29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16 lipca–15 sierpnia 2013 nr 13–14 (185–186)

Róża i kamień. Podróże na kresy

***

MaRIUsz oLBRoMsKI – polonista, filolog klasyczny, muzealnik opublikował książki

Nie żebym ludziom tu nie życzył

poetyckie: Dwie podróże, Niepojęte, niewysłowione, W poszukiwaniu zagubionych miejsc, Poemat jednej

szczęścia...

nocy oraz Lato w Krzemieńcu. Legendy znad Ikwy, a także zarys historii literatury polskiej będący zarazem

Niechaj się cieszą słońcem

bogato ilustrowanym albumem zdjęć – Śladami słów skrzydlatych. Pomniki pisarzy i poetów polskich na

i spokojem,

Kresach południowych dawnej Rzeczpospolitej.

lecz nie odwrócę też oczu

Jego książki o tematyce kresowej fascynują czytelników wnikliwym opisem tej przestrzeni kulturowej

od krzyży

związanej z naszymi dziejami, o której pisał już Mikołaj Rej, a później Juliusz Słowacki, Henryk Sienkiewicz,

i tylu miejsc zarosłych

Zbigniew Herbert i wielu innych. Olbromski w swej twórczości kontynuuje ukrainną tematykę, wnosząc zara-

bez krzyży

zem do tej bogatej panoramy bardzo osobisty i współczesny ton.

w tej świętej ziemi prochów

Róża i Kamień. Podróże na Kresy to najnowszy zapis peregrynacji do Lwowa, do Krzemieńca, do Droho-

i popiołów.

bycza, na magiczną w ujęciu tej poezji ziemię podolską i wołyńską... To panorama nasycona głębią przeżyć,

W tej ziemi skrzydłem

intuicji, pamięci i wizji...

ognia uniesionych

Autentyczność – kategoria, którą czytelnik poezji raczej czuje niż potrafi zdefiniować i ująć konceptualnie

wielu pałaców, setek wsi i dworów,

jest cechą wierszy Olbromskiego. Czuje się, że autor dotykał wszystkimi zmysłami świata, który czyni prze-

Mariusz olbromski

w tej ziemi tylu zrujnowanych

strzenią swej liryki. Zarazem jednak doświadcza jego nieuchronnego przemijania i stąd wyraźny ton elegijny.

świątyń zamilkłej polskiej mowy

niedokończone Msze

Pobrzmiewa on zresztą nie tylko nutą osobistą, ale i głosami poetów przeszłości...

najśpiewniejszej,

W ruinach świątyń – Koloseum ciszy,

grażyna Halkiewicz-sojak

jak puste pola są

bo któż jeszcze dojrzy i któż usłyszy

po ściętym zbożu.

tych, co klęczeli tam wobec Miłości –

Wiersze są pogrupowane w działy, pewnego rodzaju opowieścią o tym, że istnieje ciągłość, mimo tego,

tak rozmodlonych przed ołtarzem,

że zazwyczaj doznajemy intensywnie tylko chwil bieżących, albo w bieżącym czasie tych pojedynczych,

O, nie turystą tutaj jestem

tych strzelających im znienacka

wyławianych z morza przeszłości, z oceanu pamięci. Bo poeta wierzy, że tak naprawdę to chwila naszego

zabłąkanym,

w plecy,

spojrzenia, poświęcenia uwagi, refleksja są zagęszczaniem w pamięci. Poezja bowiem może utrwalać i ocalać,

bo serce me lirnikiem ślepym,

bijących siekierami, widłami na oślep.

a poeta ma moc, by przeżytej chwili, doznaniu, odczuciu nadać kształt jedyny i niepowtarzalny. To mgnienie

który widzi i świetnościami

wyrzeźbione słowem czyli apoteoza chwili szczególnej...

w dziejach zapodzianych

Głucho w świątyniach tych,

Jan wolski

wciąż syci swoją cichą pieśń.

ciągle wilgotno,

gdzie wielki łopian latem chroni

Z okazji obchodów 70. rocznicy tragedii wołyńskiej, publikujemy wierze Mariusza Olbromskiego z książki

Dialog z żywymi rzuca tęcze blasku,

piski myszy,

Róża i Kamień. Podróże na Kresy, z cyklu „Niedokończone Msze...”.

jak z wież kościelnych płyną

gdzie każdy kamień skamieniał

czysto tony,

ponownie,

Silnik się grzeje, klakson się

Nam trzeba jednak róż naręcza

lecz słyszę tu też dźwięki

widząc – tu serca uniesione –

odzywa.

składać

zakopanych dzwonów

tam buchające

Już czas wyruszać w dalszą drogę.

i dalej z nimi w przyszłość iść.

i głosy, których nie ma…

ogniem nienawiści i sceny –

Pomniki nienawiści

jak trzepot aniołów.

które przerosły piekło dantejskie…

miłość w końcu stopi.

nocne dumania

Nie bój się stąpać po wołyńskich

Z popiołów tryśnie bzu anielska

Bo to, co było wielkie –

Nie wszystko – cząstkę prawdy

drogach,

kiść.

ciągle jeszcze woła.

ten pochwyci,

bo może niebo zasklepiło

A to, co było czyste – jak krynica

kto w ciszy chwilę jedną

głębie ran,

płynie

choć przyklęknie.

a całun ciszy pokrył morze jęków

i w innych ziemiach może wznieść

Któż pojmie i ogarnie

grupa „wołyń”

krwawe

Dręczyły ich sny

ogrody

Msze niedokończone,

i wiatr już wywiał trwogę pożóg w dal.

w sielskich krajobrazach

i w oknie nagle zjawę róży wyśnić.

które wciąż trwają – w niebie –

i znikąd – nagle –

święte –

O, nie myśl ciągle, że gdy tu się

apokaliptyczne roiły się noce.

Rosną na nowo w strumienie

ocalenie

idzie,

Leciały słów żurawie

To, co raz wzbudzi zachwyt –

modlitwy.

trzeba by całą przestrzeń pokryć łzą

z mglistych światów

pozostaje,

i stawiać tutaj ciągle krzyż

i step kładł na nich przestrzeń

bo w duchu kamień trwalszy

Ballada wołyńska

Słońce odprawia drżące

za krzyżem,

swej tęsknoty,

od natury.

„Jesteś tam Janku”? „No, trwam

podniesienia,

ale modlitwę cichą z sercem zwiąż

roztaczał telluryczne,

Na tym kamieniu gmach wyrasta

Anuś,

w organach nagle wiatr zahuczy

za męczenników, których prochy

z dawnych mogił moce.

cały,

choć na kawałki wtedy cały

basem,

pokrywa łza anielska wieczorami

latami ogromnieje, ma kryształu

posiekany.

żywym kobiercem pachnie ziemia.

srebrzystą rosą z jarów, z pól i łąk.

Wolność i młodość rozkwitały

strukturę.

Wciąż jesteś piękna, choć minęły

jak wiosna,

lata,

Czasem ktoś bramę tylko tam uchyli

Nie jesteś sam. Nie jesteś

w sadach wiśniowych zapodziali

Tyle razy stawałem w zachwyceniu

jak wtedy gdy szliśmy

i wtedy – drży powietrze jak serce.

wszakże sam tu pośród pustki,

serca i oczy,

tu, na Kresach, a niezwykłe były

przez brzeźniak,

kiedy gwiazda spada

kiedy pieśń polska z ukraińską

zwyczajne rozmowy, twarze –

a obok czeremchy stały

i gdy niebiosa drżą, a dusza jest

stawały się jedną

zapisy losu,

w stroju białym,

do wygnańca

Nie patrz tak ciągle w łuny i pożary,

jak biała chusta, gdzie się odciska

i przeplatały sto ramion czarowniej

żywe mapy dziejów, dialogi

zmierzch gęstniał i wilgi śpiewały”.

choć zgasły – w oczach twoich drżą.

zarys twarzy mgłą.

niż Stochód.

z obrazami,

Nie trwóż gdy stają wzdłuż granic

i zapisami nut tutaj uchwyconych.

„Jeszcze je słyszę,

upiory

Po jarach dzwoniły

nadal widzę ciebie,

Cisza pełna obecności

w mosiądz zastygłe

Wyjechały Madonny ze swymi

błękitne dzwoneczki,

Kresy to pól oblicza Matki

nasze wesele pod lipami.

i cieknące krwią.

wiernymi,

a lipy w pogodę huczały

przesłonione

Grała kapela...

w bydlęcych wagonach, z płaczem

swą słodycz,

jak Częstochowskiej

Pomnisz, bociek na strzesze klekotał

Wiem: nie mam prawa

i modlitwą,

dzwoniła cisza

jedno zsiekane oblicze.

i rojne gwiazdy nocą nad nią drżały”

młodszy o cierpienie, o otchłań

w chuścinę zawiniętą garstką ziemi

i pachniała szczęściem,

Pani Łaskawej ze Lwowa

katakliczną lat.

ojców,

konie przeżuwały gwiazd srebrzysty

anioły tęczą lecące w narody –

„Czemu rwiesz kwiaty z prochu mego

W twych snach się jawią porąbane

z prastarym żarnem,

owies,

podwójnie niewidzialne,

na tym ugorze, gdzie stał dom

bo zapodziane w naszym innym

cienie

dziecięcą kołyską.

gdy stopy wędrowca grzęzły

błękitny

życiu.

i czas gdy matkę twoją piłą rżnął

w mlecznej drodze,

i dobra wieś serdeczna,

nasz brat.

I tylko cisza trwa tam

dłonie chwytały meteory.

kwitły sady?”

Kiedy tam staniesz – w lustrze

Palce miał z noży –

pełna Obecności

„Muszę już jechać, bo autobus czeka.

widzisz siebie

obłęd w oczach – jak wilk po nocy

wśród pogorzelisk świątyń

We wrześniu w dymach klęski

Ta chwila pustki – szczęścia – tutaj

jakby nad Dniestrem wstały ranne

w senność domu wpadł.

i zniszczenia,

odlecieli,

znowu rozbłyśnie między nami.

zorze,

bo wszystko nadal jest tam święte:

by widzieć ciągle z dala gniazdo

Niech polny kwiat chociaż zostanie”.

ciszę Wawelu pojmiesz

Wiem, żeś wygnańcem,

próchna ołtarzy, kości rozwleczone,

swej tęsknoty

nagle w sobie

tam gdzie chwila

sczerniałe freski, nadpalona belka.

i śpiewać Wołyń – wracać

Stara kobieta chodzi w pustym polu,

i dwóch poetów milczących

i każdy dzień już nie ma słońca

bez powrotu –

z laską, zgarbiona,

swe wiersze

ciszy,

Pusto tam dziwnie deszcze tylko

i łączyć czasy – kraje – kontynenty.

nagle inaczej i głośno je powie.

płaszcz ortalionowy.

aby nie mącił go jęk tamtych chwil.

szepczą

„Hej, proszę pani! Pora już nam

I dzwon Zygmunta dźwięków falą

Zgasły pożary, lecz serce nadal

zdrowaśki przez dziurawe dachy,

Jeszcze nad globem ciągle drżą

wracać!

tryśnie, jak pęki

płonie,

kadzidła mgieł się rankiem

ich głosy

Do kwiatków mówi i nie słyszy

wiosną rozchylone.

bolesnym skurczem nagle drży.

wznoszą.

i słowa tworzą mapy święte.

wcale”.