img
22
Niezwykłe historie
kurier galicyjski * 31 stycznia – 16 lutego 2012 nr 2 (150)
trUp w SzaFie
uspokajające głosy mówiące, że to
jest na pewno tylko taktyczna za-
grywka Sicińskiego, który niedawno
spotkał się z królewską odmową na
postulowaną przez szlachtę powia-
W Polsce przedrozbiorowej popularne było porzekadło, że Rzeczpo-
tu upickiego poprawkę podatkową.
Szlachta weszła bowiem w spór z
spolita nierządem stoi i nierządem stać będzie. Ale Rzeczpospolita
należącą do króla tak zwaną eko-
SZYMoN kaZiMiERSki
stała raczej głupim prawem, które przestrzegane zbyt serio, dawało na
nomią szawelską. Siciński miał na
Niecierpliwi próbowali sprawę
sejmie doprowadzić do pomyślnego
zewnątrz objawy właśnie tego przysłowiowego nierządu. Żeby rozwalić
przyspieszać atakiem najrozmait-
dla szlachty rozstrzygnięcia sporu
tak wielkie imperium, jakim była Rzeczpospolita nie trzeba było ogrom-
szych wojsk, ale tacy dostawali po
i dlatego weto Sicińskiego mogło
grzbiecie, bo z atakami wojskowy-
być znaną poselską sztuczką, mają-
nych armii. Wystarczyło tylko przestrzegać praw, jakie w Rzeczypospo-
mi Rzeczpospolita radziła sobie
cą zmusić króla do zmiany decyzji.
wyśmienicie. Była natomiast kom-
Sam król też zapewne tak pomyślał,
litej panowały, najlepiej – przestrzegać drobiazgowo – potem cierpliwie
pletnie bezradna wobec własnego
bo radził poczekać do 11 marca, czy-
poczekać – i miało się Rzeczpospolitą w kieszeni.
prawa. To prawo, poprzez stulecia
li do poniedziałku (następnego dnia
dusiło ją i uwierało, ale Polacy mieli
miała być przecież niedziela), a wte-
na to odpowiedź – Dura lex, sed lex
dy, na sesji, poseł Siciński na pewno
obligowany przez posyłający go sej-
(Twarde prawo, ale prawo). Prawda,
odwoła swoje weto.
mik ziemski do załatwienia jakichś
jak pięknie powiedziane? Nie tylko
Nadszedł poniedziałek 11 marca,
lokalnych spraw, ważnych dla re-
pięknie powiedziane, ale i zdejmu-
posłowie pojawili się w sali sejmowej,
giony z którego pochodził. Ogół
jące z Polaków obowiązek popra-
ale posła Sicińskiego nie było między
poselski na sejmie nie zawsze był
wiania złego, albo głupiego prawa,
nimi! Rychło okazało się, że nie ma
przychylny tym sprawom, a wtedy
które się nie sprawdziło, albo było
go w Warszawie! Dlatego, sądząc
poseł, któremu nie chciano zała-
ewidentnie szkodliwe.
po jego zachowaniu, nie chodziło
twić jakiegoś lokalnego problemu,
Wpajano w nas przekonanie, że
mu o sztuczki poselskie, o załatwie-
ważnego dla regionu, z którego
upadek Polski zaczął się od wybu-
nie postulatów jego wyborców, a o
musiał się po powrocie rozliczyć na
jałego poczucia wolności polskie-
samo zerwanie sejmu! Gdyby chciał
sejmiku relacyjnym, zaczynał zło-
go szlachcica, wrodzonej anarchii
pomyślnie załatwić sprawę ekonomii
śliwie wetować to, czy owo. Robiła
Polaków,  upadku  poszanowania
szawelskiej, Siciński byłby teraz w sej-
się afera. Koledzy zaczynali posła
dla prawa, od jego obchodzenia
mie, dawałby się namawiać do zgody,
przekonywać, aby wycofał weto, on
dla załatwiania swoich, prywatnych
zgadzałby się, ale pod warunkiem…
się droczył. Dla świętego spoko-
potrzeb. A było akurat odwrotnie!
Mówiono potem, że Siciński ze-
ju załatwiano mu w końcu tę jego
Za chwilę Państwu udowodnię, że
rwał sejm za namową swojego pro-
sprawę. On wtedy wycofywał weto
aby załatwić jakieś swoje prywatne
tektora, księcia Janusza Radziwiłła,
i sejm powolutku, co prawda, ale
sprawy wystarczyło właśnie tylko
szefa opozycji antykrólewskiej na
jednak posuwał się do przodu. To
PRZESTRZEGAĆ polskiego prawa,
Litwie i wielkiego przeciwnika ugody
miało jedną, ogromną zaletę. Usta-
a Polska po prostu waliła się wtedy na
białocerkiewskiej.
wy zatwierdzane jednomyślnie,
oczach jej obywateli. Proszę się nie
Dość dziwnie zachował się mar-
były nie do podważenia! Co tu dużo
dziwić, że czy to było przed wojną, czy
szałek Fredro stwierdzający oficjal-
mówić. Jednomyślność jest jednak
za komuny, czy obecnie, zawsze mó-
nie, że skoro Siciński jest nieobecny
najlepsza, choć bywa, że piekielnie
wiono, iż Rzeczpospolita szlachecka
i nie może odwołać swojego pro-
trudna do osiągnięcia.
upadła z powodu nieposzanowania
testu, na mocy prawa sejm nie ma
prawa. Ba! Jaki rząd będzie chciał
pozwolenia na dalsze obrady i jako
liberum veto –
przyznać, że możliwa jest sytuacje,
nieważny musi natychmiast zostać
zguba Rzeczypospolitej
kiedy to prawo jest szkodliwe? Nikt
rozwiązany. Katastrofa! Wysiłek
Była sobota, 9 marca 1652 roku.
nie ma przecież pewności, czy taka
wielu ludzi trwający półtora miesią-
Na Zamku Królewskim w Warszawie
sama sytuacja nie odnosi się i do
ca szedł na śmietnik, traciły moc
obradował sejm walny zwyczajny.
tego prawa, które aktualnie jemu
wszystkie podjęte na tym sejmie
Głównym tematem obrad była nie-
właśnie gwarantuje władzę. Dlatego
uchwały, bo pan marszałek zaczął
dawno podjęta ugoda z Kozakami
przedstawia się nam prawo, jako coś
naraz przestrzegać tak zwanej litery
po bitwie pod Białą Cerkwią oraz
idealnego, coś bez skazy, bez plamy,
prawa? - Pogratulować subtelności!
uchwalenie nowych podatków. Zbli-
coś do podziwu i zachwytu. A prawo
A gdyby pan marszałek w tym mo-
żał się ustawowy, 6 tygodniowy ter-
jest rzeczą umowną. Raz jest takie,
mencie nie wyszedł ze swoimi rewe-
min zakończenia obrad, a sejm, jak
by za chwilę być zupełnie inne.
lacjami, to co by się stało?
zazwyczaj, wciąż jeszcze nie ukoń-
Wcale nie jest prawdą, że pra-
Ja naprawdę nie wiem, kto w
czył wszystkich rozpoczętych spraw.
wo ustanawiają cwaniacy chcący
tej sprawie zawinił bardziej, poseł
Wobec tego, kanclerz wielki koronny
Rysunek redaktora Władysława Maleszewskiego. Trup Si-
panować nad resztą społeczeństwa,
Siciński, czy może właśnie marsza-
Andrzej Leszczyński wystąpił z wnio-
cińskiego w kościelnej szafie
choć przecież bywało i tak. Prawo
łek Fredro i reszta posłów, którzy
skiem o zgodę na przedłużenie ob-
ma regulować stosunki między ludź-
Artykuły Henrykowskie, właści-
było przedłużyć, ale do tego znowu
zaskakująco łatwo pogodzili się z
rad. Wtedy to poseł z województwa
mi, aby nie doprowadzać między
wie pierwsza konstytucja Rzeczpo-
potrzebna była jednomyślna zgoda
jego oceną sytuacji. Tym bardziej,
trockiego pan Władysław Siciński z
nimi do niepotrzebnych konfliktów,
spolitej z dnia 20 maja 1573 roku,
na przedłużenie sesji. Ciężkie sobie
że już nieraz w podobnych oko-
Upity złożył swój protest przeciw-
ale czasami przepisy prawne są źle
nakazywały królowi zwoływanie sej-
postawili warunki panowie posłowie,
licznościach i marszałek i posłowie
ko przedłużaniu sejmu i wyszedł z
sformułowane, albo przynoszą inne
mu walnego co dwa lata, na okres 6
ale mówi się trudno. Dura lex, sed
zgodnie ignorowali wybryki pojedyn-
sali obrad. Początkowo, marszałek
skutki, niż te, które były zamierzone.
tygodni, jako tak zwaną sesję zwy-
lex. – Prawda?
czych posłów, czy nawet grupy po-
sejmu, podczaszy lwowski Andrzej
Co wtedy? – Nic prostszego, tylko
czajną. W nadzwyczajnych okolicz-
Przedłużano więc sesje sejmo-
słów wetujących coś zawzięcie. W
Maksymilian Fredro, zajęty zbiera-
złe prawo zmienić na lepsze, a nie
nościach można było zwołać sejm
we, ale nie wszystkim się to podoba-
roku 1590 na znak protestu, obrady
niem deklaracji o prolongacie od po-
bredzić „dura lex, sed lex”!
na sesję nadzwyczajną. Sesja nad-
ło, bo ustawa sejmowa z roku 1633
sejmu opuściło 30 posłów i nikomu
szczególnych posłów, nie zauważył
Ja wcale nie uważam, że wszyst-
zwyczajna nie mogła trwać dłużej niż
wyraźnie powtórzyła, że przedłuża-
nie przyszło do głowy uważać sej-
incydentu, ale inni posłowie, głównie
kiemu jest winne prawo, że bez prawa
dwa tygodnie. Każda ustawa podda-
nie sesji sejmowej jest sprzeczne z
mu za nieważny. Zignorowano też
poseł bielski Krzysztof Żelski zwró-
poradzilibyśmy sobie lepiej. Mnie cho-
wana była w izbie poselskiej dyskusji
prawem. Mimo to, dalej przedłużano
weto Jerzego Ossolińskiego na sej-
cili mu na to uwagę twierdząc, że nie
dzi tylko o to, że prawo, powinno być
i głosowaniu. Głosowanie opierało
sesje, bo sejmy w okresie 6 tygodni
mie w roku 1633. Czemu więc teraz
ma sensu dalej prowadzić posiedze-
narzędziem, a nie obiektem adoracji.
się na zasadzie jednomyślności, do
zwyczajnie się nie wyrabiały. Na każ-
wszyscy tak potulnie zgodzili się na
nia, skoro jego przedłużenie spo-
Narzędziem dobrze funkcjonującym,
której czasami dochodziło dopiero
dej sesji sejmowej można się było
zerwanie sejmu PRZEZ JEDNEGO
tkało się ze sprzeciwem. Sytuacja
a nie kaleczącym, niebezpiecznym,
po długich sporach i dyskusjach, ale
spodziewać konieczności jej prze-
POSŁA? Co się stało ze zdrowym
zaskoczyła wszystkich obecnych
przysparzającym niepotrzebnych cier-
do której dojść musiało, jeśli ustawa
dłużenia. Jednomyślność w głoso-
rozsądkiem Polaków? Rozkochali się
na sali obrad. Podniosły się jednak
pień. W dodatku – nasza opowieść
miała obowiązywać. Jeśli ustawa nie
waniu nad ustawą i jednomyślność w
nie będzie dotyczyła prawa. Będzie
uzyskała jednomyślności, przesta-
sprawie przedłużenia sesji, stanowiły
Marszałek Fredro stwierdził, że skoro
opowieścią o trupie zamkniętym w
wała istnieć! A wystarczył tylko jeden,
„miękkie” miejsca parlamentaryzmu
Siciński jest nieobecny i nie może od-
szafie, ale trup znalazł się w szafie
jedyny głos sprzeciwu!
polskiego, których jednak nie likwido-
właśnie dlatego, że będąc jeszcze ży-
Uzyskanie jednomyślności czę-
wano, wywodząc uczenie, jak bardzo
wołać swojego protestu, na mocy pra-
wym człowiekiem bardzo drobiazgo-
sto było trudne i zabierało posłom
są one potrzebne. Nie likwidowano
wa sejm nie ma pozwolenia na dalsze
wo, a przez to przewrotnie posługiwał
sporo czasu, dlatego generalnie,
i dlatego, bo wykorzystywane były
obrady i jako nieważny musi natych-
się polskim prawem, więc niejako siłą
sześciotygodniowy termin przezna-
przez ogół posłów do swoistego
rzeczy muszę zaczynać opowieść
czony na sesję sejmową najczęściej
szantażu wobec kolegów z poselskiej
miast zostać rozwiązany. Katastrofa!
od tego prawa.
okazywał się za krótki. Można go
ławy. Każdy poseł jadąc na sejm, był