowni „Św. Mikołaja Cudotwórcy”

ku wschodniego. Było to wszystko

wykazał się nie tylko jako dobry peda-

dza. Modliliśmy się wszyscy razem,

papieża Jana Pawła II podczas jego

z Warszawy i Lublina i „Pracowni

pytaniem niezwykle delikatnym i

gog i organizator, ale i bardzo zdolny,

niezależnie od obrządku i narodo-

wizyty na Ukrainie (w Kijowie), zapro-

ikon” z Łukowa.

wymagającym wielkiego gustu i

stylowy malarz. Trzeba też zwrócić

wości. Nie było żadnego problemu.

jektował ikony beatyfikacyjne w celu

„Droga Ikony” – to warsztat i szko-

zrozumienia nie tylko zasad sztuki,

uwagę na fakt, że sztuka sakralna w

Większość naszych artystów-malarzy

poświecenia ich przez Ojca Świętego

ła założona w 2001 roku przez ojca

ale też ogólnochrześcijańskiej etyki i

Galicji rozwijała się w ciągu wieków w

nie tylko dobrze maluje, ale i pięknie

podczas uroczystej liturgii we Lwo-

Jacka Wróbla, jezuitę z Warszawy,

harmonii form historycznej architektu-

środowisku wielonarodowościowym,

śpiewa w kościele. Ikonopis połączył

wie. Jego prace artystyczne znajduję

i związana jest z duszpasterstwem je-

ry i sztuki z nowoczesnymi trendami,

wielokulturowym, wieloobrzędowym.

ludzi różnych obrządków i różnych

się w cerkwi studytek we Lwowie,

zuitów w stolicy Polski. Do tego kręgu

a też poszukiwaniami nowych form

Nasz kraj był jednym z tych miejsc

zawodów, bo nie wszyscy wśród nas

kościoła w Wolverchampton (Wielka

przynależą twórcy, którzy w swej pra-

wyrazu twórczego w realizacjach tra-

w Europie, gdzie tradycja sztuki Ko-

byli zawodowymi malarzami. Rów-

Brytania), oraz św. Andrzeja we wsi

cy inspirują się pięknem ikony. Jako

dycyjnych priorytetów sztuki kościoła

ścioła wschodniego, bizantyjskiego

nież ludzi różnego wieku. Byli stu-

Bartoszyce (Polska).

owoc tradycji chrześcijańskiej ikona

wschodniego i zachodniego. Przy-