10

Przegląd wydarzeń

16–25 kwietnia 2013 nr 7 (179) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

kontrowersje wokół ekshumacji

we Włodzimierzu Wołyńskim

W 2009 roku ukraińscy archeolodzy rozpoczęli prace poszukiwawcze na zamku Kazimierza Wielkiego w miejscowości

Włodzimierz Wołyński. Podczas wykopalisk natrafili na masowy grób. Odnaleziono w nim m.in. polskie orzełki i guziki od

mundurów, wysnuto wówczas przypuszczenie, że są to ofiary NKWD zamordowane w trakcie tzw. ewakuacji więzień. Do

współpracy zaproszono archeologów z Polski – jednakże polski zespół ustalił, iż w mogiłach pochowani są ludzie, którzy

zostali zamordowani na Wołyniu podczas niemieckiej okupacji. Ustalenia polskich badaczy wywołały sporo zamieszania

po stronie ukraińskiej. O tym, co ustalili naukowcy z Polski, opowiada Adam Kaczyński z Wydziału Zagranicznego Rady

Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

że dzięki burzy medialnej wywoła-

z adaMEM KaCzYŃSKiM

nej przez artykuł Pana Czopiuka na

rozmawiał MARCIN ROMER.

światło dzienne wypłynęła totalnie

przemilczana sprawa masowych

W ostatnim czasie w ukra-

mordów na ludności żydowskiej z lat

ińskich mediach na nowo

1941–1942. Jest to jedyny pozytyw-

pojawił się temat ekshuma-

ny efekt tej publikacji.

cji we Włodzimierzu Wołyń-

W dostępnych publika-

skim. W artykule „Polityka

cjach autorzy powołują się na

na  kościach”  zarzucono

fragmenty oficjalnych rapor-

radzie ochrony Pamięci fał-

tów, przy czym jednocześnie

szowanie historii. jak odno-

zarzucają radzie oPWiM, iż

si się Pan do tego typu me-

nie są one upubliczniane.

dialnych rewelacji?

Ze względu na dużą objętość

Nie jest to pierwsza sytuacja tego

poszczególnych raportów oraz dra-

typu. Zawsze, gdy rezultaty prac ar-

styczność wielu zawartych w nich

cheologicznych prowadzonych przez

fotografii nie publikujemy ich np. w

Radę OPWiM nie odpowiadały poli-

internecie, jednakże są one ogólno

tycznym zapatrywaniom poszczegól-

dostępne dla dziennikarzy i history-

nych środowisk (głownie nacjonali-

uroczystości pogrzebowe, modlitwa ekumeniczna

ków. Wystarczy po prostu zwrócić się

stycznych) – starano się podważyć

w tej sprawie do Rady OPWiM, tak

Według danych żydowskich na terenie

Niestety publikacje te są nie-

pacji. Nie widzę powodu dla którego

wiarygodność polskich archeologów

jak zrobiły to zainteresowane osoby

grodziska we Włodzimierzu Wołyń-

rzetelne, gdyż nie tylko zawierają

mielibyśmy ukrywać ten fakt i na siłę

oraz zakwestionować wyniki ich

z Polski, Kanady i Rosji. Niestety nikt

skim spoczywa ponad 4 tysiące osób

wyrwane z kontekstu informacje, ale

przypisywać ofiary holokaustu katom

badań. W przypadku Włodzimierza

z przedstawicieli ukraińskich redakcji

zamordowanych w latach 1941–1942.

w dodatku przekazują je w wyraźnie

z NKWD.

Wołyńskiego mamy do czynienia z

zamieszczających materiały delikat-

Do pierwszej masowej egzekucji na

zmanipulowany sposób. Autor arty-

We Włodzimierzu doszło do sy-

klasycznym schematem wzorującym

nie mówiąc nieprzychylne naszej

dziedzińcu więzienia doszło 5 lipca.

kułu „Polityka na kościach” od którego

tuacji, w której to, co odkryli arche-

się na zasadzie, że jeżeli fakty nie

instytucji nie próbował nawet się z

Zamordowano wówczas ok. 150 osób.

rozpoczęła się cała sprawa faktycznie

olodzy nie odpowiada politycznym

pasują do konkretnej wizji historii, to

nami skontaktować.

Kolejne zbrodnie na terenie więzienia

pracował dla nas we Włodzimierzu,

oczekiwaniom wielu środowisk, gdyż

tym gorzej dla faktów.

miały miejsce od sierpnia do grudnia

jednakże wykonywał prace pomocni-

burzy pieczołowicie budowany mit o

jak ocenia Pan zarzuty

Jaka była historia prac

1941 r. Największa ilość osób zamor-

cze, takie jak przerzucanie ziemi czy

bohaterskości UPA. Dla wielu osób

dotyczące manipulowania

archeologicznych we Wło-

dowano jednaj podczas likwidacji wło-

też oczyszczanie szkieletów. W tym

nie do przyjęcia jest fakt, iż ludzie,

przez radę oPWiM wynikami

dzimierzu Wołyńskim?

dzimierskiego getta, która rozpoczęła

miejscu warto podkreślić, iż nie jest

którzy w 1943 r. zdezerterowali z

Prace ekshumacyjne po raz

badań archeologicznych?

Rewelacje zawarte we wspomnia-

się 1 września 1942 r. W przeciągu

on archeologiem, a amatorem poszu-

niemieckiej służby i stworzyli UPA

pierwszy przeprowadzono w 1997 r.

nych artykułach najchętniej pozosta-

dwóch tygodni zabito 18 tys. osób, z

kiwania skarbów, dla którego liczy się

w przeciągu kilkunastu poprzednich

Natrafiono wówczas na masową mo-

wiłbym bez komentarza, gdyż szko-

czego ok.4 tys. na terenie grodziska,

jedynie wydobywanie z ziemi przed-

miesięcy wespół z hitlerowcami brali

giłę ofiar NKWD z lat 1939 – 1941. Do

dzą one nie tylko naszej dwustronnej

resztę zaś na obrzeżach miasta.

miotów, bez uwzględniania całego

aktywny udział w masowym mordo-

tematu powrócono dopiero w 2011 r.,

współpracy, ale także niepotrzebnie

kontekstu ich odnalezienia. Niestety

waniu ludności żydowskiej. W tym

kiedy to ukraińscy archeolodzy bada-

ukraińscy archeolodzy

podgrzewają emocje. Ocenę tego

takie podejście nie ma nic wspólnego

kontekście w pełni zrozumiałe stają

jący fundamenty zamku Kazimierza

twierdzą jednak, iż odnale-

czy tezy Pana Czopiuka są bardziej

z rzetelną archeologią.

się starania ukraińskich publicystów,

Wielkiego natrafili na ślady kolejnych

zione szczątki należą do ofiar

wiarygodne od raportu specjalistów

Sama konstrukcja wspomniane-

aby zatuszować całą sprawę i zwalić

masowych mogił oraz na liczne przed-

nKWd.

mających kilkunastoletnie doświad-

Upór, z jakim ukraińscy publicyści

go artykułu oparta jest na klasycznej

winę na katów z NKWD – nawet za

mioty sugerujące, iż wśród ofiar mogą

czenie w eksplorowaniu masowych

i badacze ignorują podstawowe fakty

manipulacji polegającej na prezento-

cenę skompromitowania własnych

znajdować się Polacy. Naszym głów-

mogił (chociażby w Charkowie, By-

jest dla nas niezrozumiały. Identyczną

waniu fotografii polskich przedmio-

archeologów.

nym celem było odnalezienie mogił

kowni i Bełżcu) pozostawiam czytel-

sytuację mamy w wielu przypadkach

tów wyrwanych z archeologicznego

polskich ofiar NKWD, szczególnie

Czy już wcześniej do-

nikom. W tym kontekście w pełni zro-

dotyczących mordów na ludności

kontekstu. Po pierwsze przedmioty

zaś osób zamordowanych podczas

chodziło do sytuacji, w któ-

zumiałe są powściągliwe komentarze

polskiej, gdzie dochodzi do prób cał-

te znaleziono w bardzo małych ilo-

tak zwanej likwidacji więzień w 1941

rych wyniki prac archeolo-

profesjonalnych ukraińskich arche-

kowitej negacji lub też zatuszowania

ściach, a po drugie nie wśród szcząt-

r. Ekshumacje rozpoczęto jesienią

gicznych nie odpowiadały

ologów, którzy doskonale wiedzą co

zbrodni. W obu raportach z ekshuma-

ków ludności żydowskiej, tylko w in-

2011 r. i kontynuowano je latem i je-

oczekiwaniom?

odkryto we Włodzimierzu Wołyńskim

cji – zarówno w polskim, jak i też ukra-

nych warstwach i miejscach oddalo-

Tak. Jest to dość typowy schemat

sienią roku 2012. W ich efekcie udało

i po prostu nie chcą uczestniczyć w

ińskim zawarte są te same dane.

nych nawet o kilkanaście metrów od

postępowania. W 2011 r. kwestiono-

się przebadać ok. kilkunastu procent

tej medialnej farsie.

szkieletów, o których mowa. Polskie

wano wyniki badań archeologicz-

powierzchni grodziska.

Skąd więc wzięły się róż-

guziki marynarskie oraz fragmenty

nych w Ostrówkach, a w przypadku

Co dalej z Włodzimie-

nice pomiędzy raportami

Co właściwie odnalezio-

odzieży odnaleziono jedynie przy

ekshumacji w Bykowni zarzucano

rzem?

polskim i ukraińskim?

no we Włodzimierzu?

W chwili obecnej planujemy kon-

Oba raporty nie różnią się zawarto-

szkielecie oznaczonym numerem

nawet, iż polscy archeolodzy celowo

Ku swojemu zdumieniu natrafili-

tynuację prac w następnym sezonie –

ścią merytoryczną, a jedynie wnioska-

414. Jak na tej podstawie można

dorzucają do mogił wojskowe guziki i

śmy na masowe pochówki ludności

o ile oczywiście otrzymamy stosowne

mi dotyczącymi czasu i okoliczności,

przypisywać polską tożsamość kilku-

orzełki. W tym miejscu warto przypo-

żydowskiej zamordowanej w latach

zgody od władz ukraińskich. Dotych-

w których doszło do zamordowania

set innym szczątkom?

mnieć bardzo podobną historię z po-

1941–1942. Wyniki wcześniejszych

czasowa praktyka niestety wskazuje

odnalezionych osób. Raport przygoto-

Teren grodziska we Włodzimie-

szukiwaniami masowych mogił ofiar

wykopalisk oraz dostępne źródła hi-

na to, iż jeśli tylko na jaw wychodzą

wany przez polskich archeologów jest

rzu Wołyńskim jest bardzo trudny pod

likwidacji więzienia NKWD w Łucku.

storyczne wskazywały, iż na terenie

niechciane fakty, wówczas rozpętuje

jednak pełniejszy, gdyż zawiera ana-

względem archeologicznym, głów-

Sprawa była początkowo niezwykle

grodziska powinny znajdować się je-

się medialna nagonka na polskich

lizę antropologiczną odnalezionych

nie ze względu na przemieszanie

nagłośniona przez ukraińskie media,

dynie pochówki ofiar NKWD, jednak-

archeologów, a prace są wstrzymy-

szczątków oraz odwołuje się do szer-

i nakładanie się różnych warstw – w

jednak gdy archeolodzy zamiast ofiar

że zawartość jam grobowych, sposób

wane. Naszym głównym celem jest

szego kontekstu całego znaleziska.

tym także warstw kolejnych zbrodni.

NKWD odnaleźli szczątki sowieckich

ułożenia zwłok oraz ogromna ilość

odnalezienie ofiar NKWD, jednakże

We Włodzimierzu spoczywają Polacy

jeńców wojennych zamordowanych

kobiet i dzieci jednoznacznie wska-

Jak ocenia Pan ukraiń-

rzetelność i ogólnoludzkie podej-

i Ukraińcy zamordowani przez NKWD

przez Niemców wszystko nagle

zywała na to, iż mamy do czynienia

skie publikacje dotyczące

ście wymaga, aby godnie pochować

w latach 1939–1941, jednakże oprócz

ucichło. Podobnie skończyła by się

z ofiarami holocaustu. Wyniki prac

kontrowersji wokół wyników

wszystkie ofiary wojny, bez względu

nich są też ofiary mordów dokonywa-

sprawa niewygodnego odkrycia z

archeologicznych znalazły swoje po-

ekshumacji we Włodzimie-

na ich pochodzenie i narodowość.

nych już podczas niemieckiej oku-

Włodzimierza Wołyńskiego, jednak-

twierdzenie w źródłach historycznych.

rzu Wołyńskim?