10

Wywiad

14–27 czerwca 2013 nr 11 (183) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

krwawy węzeł

Oni nas, my ich. Ważne, że je-

ostre Bardo było złożo-

steśmy dziś przyjaciółmi. Niektórzy

ne z przesiedleńców?

Tak, pochodzi stamtąd np. mój

koledzy z podstawówki robili mi

przyjaciel, profesor UJ Włodzimierz

kampanię wyborczą.

Mokry, solidarnościowy poseł z 1989

Kiedy Pan normalnie po-

roku. Była tam tylko jedna polska ro-

rozmawiał z rówieśnikiem-

dzina, zresztą też przesiedleńcy spod

Polakiem?

Wywiad PawŁa REszKE z

Grodna. Oni dopiero mieli pod górkę:

Chyba dopiero na studiach. Po

MIRonEM syCzEM.

musieli nauczyć się ukraińskiego, bo

przyjściu na Wyższą Szkołę Peda-

nikt ich nie rozumiał.

gogiczną w Olsztynie głośno zade-

PawEŁ REszKa: Kim

Zresztą język, który „wytworzył

klarowałem się jako Ukrainiec. Nie

Pan jest?

się” w Ostrym Bardzie, był specy-

tylko ja – byli i inni koledzy. Trzy-

MIRon syCz: Polskim Ukra-

ficzny. To była mieszanka prostych

maliśmy się ze sobą. Ale zdziwiłem

ińcem.

ludzi, z różnych stron. Każdy mówił

się bardzo, bo Polacy przyjęli mnie

a kim był Pana ojciec?

swoją gwarą, stąd „stworzyła się”

pozytywnie.

Ukraińcem z miejscowości Lasz-

nowa odmiana ukraińskiego, mocno

ki w powiecie jarosławskim. W 1937

Czyli jak?

odbiegająca od języka literackiego.

Docenili, że potrafiłem powie-

roku trafił do Wojska Polskiego w

Choć oczywiście wiersze Tarasa

dzieć: „Jestem Ukraińcem”. Prosi-

Kielcach, gdzie zastała go wojna.

Szewczenki wszystkie dzieci znały

li, żebym im zaśpiewał piosenkę,

Bił się?

na pamięć. W niedzielę chodziłem

a potem, żebym ich jej nauczył.

Tak. W polskim mundurze bronił

w soroczce, ukraińskiej haftowanej

Pierwszy raz w życiu zdarzyło mi

Rzeczypospolitej przed napaścią hi-

koszuli, co robię do dziś.

się, że Polak z zaciekawieniem słu-

tlerowską. Wrócił do domu, ale mu-

chał opowieści o tym, kim jestem. O

siał się ukrywać w lesie, bo trafiłby do

Do siódmego roku życia

ojcu, o rodzinie, o historii. To zmie-

Katynia albo innego obozu, w którym

nie mówił Pan po polsku,

niło mi życie.

mordowano polskich żołnierzy. So-

prawda?

Prawda. We wsi wszyscy mówili

wieci wyszli, weszli Niemcy i znów

Pierwszy raz zaprzyjaź-

„po swojemu”.

się ukrywał. W końcu został komen-

nił się Pan z Polakiem na

dantem straży pożarnej w Laszkach.

Kiedy pierwszy raz poje-

studiach?

W liceum napięć nie było, ale

To była wieś mieszana, polsko-ukra-

chał Pan na Ukrainę, był Pan

była duża ostrożność: „My wiemy,

ińska.

zdziwiony, że mówi inaczej

że oni wiedzą”. Jeśli więc mówić o

niż oni?

Pana ojciec był przecież

Tak. Pojechałem pod koniec lat

przyjaźni, to chyba dopiero rzeczy-

w UPA, o to Pana pytam.

80., ale coś innego było ważniejsze,

wiście na studiach. Powtarzam: to

Tak, był w UPA.

nawet przerażające.

był przełom w życiu.

Długo?

Od 1944, może 1945 r.

Co?

Dlaczego?

Oni nas nazywali Polakami: „pry-

Pierwszy raz nie czułem się jak

I w oUn, organizacji

jichały Polaki”. W Polsce jesteśmy

„inny gorszy”, tylko jak „inny ciekawy”.

Ukraińskich nacjonalistów,

ukraińskimi bandytami, a tam Pola-

Polacy nas mobilizowali, żebyśmy

od 1938 r., tak?

kami.

mówili głośno o sobie: o języku, kul-

Nie, od 1938 r. był polskim żoł-

Miron Sycz

turze. „Chodźcie do studenckiego ra-

nierzem.

nie mówi Pan po polsku,

dia, opowiecie o tym wszystkim”. No

Tak, bo nauczył mnie szacunku

idzie Pan do szkoły, i co?

tylko w nienawiści?

Co tata robił w UPa?

Szkoła jest we wsi. Wszyscy

Tak, w nienawiści. Z czasem za-

to mówiliśmy. Przez całe studia nie

Mam wyrok na ojca, znam prze-

do ludzi. Nie miał żalu do Polaków.

bardzo chcemy do niej iść. Przycho-

cząłem pytać: „Dlaczego aż tak ich

miałem kłopotów ze strony kolegów.

bieg śledztwa. Zarzucono mu, że miał

Wiele zrozumiał, gdy siedział w celi

dzimy do klasy, a pani nauczycielka

nienawidzicie?”.

Czułem się dumny, szanowany. Wie-

karabin z 30 nabojami, że uczestni-

śmierci z żołnierzami AK. Ubecy

mówi do nas w obcym języku. Nie

lu Ukraińców tak się wtedy poczuło.

czył w strzelaniu do Wojska Polskie-

katowali jednych i drugich, swoich –

I co?

wiemy czego od nas chce. Szybko

Ciotka: „A za co mam ich lu-

Przy ZSP utworzyliśmy Ukraińską

go i Armii Czerwonej, że uczestniczył

czyli tych z AK – nawet bardziej.

wszystkim przeszła chęć do nauki –

bić? Że wygonili mnie z domu? Że

Sekcję Kulturalną, potem podjęliśmy

w paleniu domów.

ojca złapali w 1947 r.

musieli uczniów szukać po lasach.

nie możemy się odnaleźć po całym

próbę założenia Zrzeszenia Studen-

Tak, podziemie ukraińskie było

I co Pan myśli?

świecie? Że mnie bili?”. To opowieść

tów Ukraińskich, tuż przed stanem

Skazano go na karę śmierci,

już rozbite. Wychodzili z lasu, zda-

Uciekaliście?

Tak. Polskiego uczyłem się do-

ciotki, która przecież nie była w par-

wojennym. To był powód tego, że

chociaż nic mu nie udowodniono.

wali broń i okazywało się, że ich

piero w szkole podstawowej. We wsi

tyzantce, w OUN czy w UPA. Była

zainteresowała się nami SB. Mnie

amnestia nie dotyczy. Ale szczegó-

ale strzelał do wojska

nie było telewizorów, mało kto miał

prostą kobietą, która nawet nie wie-

przesłuchiwano wiele razy.

łów dotyczących tego, jak wpadł, nie

Polskiego? Palił domy?

radio. Rzadko wcześniej słyszałem

działa, gdzie jest Wołyń.

Ojciec niewiele o tym mówił.

znam. Dostał karę śmierci, czekał na

złożył Pan oświadczenie

język polski.

Nigdy nie chciał jechać ze mną do

jej wykonanie w Krakowie. Rano, o

Co jeszcze mówiła?

lustracyjne...

„Sowieci i hitlerowcy nie zrobili

...w którym zgodnie z prawdą

rodzinnej wsi. Jego opowieść była

piątej czy szóstej, wyczytywany był

Żyliście jak na jakiejś

nam tego, co Polacy”.

napisałem, że nie współpracowałem

taka: partyzantka to było ukrywanie

po nazwisku jeden z więźniów do

wyspie?

Absolutnie tak, wiele takich wysp

z SB.

się w lasach. Z jego słów wynika, że

wykonania wyroku śmierci. Ojciec

Uff...

istniało na Warmii.

Gdy była Pomarańczowa Re-

współpracowali z polskimi oddziała-

mówił, że to było najstraszniejsze:

ale współpracę z sB

wolucja, mama ciągle oglądała tele-

mi, chronili wieś, która była miesza-

czekanie na ranek.

Kiedy pierwszy raz spo-

Panu zarzucano?

wizję. Wchodzę do domu. Na ekra-

Moi oponenci ze środowiska.

na. Tak mówił.

tkał Pan rówieśnika-Polaka?

Wyroku na ojcu nie wy-

Polacy na Warmii to też byli

nie Majdan, pomarańczowe flagi, a

Ukazał się tekst, po którym IPN we-

Był ukraińskim patriotą,

konano.

przesiedleńcy, biedni, często tak

wśród nich biało-czerwone. Matka

zwał mnie na bardzo długie przesłu-

Karę zamieniono na dożywocie,

który uważał, że tam, gdzie

samo jak Ukraińcy słabo wykształce-

płacze: „Żeby Bóg tym Polakom dał

chanie. Przedstawiano mi notatki ofi-

a następnie 15 lat więzienia. W 1953

jest jego wieś, powinna być

ni. Wiedzieli, że my jesteśmy z ak-

zdrowie”. A ja do niej przekornie:

cerów SB na mój temat. Prokurator

roku opuścił kryminał w Goleniowie

Ukraina?

cji „Wisła”, czyli Ukraińcy, z których

„Mamo, co ty mówisz? Przecież ich

IPN zbadał dokumenty, nie znalazł

Nie sądzę, by takie były motywa-

pod Szczecinem i pojechał na War-

każdy może mieć za pazuchą topo-

tak nie znosisz. Zapomniałaś?”. „Ale

podstaw, by oświadczenie zakwe-

cje. Ludzie w Laszkach żyli ze sobą

mię, szukać rodziny. Znalazł sobie

rek. Ukrainiec kojarzył się z czymś

patrz, jak oni się zachowują...”.

stionować. Wszystko to jest oficjalne

zgodnie. Kiedyś mama obecnego

żonę – moją mamę. Mama pochodzi

bardzo złym.

i wisi na stronach IPN.

wójta gminy Laszki, już nieżyjąca,

z Chotyńca, została z rodziną wysie-

Chce Pan powiedzieć, że

powiedziała mi: „Synu, kto znał ję-

dlona w czasie akcji „Wisła”. Mama

z bandytą i rezunem.

wtedy pierwszy raz usłyszał

Stan wojenny, a Pan w

No tak, samo słowo Ukrainiec

zyk i jeden, i drugi, ten przeżył”. Oj-

miała żal do Polaków...

od mamy coś dobrego o Po-

zsP, potem – do końca – w

było obelgą. Kiedy już nie było jak

ciec nie chciał być wcielony do armii

lakach?

PzPR. Dlaczego Pan tak wy-

o co?

kogo wyzwać, mówiło się: „Ty Ukraiń-

Tak. Płakała i w podzięce dla Po-

sowieckiej, bo chciał zostać, chronić

Polacy kojarzyli jej się z żołnie-

brał?

cu!”. Do późnych lat 80. bywało tak, że

laków modliła się do Boga. Dlacze-

Podczas karnawału Solidarno-

swój dom. Niektórzy zostawali, jak

rzem w rogatywce z orzełkiem, który

sąsiad-Polak z sąsiadem-Ukraińcem

go przyszło to tak późno? Rodzice

ści z lat 1980-81 z ukraińskimi stu-

ojciec, w lesie, inni szli na Berlin.

przyszedł do ich domu i powiedział:

prawie nie rozmawiał. Krzywdy sobie

praktycznie nie ruszali się ze swojej

dentami z innych miast akademic-

Los kpił z jednych i drugich.

„Macie półtorej godziny na spako-

nie robili, ale rezerwa była.

miejscowości. Mało kto się ruszał.

kich założyliśmy niezależny związek

wanie rzeczy”.

Jak?

Ukraińcy byli kontrolowani, szczegól-

studentów ukraińskich. Władze od-

Kilku chłopaków ze wsi wracało

Oni tego nie rozumieli. Czym za-

Kiedy Pan poczuł, że się

nie ci po odsiadce. Ojciec wiele razy

mówiły rejestracji. Mieliśmy do wy-

spod Berlina, niektórzy ranni, ale

winili? Dlaczego muszą odchodzić ze

Pana boją?

Kiedy poszedłem do piątej kla-

był wzywany na przesłuchania.

boru: albo zakładać struktury pod-

i tak ich wyłapywano jako partyzan-

swojego domu? Dokąd ich wywożą?

sy, bo przez cztery lata chodziliśmy

ziemne, albo starać się wykorzystać

tów UPA i osadzano w obozie w Ja-

Był „elementem niepew-

wyrósł Pan wśród takich

do szkoły w mojej wsi. Potem trzeba

legalną organizację, by poszerzać

worznie. Ojciec zawsze mówił, że nie

nym”?

opowieści?

było dojeżdżać do większej szkoły, a

Jak wszyscy zaangażowani kie-

przestrzeń działania. Dzięki ZSP

chciał służyć ani hitlerowskim Niem-

Słuchałem ich przez całe dzie-

tam towarzystwo było mieszane.

dyś w partyzantce. Ludzie spotykali

mogliśmy istnieć oficjalnie: mieliśmy

com, ani armii radzieckiej. Poszedł do

ciństwo. Matka, ciotka, cała wioska

się mało, najczęściej w niedzielę po

dostęp do studenckich mediów, fe-

UPA.

Ostre Bardo o tym mówiła: „Polski

I co?

No, tam spotkałem Polaków i bi-

nabożeństwie. Stali długo przed cer-

stiwale, kabarety. Mieliśmy szansę

żołnierz, orzełek na rogatywce, pół-

Rozumie Pan ojca?

liśmy się. To były bójki na tle narodo-

kwią i rozmawiali. To było miejsce

na oficjalną rejestrację organizacji

Tak.

torej godziny”. Nie byłem chowany,

wościowym.

wymiany informacji. Tak się ludzie

studentów ukraińskich.

delikatnie mówiąc, w miłości do Po-

Jest Pan dumny z jego

szukali po deportacji.

laków.

wyzywali Pana?

Do czego?

życia?