32

Muzyczny Lwów

16 lipca–15 sierpnia 2013 nr 13–14 (185–186) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Środowisko muzyczne Lwowa

w latach 1772–1914

Lwów ma bardzo ciekawe i bogate tradycje muzyczne. W czasach Rzeczypospolitej przedrozbiorowej w mie-

ście działały kapele klasztorne, oraz prywatne zespoły muzyczne należące do kresowej magnaterii.

W 1772 r., w konsekwencji pierwszego rozbioru, Lwów znalazł się poza granicami Rzeczypospolitej, stając się

w rok później głównym ośrodkiem administracyjnym Galicji i Lodomerii – nowo utworzonej prowincji austriac-

kiej. Stopniowo zaczął zmieniać się charakter miasta, na które politycznie i kulturalnie zaczął oddziaływać Wie-

deń, ówczesna muzyczna stolica Europy. W mieście pojawili się Austriacy i Czesi, którzy działali tu wspólnie

z Polakami i Rusinami. Z różnych zakątków imperium habsburskiego zaczęli zjeżdżać się tu kompozytorzy,

muzycy i miłośnicy muzyki. Późniejsze dekady można już śmiało uznać za czas działalności na polu muzycznym

i teatralnym wielu wybitnych osobistości. Wśród nich znajdowali się przedstawiciele wielu narodowości.

się też komponowaniem. Jego utwory

teatralnym był przybyły z Brna Józef

cieszyły się uznaniem samego Wol-

Elsner. Początkowo pracował tylko

fganga Amadeusa Mozarta i cesarza

dla zespołu niemieckiego, dla którego

Józefa II. Jednak głównym zajęciem

także komponował opery. Wkrótce

Mičy była służba urzędnicza, którą

jednak Bogusławski nawiązał z nim

rozpoczął po studiach prawniczych

kontakt i namówił do pisania muzyki

w Wiedniu. W 1803 r. został radcą

do librett polskich. Owocem tej współ-

nadwornym we Lwowie, a w wolnych

pracy były trzy dzieła sceniczne:

chwilach poświęcał się muzyce.

melodramaty „Iskahar, król Guaxary”

Na temat niemieckich, austriac-

(1797) i „Sydney i Zumma, czyli moc

MICHaŁ PIeKaRsKI

kich i czeskich muzyków działających

kochania czarnej niewiasty” (1798)

w Galicji pisała Luba Kyjanowska.

Na przełomie XVIII i XIX w. głów-

oraz opera „Herminia, czyliAmazonki”

Autorka zaznaczyła, że na początku

ną instytucją muzyczną we Lwowie

(1797). Następcą Bogusławskiego był

XIX w. środowisko niemieckie i rusiń-

był teatr. Od 1780 r. grano tu polskie

Jan Nepomucen Kamiński – wieloletni

skie (ukraińskie) łączyło niewiele, za

sztuki, m.in. siłami trupy Tomasza

dyrektor polskiej sceny w latach 1809-

to środowisko polskie dość chętnie

i Agnieszki Truskolaskich. Lwowski

1842. Po śmierci Bulli w 1819 r. Jan

angażowało niemieckich artystów.

teatr był od początku swego istnienia

Nepomucen Kamiński i Franz Kratter

Do najważniejszych działaczy na

teatrem muzycznym, bowiem w jego

(nowy dyrektor sceny niemieckiej)

polu kultury muzycznej zalicza Fran-

repertuarze obok sztuk dramatycz-

zawarli umowę z władzami miasta o

za Ksavera Mozarta i Jana Ruckga-

nych, grywanych zresztą często ze

dzierżawę teatru. Zobowiązali się da-

bera.

wstawkami muzycznymi, figurowały

wać minimum cztery przedstawienia

Franz Xaver Wolfgang Mozart,

opery. W latach 1789–1818 prężnym

niemieckie w tygodniu.

syn wielkiego Wolfganga Amadeusa,

dyrektorem lwowskiego teatru był

W drugim i trzecim dziesięcio-

przybył do Galicji w 1807 r. We Lwo-

pochodzący z Pragi Franz Heinrich

leciu XIX w. z teatrem lwowskim

wie mieszkał w latach 1813–1818

Bulla, znany już wcześniej jako antre-

związani byli liczni muzycy. Część

i 1822–1838, stąd też zwano go

prener wielu teatrów (m.in. w Budzie).

z nich działała także poza teatrem.

„lwowskim Mozartem”. Był znanym

Już w 1789 r. dzięki jego staraniom

Wśród zatrudnionych muzyków do

kompozytorem, pedagogiem i anima-

wojciech Bogusławski

teatr zyskał nowy, solidny budynek

najwybitniejszych zaliczał się polski

torem życia muzycznego. Publicz-

wykorzystywany aż po rok 1842, a

skrzypek-wirtuoz Karol Lipiński. To

ność lwowska miała niejedną okazję

lwowska scena po raz pierwszy mia-

właśnie we Lwowie Lipiński rozpoczął

niu muzycznym Karola Lipińskiego.

Ważne miejsce na muzycznej

usłyszeć go grającego na fortepianie.

ła zapewnioną de facto, dłuższą niż

swoją wiolinistyczną karierę. W latach

Był to bardzo ważny zbiór dla pol-

mapie Lwowa stanowiły także salony

Od 1826 r. Mozart doskonalił swój

dotychczas, nieprzerwaną egzysten-

1810-1814 pełnił obowiązki kapelmi-

skich i ukraińskich etnografów. W

lwowskiej arystokracji. Wśród nich

warsztat kompozytorski pobierając

cję. W jednym gmachu działały dwa

strza teatralnej orkiestry. W 1815 r.

orkiestrze teatralnej działali także

należy koniecznie wspomnieć zna-

lekcje u Johanna Mederistcha. Franz

zespoły: niemiecki (ze stałą sceną

Lipiński wyjechał na dłużej ze Lwowa,

inni znakomici muzycy. Wśród nich

ny dom Józefiny Baroni-Cavalcabo

Xaver Wolfgang Mozart w 1826 r.

operową) i polski (gdy wystawiał ope-

ale ponownie dał się tu słyszeć już w

warto tu chociażby wymienić dwóch

z domu Castiglioni (z pochodzenia

założył we Lwowie Towarzystwo św.

ry, to musiał wypożyczać orkiestrę od

latach 1817 i 1818. Podczas jednego

wybitnych polskich skrzypków Stani-

Włoszki), żony radcy gubernialnego

Cecylii (Cäcilienverein) i działający

zespołu niemieckiego). Pomimo, że z

z listopadowych wieczorów 1818 r. Li-

sława Serwaczyńskiego i Augustyna

i zasłużonej członkini działającego

przy nim chór (Cäcilien-Chor). Oby-

założenia miał to być teatr niemiec-

piński wykonał Koncert Giovanniego

Tomasza Brauna.

we Lwowie Towarzystwa św. Cecylii.

dwie instytucje działały niestety tylko

ki (wszak do miasta napłynęło wielu

Battisty Viottiego, Rondo Rodolpha

Ważną postacią działającą we

Józefina Baroni-Cavalcabo w swo-

przez 2 lata. Mozart wzorował się na

urzędników austriackich), to rząd to-

Kreutzera oraz własne wariacje. W

Lwowie w pierwszej połowie XIX był

im pałacu urządzała cotygodniowe

działających wówczas w Niemczech

lerował także scenę polską. Była to

1824 r. we Lwowie miało miejsce pra-

wiedeński muzyk i kompozytor cze-

koncerty, w których występowali

licznych stowarzyszeniach cecyliań-

jednak tolerancja szczególnego ro-

wykonanie I Konceru Skrzypcowego

skiego pochodzenia Johann Mede-

zarówno arystokraci, jak i czołowi

skich, które kultywowały muzykę

dzaju, ponieważ zaborcy mieli w pla-

fis-moll i Poloneza-fantazji E-dur Li-

ritsch, zwany Gallusem. Kompozytor

muzycy przebywający wówczas we

chóralną (m.in. wiedeńskim Cäcilien-

nach całkowitą germanizację kraju.

pińskiego. W tym samym roku z ini-

ten jeszcze w okresie gdy mieszkał

Lwowie. Warto nadmienić, że zwy-

Bündnis, które powstało już w 1725

Zbigniew Raszewski pisał, że władze

cjatywy Lipińskiego w prywatnej sali

w Wiedniu odbywał sporadyczne

czaj muzykowania domowego był

r.). Lwowskie Towarzystwo zrzeszało

austriackie „teatr polski traktowały

Jakuba Lewakowskiego rozpoczęto

podróże do Lwowa (w latach 1803

mocno zakorzeniony w Austrii już

muzyków i amatorów (tych głównie

jako rozrywkę, w zasadzie pożąda-

serię  abonamentowych  wieczo-

oraz 1812) . W 1803 r. dyrygował on

na początku XIX w. Przykładem był

w chórze). Jego siłami zorganizowa-

ną, ale tylko dopóty, dopóki wszyscy

rów kwartetowych dostępnych dla

lwowskim prawykonaniem oratorium

dwór cesarski, którego członkowie

no kilka ciekawych koncertów. Dwa z

się nie nauczą po niemiecku i nie za-

wszystkich.

„Die Jahreszeiten” Josepha Hayd-

brali aktywny udział w wykonywaniu

nich odbyły się w greckokatolickiej ka-

gustują w teatrze niemieckim”.

Karol Lipiński był jedną z klu-

na, które wkrótce stało się jednym

muzyki. We Lwowie często wyżsi

tedrze św. Jura. Podczas pierwszego

W latach 90. XVIII w. we lwow-

czowych postaci w życiu muzycz-

z najpopularniejszych dzieł w stolicy

rangą urzędnicy austriaccy brali

wieczoru, zorganizowanego 5 grudnia

skim teatrze działał Wojciech Bogu-

nym Lwowa. Ze stolicą Galicji wielki

Galicji. Ostatecznie w listopadzie

udział w tego rodzaju spotkaniach.

1826 r., w trzydziestą piątą rocznicę

sławski (1795–1799), który wywarł

skrzypek nie zerwał kontaktów pomi-

1817 r. Mederitsch zamieszkał we

Należał do nich m.in. Ernest Bogumił

śmierci Wolfganga Amadeusa Mozar-

istotny wpływ na dalszy rozwój życia

mo, że odnosił liczne sukcesy także

Lwowie na stałe. Cieszył się on tu-

Kortum, były sekretarz Stanisława

ta (ojca) zaprezentowano jego Requ-

muzycznego miasta, przyczyniając

w innych ośrodkach. Dzięki temu

taj uznaniem, mimo, że wycofał się

Augusta Poniatowskiego, który we

iem. Całość poprowadził syn wielkiego

się zarazem do ożywienia polskie-

był przez lwowian darzony wielkim

z aktywnego uczestnictwa w życiu

Lwowie pełnił funkcję austriackiego

kompozytora, orkiestrą zaś dyrygował

go życia kulturalnego. Wystawiono

szacunkiem. Warto nadmienić, że w

muzycznym i towarzyskim. Jedną z

radcy stanu. Uchodził on za znawcę

Karol Lipiński. Była to równocześnie

wówczas wielokrotnie m.in. operę

1833 r. wydano we Lwowie „Pieśni

mszy Gallusa wykonano we Lwowie

muzyki, także śpiewał i grał na harfie.

uroczysta inauguracja działalności

polską „Cud mniemany, czyli Krako-

polskie i ruskie ludu galicyjskiego”.

w katedrze łacińskiej w święto Wnie-

Cenionym amatorem, muzykującym

dopiero co założonego Towarzystwa.

wiacy i Górale” Jana Stefaniego do

Są to zebrane przez Wacława Za-

bowzięcia NMP, 15 sierpnia 1829 r.,

urzędnikiem był František Adam

Dwa lata później, w Wielki Piątek,

libretta Wojciecha Bogusławskiego.

leskiego (znanego jako Wacław z

dyrygował wówczas kapelmistrz ka-

Miča Opanował on umiejętność gry

4 kwietnia 1828 r. wykonano dzieło

W latach 1792-1799 kapelmistrzem

Oleska) pieśni ludowe w opracowa-

tedralny Józef Baszny.

na różnych instrumentach, zajmował