3

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 czerwca 2013 nr 11 (183)

Wołyńskie manowce

różne siły polityczne, które działały

amnezja powodowana strachem

na terenach zachodniej Ukrainy.

przed odpowiedzialnością, chęć za-

UPA deklarowała potrzebę za-

pomnienia za wszelką cenę. I zimna

mknięcia drugorzędnych frontów,

odmowa rozmowy, gdy we Lwowie

W przededniu siedemdziesiątej rocznicy Krwawej Niedzieli

za wyjątkiem bolszewickiego i na-

pokazywaliśmy skądinąd przyjaźnie

zistowskiego. Nie udało się jednak

nastawionym Ukraińcom pierwsze

na Wołyniu wciąż mamy impas. Polskie i ukraińskieśro-

dojść w tej kwestii do porozumie-

przywiezione do Lwowa tomy monu-

nia z polskimi siłami narodowymi.

mentalnego dzieła Ewy i Władysława

dowiska opiniotwórcze nie znajdują wspólnej płaszczyzny

Ukraińcy oskarżali o to Polaków,

Siemaszków. To zaczyna się powoli

którzy pragnęli odtworzyć Polskę w

zmieniać. Oczywiście nie tak jak

porozumienia w tej sprawie. Co gorsza wydaje się, że

jej przedwojennych granicach. Po-

byśmy chcieli ale jednak – powstał

lacy z kolei twierdzili, że przyczyną

pomnik -cmentarz w Porycku, odbyła

punkty widzenia – polski i ukraiński, oddalają się od siebie

braku porozumienia było nieugięte

się tam pierwsze symboliczne ob-

stanowisko Ukraińców. Ofiarą tego

chody z udziałem tyleż zdetermino-

coraz bardziej. Sprawa ta ciąży na wzajemnych relacjach

politycznego antagonizmu stała się

wanych co wyalienowanych prezy-

natomiast przede wszystkim lud-

dentów Kuczmy i Kwaśniewskiego,

i dzieli nasze narody.

ność cywilna”. Właściwym wydaje

powstały upamiętnienia w Hucie Pie-

się pytanie jak możemy oczekiwać

niackiej i Ostrówkach, a ostatnio na

od młodzieży ukraińskiej zrozumie-

żać żołnierzy UPA za bohaterów,

RaFaŁ DzIĘCIoŁowsKI

nia dla polskiego punktu widzenia

to musi mieć początkowo sprawę z

tekst

na Wołyń skoro w przestrzeni ele-

faktami. Nie można zignorować 100

Konstanty Czawaga

mentarnych faktów nie ma ona żad-

tysięcy ofiar”.

zdjęcie

nej wiedzy?

W wymiarze moralnym stoimy

Front ukraińskiej prawdy

Tymczasem ukraińscy history-

w obowiązku nazwania prawdy

Polityczne turbulencje

Uchwała Sejmu polskiego naj-

cy idą w zupełnie innym kierunku.

i oddania czci ofiarom – tak, jak

prawdopodobniej będzie odwoływać

Najnowsza praca Wołodymyra Wia-

na to od dawna zasługują. To nie

się do oczywistej konstatacji, co do

trowycza, profesora Akademii Kijow-

podlega dyskusji. Jednak w wymia-

której zgodni są w większości polscy

sko-Mohylańskiej już w tytule powiela

rze politycznym musimy pamiętać,

historycy – że zbrodnie wołyńskie

stare tezy. „Druga wojna polsko-ukra-

że rozgrywka o przyszłość Ukrainy

były ludobójstwem. To będzie sym-

ińska 1942-1947” została napisana z

wchodzi w kluczową fazę. I choć

boliczne zadośćuczynienie dla rodzin

ideologicznych pozycji i bez szacun-

nie mamy mocnych kart w tej grze

ofiar i wszystkich, których dotknęła

ku dla warsztatu historyka. Tezy sta-

powinniśmy bronić, w naszym na-

tragedia wołyńska. Ale będzie to też

wiane przez ukraińskiego historyka,

rodowym interesie, prozachodnie-

wyzwanie dla polskiej polityki wobec

o rzekomej wojnie polsko-ukraińskiej,

go kierunku i sił, które ten kierunek

Ukrainy i to w gorącym momencie

w której ludność ukraińska walczyła

wspierają.

przed podpisaniem układu stowa-

o wyzwolenie narodowe i społeczne

rzyszeniowego. Powinniśmy dołożyć

są niezgodne z faktami. Także teza,

nie można ignorować

wszelkich starań, aby polityka ta była

że główną siłą była ludność cywilna

100 tysięcy ofiar

dalej nacechowana przyjazną współ-

występująca spontanicznie, czego

Kiedy na wiosnę 1943 roku po

pracą na rzecz uczestnictwa Ukrainy

dowodzić ma rzekomy brak rozka-

raz pierwszy polskie oddziały pod-

w procesie integracji z Europą. Pol-

zu do likwidacji Polaków, nie jest

ziemne Okręgu AK Wołyń raporto-

ska powinna, pomimo trudności w

prawdziwa. Zresztą oddajmy głos

wały do Komendy Głównej, o co raz

sprawach historycznych, realizować

prof. Grzegorzowi Motyce, który na

częstszych przypadkach mordów

kurs porozumienia szczególnie, że

łamach Nowej Europy Wschodniej

jakich dokonuje UPA na Polakach

już teraz w Kijowie nie brak głosów

tak napisał o książce Wiatrowycza:

z Wołynia, nikt nie zdawał sobie

tych sił, które chętnie widziałyby

„Autora niezbyt interesuje jak było

sprawy z tego, że to dopiero począ-

Ukrainę w rosyjskiej strefie wpływów.

naprawdę. Próbuje natomiast obronić

tek zaplanowanej i przeprowadzo-

Siły te problem wołyński traktują in-

UPA przed zarzutem prowadzenia

nej z żelazną konsekwencją czystki

strumentalnie – jako narzędzie do

zorganizowanych antypolskich czy-

etnicznej wobec ludności polskiej.

„tu zostali pogrzebani ci, którzy zginęli w kościele”. Cmen-

rozgrywania w wewnętrznej walce

stek. Wiatrowycz opowiada się też za

Zaskoczenie było zupełne, na opór

tarz w Podkamieniu, k. Brodów

politycznej. Kuriozalnym tego przy-

tezą jakoby konflikt rozpoczęli Polacy

ze strony polskiej nie było szans. Od

kładem jest list szefa administracji

na Ziemi Chełmskiej. To twierdzenie

lutego 1943 roku, od zagłady kolonii

Charkowa Michaiła Dobkina z partii

oderwane od faktów. Ktoś niezorien-

Parośle w powiecie sarneńskim, po-

cmentarzu we wspomnianym Podka-

pojednania. Dziś na Ukrainie poszu-

Regionów, w którym wzywa Polskę

towany w zawiłościach stosunków

przez apogeum ataków w lipcu 1943,

mieniu powstał pomnik polskich ofiar

kuje się raczej ukraińskiej prawdy ze

by w ślad za uchwałą wołyńską wy-

polsko-ukraińskich po przeczytaniu

kiedy to jednego dnia zniszczono 99

zamordowanych przez UPA. W paru

szkodą dla uczciwości badawczej

dała zakaz wjazdowy dla działaczy

„wołyńskich” fragmentów książki

wsi aż do roku 1944 zginęło na Wo-

innych miejscach postawiono pomni-

i szans na porozumienie.

partii Swoboda do strefy Schengen,

może wręcz odnieść wrażenie, że w

łyniu, według danych IPN, ponad

ki a także oznaczono miejsca zbrod-

jako propagatorów faszyzmu. Takie

ogóle nie było żadnych zorganizowa-

60 tysięcy Polaków, a potem dalsze

ni krzyżami. Jednak wciąż regułą jest

Różne pamięci

stanowisko jest przejawem, nie jak-

nych mordów na Polakach. Wszyst-

30–40 tysięcy w Galicji Wschodniej.

brak jakiegokolwiek upamiętnienia.

Jeszcze dziesięć, piętnaście lat

by chcieli naiwni w Polsce, empatii

kie retoryczne chwyty Wiatrowycza,

Ginęli wszyscy, którzy nie zdołali

Co gorsza często rodziny pragnące

temu na Zachodniej Ukrainie mało

i współczucia, ale cynizmu, który

jak również posługiwanie się przez

uciec – mężczyźni, kobiety, dzie-

uczczenia ofiar natykają się na nie-

kto chciał rozmawiać o Wołyniu. Z

wykorzystuje sto tysięcy polskich

niego terminem wojna, wynikają, jak

ci i starcy. Całe wielopokoleniowe

przychylne stanowisko władz lokal-

reguły odpowiadali, że o żadnych

ofiar z Wołynia do wzmocnienia

się domyślam z próby zanegowania

rodziny, wioski i miasteczka uległy

nych. Trzeba powiedzieć wyraźnie,

zbrodniach nikt nie słyszał. Albo –

prorosyjskiej narracji historycznej

zbrodniczości antypolskiej akcji UPA.

zagładzie. Nie pozostał po nich ża-

że nie da się mówić o pojednaniu,

„Tak były zbrodnie – niemieckie.

na Ukrainie. Przypomnijmy – tej

Dlatego już we wstępnych rozdzia-

den ślad. Ani mogiły ani krzyże nie

gdy większość ofiar nie ma ani gro-

Niemcy tu strasznie wszystkich mę-

narracji, w której nie było ani wiel-

łach odrzuca on termin ludobójstwo

znaczyły miejsc pochówku ofiar.

bów ani krzyży na mogiłach. Ale to

czyli. I Ukraińców i Żydów i Polaków

kiego głodu na Ukrainie, ani opera-

przeciwstawiając mu właśnie wojnę.

Okrucieństwo zbrodniarzy było po-

i tak pewien postęp w stosunku do

też, chociaż tu właściwie to Polaków

cji polskiej NKWD w roku 1937, w

Wbrew jednak temu, co pisze, uży-

rażające – nigdy wcześniej nie do-

sytuacji sprzed lat kilku. Gorzej jest z

nie było” – mówili napotkani w 1996

której zabito ponad 111 tysięcy Po-

cie określenia wojna nie wyklucza

świadczono tak strasznych metod

nauczaniem o Wołyniu w ukraińskich

roku w Młynowie koło Beresteczka w

laków, ani agresji 17 września 1939

bynajmniej zastosowania pojęcia

eksterminacji. Coraz większa liczba

szkołach. Jak podaje Andrij Portnov

oficynie dworu Chodkiewiczów stu-

roku… A według niej żołnierze Armii

„ludobójstwo”. Takich publikacji jest

polskich historyków i to tych, których

w artykule „Ukraińska (nie) pamięć o

denci ze Lwowa. A w Podkamieniu,

Krajowej to hitlerowscy kolaboranci!

niestety dużo więcej. Stają się one

w żadnym razie nie można posądzić

Wołyniu 1943”: W nowym ukraińskim

gdzie w marcu 1944 zaraz po mor-

Być może uchwała sejmu polskiego

manifestem poczucia tożsamości

o stronniczość mówi wprost – to było

podręczniku szkolnym do historii,

dzie w sąsiedniej Hucie Pieniackiej

będzie wstrząsem dla Ukraińców

narodowej na Zachodniej Ukrainie,

ludobójstwo. Prezes IPN dr Łukasz

wydanym w 2011 r., o wydarzeniach

zabito ok. 500 Polaków w tym tych,

z Zachodniej Ukrainy, być może

a recenzenci z poczytnych portali

Kamiński w wywiadzie dla ukazują-

na Wołyniu nie wspomina się ani

którzy schronili się w klasztorze do-

da impuls do podjęcia uczciwego

zajmujących się historią najnowszą,

cego się we Lwowie pisma „Wysoki

słowem. W poprzednim podręczniku

minikańskim, miejscowi przekony-

dialogu w sprawie, która niszczy

jak na przykład „Istoryczna Prawda”

Zamek” 23 maja 2013 r. powiedział:

z roku 2006, często krytykowanym

wali mnie, że w ogóle nigdy nie było

wzajemne relacje. Aby tak się jed-

reklamują je jako pionierskie i przeła-

„Zbrodnia wołyńska ma wszelkie

za nazbyt „patriotyczne” przedsta-

tu Polaków. Dopiero starsza kobieta,

nak stało wiele zależy od postawy

mujące polskie stereotypy. Taki stan

oznaki określone w konwencji ONZ

wianie przeszłości, o zorganizowa-

Polka, która cudem uniknęła śmierci,

polskich polityków i ich determinacji

rzeczy należy ocenić jako wyraźny

z 1948 roku. Konwencja ta określa

nym przez UPA masowym mordzie

pokazała mi zarośnięte chwastami

we wsparciu prozachodnich sił na

regres, w stosunku do nadziei jakie

ludobójstwo jako: świadome działa-

na polskich mieszkańcach Wołynia

miejsce na cmentarzu ze starym

Ukrainie.

towarzyszyły pierwszym spotkaniom

nia w celu wyniszczenia całkowicie

pisano w sposób następujący: „W

krzyżem i pogiętą blaszaną tabliczką

seminarium „Polska – Ukraina trudne

lub częściowo pewnej grupy na-

sposób tragiczny ułożyły się relacje

z napisem „Tut pochoroneni Ti szczo

Tekst ukazał się pierwotnie

pytania” gdy wydawało się, że dialog

rodowościowej, etnicznej, rasowej

pomiędzy UPA a polskimi uzbrojo-

zahynuły w kosteli” – Tu pochowani

w Gazecie Polskiej z 12.06.2013

otwiera drogę do prawdy, a ta zaś do

czy religijnej. Jeżeli ktoś chce uwa-

nymi oddziałami reprezentującymi

Ci co zginęli w kościele. Zbiorowa