img
18
kurier kulturalny
14–27 czerwca 2013 nr 11 (183) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
BIaŁy anIOŁ
Przyznać trzeba, że pochodzenie
Willemu udało się przedostać przez
i przynależność narodowościowa
Polskę do Niemiec, Rudolf został
Anny do łatwych nie należy, bowiem
rozstrzelany, Artur, Berta i Ludmiła
wymaga sięgnięcia do korzeni, co
trafili na Syberię. Żonę Friedricha
najmniej 2-3 pokolenia wstecz.
rozstrzelano w 1938 roku. Natomiast
Faktem jest, że w genealogii
24-letni Eugen wybrał drogę ucieczki
W latach 1960-1980 byliśmy w Polsce świadkami zesłania na
Anny nie znajdziemy polskiej krwi
przez Azję Centralną i po 1934 roku
ani po mieczu, ani po kądzieli. Czy
rodzina straciła z nim kontakt oraz
ziemię aniołów. Były to dobre anioły polskiej estrady muzycz-
była więc Polką? Była, ale prze-
uznała, że zginął. Tymczasem oka-
śledźmy jak do tego doszło.
zało się, że utknął w Uzbekistanie,
nej. Mam na myśli postacie dwu piosenkarek, których kunszt
Przodkowie Anny ze strony ojca
gdzie spotkał miłość swego życia i w
i poziom artystyczny sprawił, że ówczesny świat nie tylko je
nosili nazwisko Hörmann (niektórzy to
Urgenczu założył rodzinę oraz podjął
nazwisko piszą Hortmann) i należeli
pracę w kombinacie mleczarskim. To
zauważył, ale i oniemiał z zachwytu. A obie piosenkarki zostały
do licznej grupy osadników niemiec-
właśnie w Urgenczu, 14 lutego 1936
kich, którzy na zaproszenie carycy
roku, przyszła na świat Anna. Pół-
okrzyknięte aniołami polskiej piosenki. Białym aniołem nazwano
Katarzyny II przybyli do Rosji na prze-
tora roku później ojciec Anny został
łomie XVIII/XIX wieku i zostali przez
aresztowany pod fikcyjnym zarzutem
Annę German, natomiast mianem czarnego anioła określano
nią obdarowani przywilejami. Kolo-
szpiegostwa na rzecz Niemiec i – jak
Ewę Demarczyk. Zgodnie z maksymą, że nikt nie jest prorokiem
nie niemieckie zachowywały swoją
poinformował żonę prokurator – ska-
kulturę, język i religię oraz cieszyły
zany na dziesięć lat łagru bez prawa
we własnym kraju – oba nasze wokalne anioły bardziej były ce-
się dobrobytem materialnym. Hör-
do korespondencji. Było to oczywiste
manowie w 1819 roku założyli osadę
łgarstwo, bo – jak się później okaza-
nione na świecie niż w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
nazwaną Hoffnung w obwodzie za-
ło – wkrótce po aresztowaniu został
poroskim, nad morzem Azowskim.
rozstrzelany w Taszkiencie, o czym
Człowieczy los niesie trudy, żal i łzy.
prawie na wszystkich kontynentach.
Pomimo to, można los zmienić
Jej sukcesy w ZSRR, Włoszech
w dobry lub zły.
(San Remo, Neapol, Viareggio),
paryskiej Olimpii, otworzyły jej cały
Anna German „Człowieczy los”)
świat. W 1966 dała się namówić
na trzyletni kontrakt z włoską firmą
EUgEnIUsz nIEMIEC
fonograficzną (CDI) tylko dlatego,
że chciała zarobić trochę pieniędzy
Dlaczego anioł?
na kupno mieszkania w Polsce dla
W roku ubiegłym minęło 30 lat od
babci i mamy. Za odszkodowanie
śmierci Anny German. Okrągła rocz-
otrzymane z Włoch po wypadku, ku-
nica stała się pretekstem do przypo-
piła w Warszawie niewielkie miesz-
mnienia jej postaci, bowiem pamięć
kanie dla mamy, a sama gnieździła
o Annie wcale nie wygasła, zwłasz-
się wraz mężem i synem w miesz-
cza w Rosji, gdzie miała największą
kanku męża. Dopiero później kupiła
ilość wielbicieli swego talentu i była
skromny, przedwojenny domek zlo-
właściwie stale obecna w mediach
kalizowany na warszawskim Żolibo-
postradzieckich. Podejrzewam, że
rzu, w którym mieszkała do śmierci
ta popularność Anny w byłym ZSRR
wraz z mężem i synem. Nie myślała
zaszkodziła jej popularności w Pol-
o wielkiej karierze gwiazdy estrady.
sce po 1989 roku, bowiem polskie
W roku 1967 straszliwy wypadek
media wyraźnie „zapomniały” o tej
samochodowy sprawił, że cudownie
wspaniałej artystce, chociaż jej dzia-
ocalona, przez 3 lata walczyła z jego
łalność estradowa ani w formie ani w
skutkami, aby stanąć na własnych
treści, nigdy nie miała zabarwienia
sowania filmu o polskim objawieniu
Obecnie ta miejscowość nosi nazwę
poinformowano część rodziny do-
nogach i... znowu śpiewać. Ostatnią
politycznego. Była bodaj jedyną zna-
muzycznym sprzed 30 lat. Myślę, że
Olgino. Dziadek Anny - Friedrich, pod
piero w czasach Gorbaczowa, wraz
płytę ( w języku rosyjskim) nagrała
ną mi śpiewaczką, która poza niepo-
Polacy zachowają w wdzięcznej pa-
zrusyfikowanym już nazwiskiem Ger-
z wiadomością, że 15.11.1957 został
w 1980 roku.
wtarzalnym talentem wokalnym, całą
mięci rosyjskiego producenta serialu,
man – postanowił zostać pastorem
pośmiertnie zrehabilitowany. Rosyj-
duszę i serce wkładała w pełne uczu-
który przywrócił naszej pamięci po-
i podjął studia teologiczne. Studia
scy Niemcy, a wśród nich rodzina
cia teksty, które często sama pisała.
stać Anny, a także dlatego, że reżyse-
odbywał w seminarium ewangelickim
Anny, zapłacili potężną daninę krwi,
Pierwsza dama
Autor niniejszego artykułu, a rów-
Teksty oprawione w piękną, liryczną
rię powierzył Polakowi, a główną rolę
w Łodzi, która wówczas znajdowała
za intrygę niemieckich służb wywia-
nocześnie wielki wielbiciel i rówieśnik
muzykę i aranżację oraz wykonane
Polce rodem z Wilna. Na portalach
się w zaborze rosyjskim. W jednym
dowczych, skierowaną przeciw Armii
Anny uważa, że była ona niekwestio-
przepięknym liryczno-dramatycznym
internetowych zaroiło się oczywiście
z łódzkich kościołów zachowała się
Czerwonej, w wyniku której Stalin
nowaną pierwszą damą polskiej (a
sopranem (tzw. sopran lirico-spinto)
od skrajnych opinii i pretensji tak pod
księga parafialna dokumentująca
przeprowadził dramatyczną czyst-
może i europejskiej) estrady w latach
zamieniały się w muzyczne poematy,
adresem samej bohaterki, jak i pro-
fakt, że w 1910 roku przyszedł na
kę wśród kadry dowódczej w latach
70-tych ubiegłego wieku. Jej płyty
wydobywające ze słuchaczy najpięk-
ducenta oraz reżysera, poczynając
świat Eugen German, późniejszy
1937-38, a której symbolem było m.
w Polsce były trudno dostępne, na-
niejsze uczucia i kojące skołatane
od niektórych wątków fabuły niezbyt
ojciec Anny. Po studiach w Łodzi
in. rozstrzelanie marszałka Tucha-
tomiast korzystając z dość częstych
nerwy. Jak twierdzi jej bliska przy-
zgodnych z ówczesnymi realiami,
rodzina Germanów powróciła do
czewskiego.
wówczas podróży turystycznych po
jaciółka Anna Kaczalina z Moskwy,
przez jej pochodzenie narodowościo-
swojej kolonii. Nadchodziły jednak
Mama Anny, Irma Martens wy-
ZSRR, właściwie jako jedyne su-
niepowtarzalny głos Anna zawdzię-
we oraz plotkarskie i niekiedy wręcz
złe czasy. Pierwsza wojna światowa
wodziła się z holenderskich menno-
weniry przywoziłem, zakupione tam
czała nietypowej budowie strun gło-
obraźliwe posądzenia. Cóż. Tabloidy
i bolszewicka rewolucja październi-
nitów, którzy na początku XVII wie-
płyty z nagraniami Anny German. W
sowych, co sprawiało, że był i jest
i magle internetowe żywią się bez-
kowa sprawiły, że sytuacja kolonii
ku osiedlili się w rejonie Gdańska,
Polsce były świetnym prezentem dla
nie do podrobienia. Popularni dzisiaj
karnie pseudo-informacjami, niema-
niemieckich uległa dramatycznemu
Elbląga i Żuław. Przodkowie Irmy
przyjaciół.
wykonawcy Justyna Steczkowska,
jącymi nic wspólnego z rzetelnością
pogorszeniu. Setki tysięcy Niemców
mieszkający w Kwidzyniu (Danzig-
W 2004 roku rosyjscy adwenty-
Georgina Tarasiuk, Piotr Lisiecki czy
i prawdą historyczną. Trzeba jednak
przesiedlano w głąb Rosji pod róż-
Marienwerder) pod koniec XVIII wie-
ści nakręcili poświęcony Annie film
Joanna Moro próbowali naśladownic-
zauważyć, że większość wyrażanych
nymi pretekstami. „Kwitnący ogród
ku wyjechali do carskiej Rosji i osiedli
dokumentalny, w którym pokazano
twa jej repertuaru, jednak nie sięgnęli
w internecie opinii jest bardzo pozy-
Stalina” – jak określano powstałą w
w Kraju Stawropolskim (m. Koczu-
materiały zebrane w Polsce oraz
do anielskiego poziomu Anny. Jeśli
tywna dla samej bohaterki serialu,
okresie NEP-u – Autonomiczną Re-
biejewskaja). W latach 1930-36 po-
wspomnienia jej matki i męża. Nato-
weźmiemy pod uwagę, że Anna nie
jak i dla obsady aktorskiej oraz pro-
publikę Niemców Nadwołżańskich, w
dobnie jak większość kolonistów nie-
miast w 30 rocznicę jej przedwcze-
miała wykształcenia muzycznego
ducenta.
latach 1929-31 został poddany kolej-
mieckich zostali zesłani do Azji Środ-
snej śmierci Rosjanie, wśród których
(była inżynierem geologii) i podobno
nym falom represji, skierowanym m.
kowej. W Uzbekistanie Irma spotkała
pamięć o Annie jest ciągle bardzo
nawet nie umiała zapisywać nut, to
in. przeciw religii, zamknięto wów-
Eugena Germana. Po aresztowaniu
Dylemat narodowościowy
żywa, sfinansowali i zrealizowali 10
trzeba uznać, że taki samorodny dia-
Nie mam zamiaru omawiać se-
czas wszystkie kościoły, zabroniono
męża, uporczywie poszukiwała Eu-
odcinkowy serial telewizyjny „Anna
ment muzyczny mógł zostać zesłany
rialu, bo najlepiej, aby każdy zain-
nabożeństw, a duchownych więziono
gena, tułając się po bezkresnych
German” w reż. Waldemara Krzystka
tylko z niebios. Uroda, elegancja w
teresowany sam go sobie obejrzał
i deportowano. Kilkadziesiąt tysięcy
przestrzeniach Syberii i Środkowej
i Aleksandra Timienko. Emitowany w
każdym geście, wielka skromność,
i wyrobił własne zdanie, ale warto
niemieckich „trudoposieleńców” zo-
Azji (Taszkient, Orłowka, Nowosy-
Polskiej Telewizji cieszył się olbrzy-
wpojone przez babci adwentystkę
chyba zwrócić uwagę na niektóre
stało deportowanych do Azji Środ-
birsk, Krasnojarsk, Dżambuł), jednak
mim powodzeniem, miał ponad 7
zasady życia zgodnego z Biblią
mniej znane lub pominięte w filmie
kowej i poddanych kontroli NKWD.
nie natrafiły na najmniejszy choćby
milionów widzów, natomiast w Rosji
i Dekalogiem, złożyły się – jak ktoś
problemy, z jakimi zmagała się Anna
Dziadek Anny – Friedrich – w 1929
ślad. Gdy utraciła prawie nadzieję
oglądalność przekroczyła 20 milio-
to trafnie określił – na postać „wy-
i jej rodzina, a które miały niewąt-
roku został aresztowany i skazany na
na odzyskanie męża, w kazachskim
nów. Jest rzeczą zawstydzającą, że
gnańca z anielskich chórów”. Poeta
pliwy wpływ na ich losy. Do takich
5 lat obozu pracy. Po półtorarocznym
Dżambule spotkała i po krótkiej zna-
inicjatywa upamiętnienia Anny se-
Jerzy Ficowski dodawał, że Anna
należy kwestia przynależności na-
pobycie w obozie koło Archangielska
jomości poślubiła Polaka Hermana
rialem filmowym wyszła z Rosji, a w
„zamiast duszy miała muzykę”. Tą
rodowościowej Anny. Rosjanie uwa-
dziadek zmarł, natomiast rodzina
Bernera. Wkrótce potem Berner za-
Polsce nie znalazł się nikt, kto podjął-
muzyką oczarowała melomanów
żają ją za Rosjankę (bo urodzona w
więźnia rozproszyła się. Spośród
ciągnął się do tworzonej w ZSRR
by się trudu przypomnienia i sfinan-
nie tylko w Polsce i Europie, ale
ZSRR), natomiast Polacy za Polkę.
ośmiorga dzieci Friedricha tylko
I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki