19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 czerwca 2013 nr 11 (183)

Lwów w dokumentach

i zginął na jej szlaku bojowym, praw-

muzykę do kilku psalmów oraz do

dopodobnie pod Lenino. Fakt ślubu

modlitwy „Ojcze Nasz” i nagrywała je

Irmy z Bernerem miał jednak dla niej

na domowym magnetofonie. W tym

opatrznościowe znaczenie, bowiem

samym okresie powróciła do czyta-

Kolejne – XXXIII – Spotkanie Ossolińskie poświecone zo-

dzięki temu, że była żoną polskiego

nia niemieckiej Biblii, ofiarowanej jej

oficera, mogła legalnie w 1946 roku

przez babcię. Jak twierdzi mąż: „po

stało omówieniu dwóch bardzo ważnych pozycji nauko-

wraz z rodziną, repatriować się do

dwóch tygodniach studiowania Biblii

Polski. Stryj Anny, Artur German w

powiedziała, że dostała znak od Boga

wych, poświęconych wydarzeniom z życia Lwowa w latach

swoich wspomnieniach podkreśla,

i chce zostać ochrzczona chrztem

1918-1946. Pierwszą z nich jest „Kalendarium Lwowa

że życie Irmy (również to powojen-

biblijnym w obrządku adwentystów

ne) upływało w atmosferze ciągłego

przez pełne zanurzenie w wodzie”. Z

1918-1939” autorstwa dr Agnieszki Biedrzyckiej z Instytutu

strachu, którego serialowym uoso-

uwagi na chorobę Anny – jak poka-

bieniem jest fikcyjna postać oficera

zano to w serialu – ceremonia chrztu

Historii PAN w Krakowie, a drugą – „Kroniki 2350 dni wojny

NKWD, ingerującego w życie Ger-

odbyła się w domu w wannie wypeł-

i okupacji Lwowa. 1.IX.1939-5.II.1946”, która jest wspólną

manów nie tylko w ZSRR, ale tak-

nionej wodą.

że w powojennej Polsce. Rosyjscy

Anna odeszła mając zaledwie 46

pracą trzech znanych historyków polskich: prof. Grzegorza

internauci postać Ławriszyna okre-

lat. Była noc z 25 na 26 sierpnia 1982

ślają jednoznacznie: „mierzawiec,

roku. Zmarła w warszawskim szpitalu

Mazura, Jerzego Skwary i Jerzego Węgierskiego.

obyknawiennaja swołocz”. Innym

przy ulicy Szaserów, trzy dni później

powodem do lęku było niemieckie

została pochowana na cmentarzu

pochodzenie, którego ujawniania

ewangelicko-reformowanym (kw. 3,

JURIJ sMIRnow

Irma i Anna starannie unikały. Pod-

rząd 4, grób 9) przy ul. Żytniej w War-

tekst i zdjęcia

kreślały natomiast polskie miejsce

szawie. Na nagrobku umieszczono

urodzenia ojca Anny (Łódź). Anna z

sentencję biblijną „Pan jest paste-

Zebranym na sali Lwowskiej

matką w domu i korespondencji po-

rzem moim”.

Biblioteki Naukowej im. Wasyla Ste-

rozumiewały się po niemiecku (lub

fanyka obie pozycje wydawnicze za-

rosyjsku), ale Anna nigdy publicznie

Upamiętnienia

prezentowali autorzy dr Agnieszka

nie przyznawała się do znajomości

Wyrazem materialnej pamięci o

Biedrzycka i prof. Grzegorz Mazur.

tego języka. Niemieckie pochodze-

Annie German jest nadanie jej imie-

„Kalendarium” dr Biedrzyckiej, które

nie nie tylko podczas wojny, ale i po

nia głównej ulicy w Urgenczu (gdzie

ukazało w 2012 roku, już zostało

wojnie mogło być powodem kłopo-

się urodziła), ulicy w Rzeszowie, am-

wysoko ocenione przez polskich

tów i zagrożeń. Mąż Anny Zbigniew

fiteatrowi w Zielonej Górze, szkole

naukowców i dziennikarzy. Publi-

Tucholski dopiero po śmierci Irmy w

muzycznej w Białymstoku, a nawet

kacja została wyróżniona Nagrodą

2007 roku – zgodnie z jej życzeniem

asteroidzie nr 2519 latającej mię-

„Przeglądu Wschodniego” za rok

– mówił o niemieckich przodkach

dzy Marsem a Jowiszem. Wrocław

2012. „Kroniki” wydane zostały w

Anny i Irmy. Nie ulega wątpliwości, że

uczcił jej pamięć tablicą memorial-

2007 roku.

Anna wraz z matką uznały, że kraj,

ną na domu przy ul. Trzebnickiej 5,

Obie książki łączy wspólny te-

który przygarnął i uratował kobiety,

gdzie wraz z mamą i babcią miesz-

mat i układ chronologiczny. Zna-

stał się ich ojczyzną. Anna zawsze

kały po wojnie. Moskwa uczciła

kiem czasu jest fakt, że na zmianę

z dumą podkreślała przynależność

Annę imienną gwiazdą w Alei Sławy

wspomnieniom lub opracowaniom

do polskiej narodowości podczas

koło hotelu „Rossija”, a PRL w 1980

literackim przychodzą coraz częściej

zagranicznych wojaży. Od ZSRR

roku uhonorował ją Krzyżem Kawa-

dr Agnieszka Biedrzycka

poważne prace naukowe, pisane na

nie chciała żadnych zaszczytów ani

lerskim Orderu Polonia Restituta.

podstawie dostępnych dokumentów

orderów, mimo iż tam właśnie miała

Najważniejsza jednak jest pamięć o

archiwalnych i prasy z tamtego okre-

nawet w skrócie w bardzo grubej pu-

stępy we Lwowie Człowieka-Muchy.

największą ilość słuchaczy i wiel-

niej w sercach i umysłach milionów

su. W takich opracowaniach każdy

blikacji. Na tak tytaniczną pracę mógł-

Podała też sporo ciekawych materia-

bicieli, w tym tak znaczących jak

jej słuchaczy i wielbicieli.

fakt i każda data są sprawdzane i

by odważyć się duży zespół naukow-

łów z obrad rady miasta, pracy ma-

Leonid Breżniew i Raisa Gorbaczo-

Jej najbliżsi, mąż i syn, miesz-

często po raz pierwszy wprowadza-

ców, połączonych ideą stworzenia

gistratu, ale też ceny na towary spo-

wa. Z inicjatywy najwyższych VIP-ów

kają nadal w tym samym domku na

ne do obiegu naukowego. Prezento-

„Encyklopedii Lwowa”, podobną do

żywcze, bilety komunikacji miejskiej.

radzieckich była wielekroć kuszona

warszawskim Żoliborzu. Podobno

wanym opracowaniom towarzyszy

wielotomowych słowników, takich

Obok tego informacje kulturalne:

natychmiastowym przyznaniem oby-

zachowali jej pokój w stanie prawie

ogrom pracy i zaangażowanie au-

jak „Polski Słownik Biograficzny”.

repertuar teatrów, kin, występy go-

watelstwa, 3-pokojowego mieszkania

niezmienionym, z jej fotografią i pia-

torów. Tego rodzaju pozycje obalają

Praca dr Biedrzyckiej i tak przerasta

ścinne znanych artystów. Opisała też

w Moskwie, samochodu i daczy pod

ninem. Po odejściu Anny mąż długo

też wiele stereotypów, również tych

możliwości jednej osoby.

biedę, z którą borykali się na co dzień

Moskwą. Kompozytor „Katiuszy” mó-

borykał się z długami, spłacając po-

o relacjach pomiędzy ludnością pol-

Prelegentka bardzo dokładnie

najbiedniejsi mieszkańcy miasta.

wił do Anny: „Na co ci ten biedny kraj,

życzki zaciągnięte podczas jej wielo-

ską i ukraińską w pierwszej połowie

opowiadała o swoich poszukiwaniach

W dyskusji dr Andrij Kozycki za-

Polska? Tu możesz mieć wszystko,

letniej choroby. Sytuacja ta była spo-

XX wieku.

materiałów źródłowych. Starała się

uważył, że Lwów dr Biedrzyckiej nie

ordery, zaszczyty, mieszkanie”. Nie

wodowana faktem, że państwowa

Praca Agnieszki Biedrzyckiej jest

przybliżyć zebranym informacje za-

jest wyłącznie szczęśliwą Arkadią,

dała się skusić, mimo iż Polska jej

wytwórnia Polskie Nagrania nie wy-

publikacją zawierającą 1159 stron.

warte w opracowaniu. Podkreśliła,

rozśpiewanym i pięknym miastem.

nie rozpieszczała ani warunkami ma-

płacały im należnych tantiem od płyt

Książka zawiera liczne aneksy: skład

Pokazane są również ciemne stro-

terialnymi ani honorami.

i obecnie dopiero na drodze sądowej

Rady miasta Lwowa, spis starostów

ny miasta, miasto „od przodu i tyłu”.

spadkobiercy (mąż i syn) mają od-

lwowskich, rektorów Uniwersytetu

Naukowcy lwowscy interesowali się

zyskać należną im sumę ok. 2 milio-

Życie duchowe

i Politechniki, dowódców korpusu

wyświetloną w książce tematyką

Jest rzeczą niezwykłą, że Anna

nów złotych zaległych tantiem. Syn

okręgu wojskowego nr 6 we Lwowie,

ukraińską, opisami ruchów politycz-

wychowana w ekstremalnie ciężkich

Anny Zbigniew utracił matkę mając

wojewodów, prezydentów, arcybisku-

nych, postaci ukraińskich działaczy

warunkach radzieckiej Azji Centralnej

niespełna 7 lat. Wychował go ojciec.

pów trzech obrządków, posłów na

kultury, literatury, teatru.

i powojennej Polski, potrafiła zacho-

Nie odziedziczył talentu muzyczne-

Sejm etc. Autorka wykorzystała ma-

Prawie nikt z obecnych nie miał

wać tak piękną i wrażliwą duszę, że

go, wykształcił się na Uniwersytecie

teriały z 64 czasopism i dzienników,

możliwości zapoznania się z książ-

może być uznana za wzór Człowie-

Warszawskim w dziedzinie bibliote-

encyklopedii, słowników, opracowań

ką wcześniej, autorka przywiozła ją

ka, żony, matki i chrześcijanki. Jak

karstwa i zajmuje się renowacją lo-

naukowych, archiwów krakowskich

do Lwowa w jednym egzemplarzu.

udało się w tych warunkach ochronić

komotyw i wagonów.

i lwowskich. Wytężone poszukiwa-

Autorka wykazała rozeznanie we

wartości i przekazać je Annie? Wy-

Dlaczego tak wcześnie Pan od-

nia nad powstaniem pracy zajęły kil-

wszystkich kwestiach naukowych.

daje się, że największy wpływ na jej

wołał ją do nieba? Niezbadane są wy-

ka lat. Powstało monumentalne opra-

Przyznała, że w swoim opracowaniu

wychowanie miała babcia, która była

roki Opatrzności, ale podejrzewam,

cowanie, niezwykle cenne źródło do

korzystała głownie z prasy polskiej,

głęboko wierzącą adwentystką, czę-

że – być może – była bardzo potrzeb-

Książka agnieszki Biedrzyc-

dalszych badań nad historią Lwowa z

zaś w mniejszym stopniu z prasy

sto zabierała Annę na modlitwy do

na jako solistka w chórach anielskich,

kiej

okresu międzywojennego.

ukraińskiej, żydowskiej czy niemiec-

zboru Adwentystów Dnia Siódmego

a nam pozostawiła swoje wspaniałe

Wydawać się może, że nawet

kiej. Jest to ogólny problem naukow-

we Wrocławiu. Sama Anna powta-

piosenki i godny naśladowania wzór

w tak obszernej książce nie można

że opierała się na prasie lwowskiej,

ców z Polski – prawie wszyscy oni

rzała: „babcia jest temu winna, że nie

życia. Ostatnia scena serialu przed-

zmieścić „całego Lwowa”, wszystkie

korzystając z wydawnictw różnych

nie znają na dostatecznym poziomie

lubię pić alkoholu, palić papierosów

stawia eteryczną zjawę Anny, która

ważne i mniej znaczące wydarze-

opcji politycznych i narodowych. Inte-

języka ukraińskiego, nie mówiąc już

i nie lubię kwiecistej mowy”. Jednak

mówi do widza: „Człowiek zawsze

nia, znanych i mniej znanych ludzi.

resowała ją atmosfera miasta i życie

o żydowskim, jidysz czy niemieckim.

później jej kontakt z kościołem uległ

powinien mieć nadzieję i kochać”. Po-

Nie jest to możliwe i na pewno nie

codzienne jego mieszkańców. Obok

Ogranicza to możliwości badania

rozluźnieniu. Jak wspomina jej mąż

zostańmy wierni temu przesłaniu.

będzie, bo miasto i funkcjonujący w

głównych procesów politycznych,

źródeł oryginalnych. Pod tym wzglę-

Zbigniew, w czasie choroby odwie-

nim ludzie stanowią nagromadzenie

sprawy Gorgonowej, demonstracji

dem naukowe środowisko Lwowa

dzali ją także księża katoliccy, w tym

Przy opracowaniu niniejszego eseju

wydarzeń i zjawisk, jest to ogrom

czy zamachu na marszałka Piłsud-

jest lepiej przygotowane i prawie

ksiądz-poeta Jan Twardowski, które-

korzystałem m.in. z artykułów Alek-

znanych osobistości, setki partii po-

skiego, opisała sprawy błahe, jak

wszyscy (Ukraińcy czy Rosjanie),

go poezję bardzo ceniła. Pod wpły-

sandry Chomickiej – publikowanych

litycznych, tysiące stowarzyszeń, or-

wyłapywanie bezpańskich kotów na

opracowujący tematykę historyczną

wem księży Anna i Zbigniew zawarli

w „Dzienniku Polskim” oraz Edwarda

ganizacji społecznych i zawodowych.

pl. Krakowskim, kradzież sześciu kur

czy literacką swobodnie czytają i mó-

ślub kościelny oraz ochrzcili synka.

Kabiesza w „Gościu Niedzielnym.

Wszystkiego tego nie można opisać

z dworku prezydenta miasta, czy wy-

wią po polsku.

Podczas choroby skomponowała