25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 czerwca 2013 nr 11 (183)

kałusz: spacer

fałszywych sowieckich pieniędzy.

czerpująco traktująca to zagadnienie

Często padało przy tym nazwisko

książka pt. „Litzmannstadt /Rozdział

niejakiego Leonharda Beckera. Wzię-

historii niemieckiego pieniądza”, dzie-

to go pod obserwację. I złapano in

ło aż czterech autorów (Franquinet,

po polskiej starówce

flagranti, kiedy próbował zamienić

Hammer, H. Schoenawa i L. Scho-

kolejną partię fałszywek na niemiec-

enawa/ ukazała się w wydawnictwie

kie marki (brał je z tych 3.000, których

Gietl w Regenstauf w Niemczech.

jeszcze nie wysłano do sowieckiej

Jest trójjęzyczna, niemiecko-angiel-

Rosji). Podczas przesłuchania wska-

sko-polska (przekładu na polski do-

Miasto Kałusz uważane jest za jedno z przemysłowych centrów regio-

zał, kto jest szefem podrabiaczy: Gru-

konał Jacek Szulczewski).

zin Bazyli Sadatiraszwili. Ten z kolei

nu. Okazuje się jednak, że może być interesujące również dla turystów.

oświadczył, że głową akcji jest jego

Czerwońce z Berlina

Na razie aktywność turystyczna w mieście jest na zerowym poziomie.

rodak, antykomunista Szalwa Karu-

Po rewolucji bolszewickiej pry-

midze, przebywający na emigracji

wata własność w Rosji już nie mia-

Dlatego też krajoznawcy i historycy opracowali mapę turystyczną i opi-

gruziński bankier. Obu aresztowano,

ła prawa istnieć, także ta będąca w

sali najważniejsze ciekawostki turystyczne.

zrobiono także rewizję w drukarni

rękach zagranicznych kapitalistów.

we Frankfurcie, gdzie znaleziono

Z należących do nich inwestycji, któ-

120.000 gotowych banknotów i papier

rych wartość wynosiła około 2,3 mi-

do druku 1,2 miliona. Postawiono ich

liarda złotych rubli, aż 250 milionów

przed sądem, przed którym podczas

było związanych z kaukaskim prze-

przesłuchań coraz wyraźniej zaczęła

mysłem naftowym. Większość tej

fortuny należała do holenderskiego

przemysłowca Henri Deterdinga, za-

łożyciela i dyrektora koncernu Royal

Dutch Shell, poza nim udziałowcami

pakietu akcji byli także ojciec Alfreda

Nobla, Immanuel oraz bracia Robert

i Ludwik.

Oczywiście, nie mogli oni być

się zarysowywać skala przedsięwzię-

zadowoleni z takiego obrotu sprawy

Bogdan Janiewicz

cia, w które zaangażowani byli znani

i zaczęli przemyśliwać jak by tu dojść

ul. Franki, wybudowany pod koniec

przemysłowcy, politycy i wojskowi

do swych pieniędzy, na co jednak

XVIII wieku. Przed wojną mieścił się

pragnący obalić bolszewicki reżim.

Poczta Polska, obecnie siedziba SBU

żadnych szans nie było. Wobec tego

tu posterunek policji. Po drodze moż-

Ale sąd był nierychliwy, obu areszto-

postanowili rozłożyć gospodarkę

na zobaczyć pomnik Szewczenki,

nej drukarni z XIX wieku – to kolejny

saBIna RÓŻyCKa tekst

wanych to zwalniał (posługiwał się tu

sowiecką, sparaliżować ją, a potem

salę koncertową z połowy XIX wieku,

zabytek. Dom należał do przedsię-

zdjęcia z archiwum

ogłoszoną w 1928 r. amnestią dla ob-

ewentualnie wysłać wojska, które

XIX-wieczny ratusz i Dom Ludowy.

biorcy Mychajła Kołomyjca, mieściła

BogDana JanIEwICza

winionych za polityczną działalność),

przywróciłyby poprzedni porządek,

Na szczególną uwagę zasługuje

się w nim restauracja, hotel i kasyno.

to znowu zamykał. W końcu, chyba

wpierw na Ukrainie, a potem na

kościół św. Walentego z plebanią.

Pod koniec lat dwudziestych Koło-

- Wspólnie z Jurijem Onyśkiem

także na skutek wyrażanego w Mo-

Kaukazie, z Gruzją w pierwszej kolej-

XIX wieczna plebania jest w tej

myjec sprzedał go i wyemigrował do

i dyrektorem centrum muzealno-

skwie niezadowolenia z obrotu spra-

ności. W jaki sposób? Drukując i roz-

chwili zniszczona. Wspólnie z przed-

USA. Potem umieszczono tu drukar-

wystawienniczego Kałusza Ulianą

wy oraz nacisku pruskiego minister-

prowadzając w Związku Socjalistycz-

stawicielami społeczności polskiej w

nię, od dawna pozostaje nieczynna.

Panio opracowaliśmy kilka tras tu-

stwa spraw wewnętrznych niechcą-

nych Republik Sowieckich fałszywe

Kałuszu Janiewicz chce stworzyć

Na skraju skweru im. Siczyńskiego

rystycznych, które prezentowałyby

cego zadrażniać z nią stosunków,

banknoty o nominale 1 czerwońca.

tu niewielkie centrum kulturalne lub

widnieją fundamenty dawnego po-

historię tej ziemi, – mówi pracownik

postanowił obu Gruzinom wymierzyć

Po wielu konferencjach wyłoniono

muzeum Polaków w Kałuszu. W mie-

wiatowego starostwa. Możliwe, że

kałuskiego muzeum Bogdan Janie-

karę, Sadatiraszwili poszedł za kratki

zespół, który miał się zająć ich pro-

ście mieszka wielu Polaków, a kultu-

zachowały się piwnice, które z cza-

wicz. – Mamy trasy „Stare miasto”,

na dwa lata i dziesięć miesięcy, a Ka-

dukcją. W jego składzie znaleźli się

ra polska wpłynęła na życie miasta,

sem uda się wyeksponować.

„Kałuskie świątynie i nekropolie”,

rumidze – na dwa lata (nie wiemy czy

przedstawiciele zachodnich kon-

jego historię i współczesność. Bog-

Kolejny obiekt – siedziba Poczty

„Przemysł w Kałuszu” i „Osiedla

wyroki odsiedzieli). A ci z wysokiej pół-

cernów,  białogwardziści-emigranci

dan Janiewicz poszukuje obecnie

Polskiej. Przed jej powstaniem na

pierwotne i pieczary”. Są przygoto-

ki wciąż odżegnywali się od udziału w

i Gruzini liczący na zrzucenie so-

wane dla turystów przyjeżdżających

awanturze. Deterding zdementował,

wieckiego jarzma, w tym fachowcy

do miasta.

że był uczestnikiem spisku (a to on

umiejący wytwarzać fałszywki. W

Czytelnikom Kuriera Bogdan

właśnie finansował druk fałszywek),

aferze uczestniczyli także niemieccy

Janiewicz zaprezentował trasę spa-

Hoffmann nie mógł się wypowiedzieć,

antykomuniści, m.in. generał Max

cerową po starym mieście. Spacer

bo zmarł w lipcu 1927 r.

Hoffmann, który miał już nawet go-

można rozpocząć przy siedzibie ad-

Ale „afera z czerwońcami” na tym

towy plan inwazji na ZSRS, a także

ministracji rejonowej. Ma tu stanąć

się nie zakończyła, generał Głazenap

Georg Bell, niemiecki inżynier pracu-

plansza z opisem zabytków histo-

powierzył bowiem misję rozprowa-

jący dla Royal Shell, będący również

rycznych z centralnej części miasta.

dzenia pierwszej partii banknotów w

wytrawnym szpiegiem na usługach

Przemieszczając się pod Muzeum

sowieckiej Rosji rotmistrzowi Alfre-

służb wywiadowczych Niemiec i W.

Ziemi Kałuskiej, trafimy do miejsca,

dowi Szillerowi, który dość niefraso-

Brytanii.

które powstało w latach 30. XX wie-

bliwie wybrał sobie na pośredników

Główna baza konspiratorów

ku, jako centrum kultury żydowskiej.

ludzi niemających pojęcia jak należy

znajdowała się w Berlinie, banknoty

W czasach ZSRR mieściła się tu

włączać do obiegu fałszywe pienią-

drukowano w Monachium, potem we

prokuratura, miejski wydział partii

dze. Toteż szybko trafili w łapy milicji.

Frankfurcie nad Menem. Ich podra-

i biblioteka. Później umieszczono tu

W śledztwie Sziller ujawnił wszystkie

bianie nie sprawiało większego kło-

siedziby centrum twórczości dzieci,

szczegóły dywersyjnej akcji. Wybuchł

potu, bo oryginały były drukowane

lokalną telewizję i wydział kultury. W

siedziba szkoły ludowej

skandal, komisarz spraw zagranicz-

tylko jednostronnie. Jeśli nawet jakiś

1997 roku otwarto tu muzeum histo-

nych Maksim Litwinow wystosował

detal fałszywki od oryginałów różnił,

tym miejscu był drewniany dworek,

informacji o pochówkach Polaków,

ryczno-krajoznawcze. Siedziba daw-

do Berlina ostry protest. W styczniu

to ich twórcy byli przekonani, że pro-

gdzie popasał Jan III Sobieski w cza-

Węgrów, Austriaków, Niemców, Ży-

1929 r. Szillera skazano na śmierć,

ści Rosjanie, Ukraińcy czy Gruzini nie

sie polowań. Dziś w tym lokalu mieści

dów na terenie kałuskiego powiatu,

wyrok zaraz wykonano. Także ów-

będą się dostatecznie orientować, że

się siedziba Służby Bezpieczeństwa

systematyzuje informacje od ludzi.

czesna polska prasa dość szeroko tę

mogą być ofiarami oszustwa. Zamie-

Ukrainy. Gmach rady miejskiej, wybu-

Planuje uporządkowanie pochów-

aferę relacjonowała.

rzono wydrukować wiele milionów, ba

dowany na początku XX wieku nigdy

ków, bo pamięć jego zdaniem nie

Jeszcze raz wróćmy do Nie-

– miliardy czerwońców.

nie zmieniał swego przeznaczenia.

ma narodowości.

miec, już hitlerowskich. Żył jeszcze

Jesienią 1926 r. była gotowa

Interesującą historię ma budynek przy

Georg Bell, ale dla nowej władzy był

pierwsza partia fałszywek, 15.000

raczej człowiekiem niewygodnym,

banknotów. 12.000 wyekspediowano

za dużo wiedział. 5 maja 1933 r. do

do Gdańska, z którego za wschodnią

jego mieszkania wtargnęło dwóch

granicę przerzucili je swoimi kanała-

cywilów, a następnego dnia gazety

mi białogwardyjscy generałowie Dmi-

obwieściły, że popełnił samobójstwo.

trij Lebiediew i Piotr Głazenap.

Natomiast Karumidze i Sadatiraszwili

Nim jednak zaczęto je w Związku

okazali się dla nazistów bardzo po-

Sowieckim rozprowadzać, wybuchła

trzebnymi specjalistami: wsadzili ich

wielka afera w Niemczech. Oto bo-

do obozu koncentracyjnego Sach-

wiem na biurko szefa berlińskiej cen-

senhausen, w którym pracowali przy

trali do zwalczania fałszerstw Ericha

Kościół św. walentego. od

uruchomionej na dużą skalę produk-

Liebermanna zaczęły napływać mel-

1990 roku – cerkiew grecko-

cji fałszywych brytyjskich funtów.

dunki o pojawianiu się w bankach

Budynek plebanii z pocz. XX wieku

katolicka