40

Okruchy historii

16 lipca–15 sierpnia 2013 nr 13–14 (185–186) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

W 150. rocznicę śmierci Kazimierza Bogdanowicza

Bogdanowicz się nazywał

Czym zasłużył się Bogdanowicz, że już przed wykonaniem wyroku śmierci miejscowa ludność zdążyła

ułożyć o nim pieśń? Nie mam zamiaru kreślić tutaj szczegółowego życiorysu Kazimierza Bogdanowicza,

ale kilka faktów chciałbym z jego krótkiego życia podać. Pieśń o Bogdanowiczu była niegdyś bardzo

popularna wśród ludu. Ma kilkanaście zwrotek i kilka wersji, śpiewana jest nawet współcześnie przez

naszą ludową pieśniarkę, Mariannę Majówkową z Bukowy.

tecznymi i pozostawiając na miejscu.

Narodów mieliśmy rozdarty mię-

Pieśń o Kazimierzu

Na dłuższą metę hasło zdobywania

dzy trzy sąsiednie państwa: Rosję,

kosami karabinów nie miało szans

Prusy i Austrię. Sawin i jego okolice

Bogdanowiczu

powodzenia. Samo męstwo, odwaga,

znalazły się na długo pod zaborem

nawet największe poświęcenie, aby

Już ojczyzna wolność traci,

rosyjskim, chociaż zanim odzyskał

odnieść sukces, do walki nie wystar-

Prawdziwego bohatera.

niepodległość, był krótko również pod

czy. Z militarnego punktu widzenia z

Może który z naszych braci

zaborem austriackim. Większość Po-

wybuchem powstania należało jesz-

Nie wie jak Polak umiera.

laków nigdy nie pogodziła się z utratą

cze poczekać. Jednak powstańcom

Bogdanowicz się nazywał,

niepodległości – myśleli ciągle o jej

chodziło także o to, aby branka nie

Liczył lat dwadzieścia parę.

odzyskaniu, a także o tym, co zrobić,

zdezorganizowała przygotowanego

W młodym wieku okazywał

aby nie zatracić polskiej mowy, trady-

powstania, aby nie zabrano najlep-

Jak ojczyznę czcić i wiarę.

cji, historii, religii rytu łacińskiego czy

szych przywódców, spiskowców,

Tam w Lubelskiem przebywał,

też unickiego – jednym słowem, aby

żołnierzy do wojska, nie zniszczono

Na młodzieży licznym czele.

nie poddać się rusyfikacji, aby nie

całej powstańczej sieci.

Tam Moskali on zdobywał,

utracić ducha narodowego. Warto

Kazimierz Bogdanowicz wywo-

Bijąc mężnie, siekając śmiele.

tutaj dodać, że unici raczej nie czu-

dzący się z Nadrybia, dzierżawca

A gdy został już pojmany,

li sympatii ani do Rosjan [nie mylić

Łowczy, do powstania przygotowywał

Smutna wieś wszędzie rozbrzmiewa.

Rosjan z Rusinami, gdyż to dwie od-

się już w 1861 roku, zaś w momencie

Bogdanowicz nasz schwytany

dzielne nacje], ani też do prawosła-

wybuchu,byłjużdobrzeprzygotowany.

I stawiony przed Chruszczewa.

wia, zwłaszcza tej odmiany będącej

Miał swoją kawalerię jednolicie umun-

Gdy Chruszczew wyrok przeczytał

pod wpływem Moskwy.

durowaną, przeszkoloną i jako tako

- Wiesz jaka cię czeka kara?

Położenie Polski, a w szczegól-

uzbrojoną. Ruszył więc Bogdanowicz

A potem go się zapytał:

ności dawnych grodów czerwień-

ku Bukowie, gdzie w dworze Ciem-

- Czy się zdasz na łaskę cara?

skich, później ziemi chełmskiej było

niewskiego wyznaczona była kon-

Polak się do walki rodzi,

takie, że jakakolwiek zawierucha

centracja oddziałów powstańczych,

Wroga o życie nie prosi.

wojenna między wschodem a za-

by stąd ruszyć na Chełm. Jednak, czy

Wtedy, gdy na świat przychodzi,

chodem, zawsze dotykała naszego

to zdrada, czy też przypadek, że za-

Ojczyźnie sławę przynosi.

kraju. Polacy sami nie pchali się siłą

nim powstańcy się zebrali, wcześniej

Ach wspomnij żeś jeszcze młody,

do europejskiego teatru wojenne-

do Bukowy wkroczył oddział rosyjski,

Żałuj tak krótkiego życia.

go, często to wojna porywała ich w

aresztując tych, którzy przybywali na

Żałuj szczęścia i swobody,

swoje tryby. Różnie na tym Polacy

miejsce zbiórki. Aresztowany został

Bo zginiesz tu wśród ukrycia.

wychodzili, raz dobrze, innym razem

również sam Bogdanowicz i to z bro-

Wspomnij, że twa matka żyje,

gorzej, jednak jeśli chodzi o walkę „o

nią w ręku. Dowódca rosyjski mający

Czego ona doczekała?

wolność waszą i naszą”, nigdy nie

w swojej dyspozycji zbyt mało żołnie-

Ona tego nie przeżyje,

żałowali swojej krwi. Tak było i tak

Kazimierz Bogdanowicz

rzy, bał się wyruszyć z aresztowanymi

Tyle smutku wycierpiała.

jest do dzisiejszego dnia.

do Chełma, tym bardziej, że część

Stałaby z dala ode mnie,

Lubelski historyk Wiesław Ślad-

kowie, Panie, obdzierając Polskę przy

chłopów dla powstania konieczna

drogi wiodła przez lasy. Chciał po-

Gdybym się splamił nikczemnie.

kowski pisze, że pod koniec 1860

każdej sposobności i sprzedając ją”.

jest reforma uwłaszczeniowa. Dzia-

czekać na większe posiłki, które miał

Z kraju pewnie by uciekła,

roku Kazimierz Bogdanowicz, dzier-

Powstanie, zwane później stycz-

łalność ich i poglądy nie były do

sprowadzić umyślny goniec. I tutaj,

Syna – mnie by się wyrzekła.

żawca Łowczy na Podlasiu, będąc

niowym, wybuchło w Warszawie w

końca akceptowane przez ogół zie-

doświadczony carski zawodowy ofi-

Jak wy pytać możecie

członkiem Towarzystwa Rolniczego,

nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku,

miański, dochodziło więc niekiedy

cer, przeliczył się w swoich planach,

Czy to Polak łaski żąda.

wszedł w skład ściślejszego tajnego

na wieść o brance, czyli poborze mło-

do ostrych sporów. W jednej z takich

gdyż mieszkańcy Sawina, według le-

Na odpowiedź jeśli chcecie

kółka dyskutującego o sposobach

dych Polaków do carskiego wojska

dyskusji Kazimierz Bogdanowicz do-

gendy, na czele z Józefem Grzywa-

Niechaj car trupa ogląda.

odzyskania niepodległości. Kółko

zarządzonym przez Polaka w służbie

wodząc konieczności przygotowania

czewskim, ruszyli aresztowanym na

Już dwunasta, już czas mija,

to wraz z Bronisławem Deskurem

carskiej – Wielopolskiego. Ciężka

się do powstania, które uważano za

odsiecz i ich odbili. Atak na Chełm nie

Czego wy dłużej czekacie.

i Teodorem Jasieńskim, grupowa-

wówczas była służba wojskowa, trwa-

nieuniknione, otrzymał od jednego z

udał się, powstańcy najpierw się roz-

Pragnę tego abym zginął,

ło młodszych i bardziej światłych

jąca nieraz 25 lat, do tego przecież

półpanków odpowiedź mniej więcej

proszyli po okolicznych lasach, potem

A wy do mnie nie strzelajcie.

przedstawicieli podlaskiej szlachty,

w wojsku zaborcy. Często zdarzało

tej treści:

zaczęli się koncentrować i skupiać po-

Tylko te wymówił słowa,

którym, jak pisze Deskur gorąco na

się, że taki żołnierz opuszczał rodzi-

„Pan nie masz prawa, jako jakiś

nownie wokół Bogdanowicza.

Dano ognia padły strzały.

sercu leżała sprawa narodowa. W

nę, wieś i już nigdy tutaj nie wracał.

lichy dzierżawca [tutaj dodam, że

Pod koniec lutego 1863 roku w

Głowa zawisła na ramieniu,

ramach Towarzystwa przystąpili oni

Niechętnie więc szli Polacy do tego

Bogdanowicz dzierżawił wówczas

starciu z nieprzyjacielem pod Zezu-

Usta jęku nie wydały.

do gromadzenia na cele przyszłego

wojska. Organizatorzy powstania

Łowczę], decydować o losie całego

linem [a nie w Łowczy, jak twierdzą

powstania tajny pieniężny żelazny

postanowili więc przyśpieszyć po-

narodu, bardzo łatwo poświęcać to,

niektórzy] dnia 26 lutego Bogdano-

kapitał. Pewnego razu spotykali się w

wstanie, nie patrząc na to, że ciężka,

czego nie ma, ale wara rozporządzać

MIRosŁaw M. dedeRKo

wicz został po raz wtóry pojmany do

większym gronie młodzieży ziemiań-

mroźna i śnieżna zima, nie sprzyja

tym, co zasługą w tym kraju i wieka-

niewoli. Tym razem nie wywinął się

skiej w należącej do Deskura Horo-

powstańczym walkom. Powstańcy

Bohater pieśni wywodził się z

mi zdobyły sobie rodziny, rujnować je

z rąk oprawców. Najpierw szybkie

stycie leżącej w ówczesnym powiecie

nie byli do końca przygotowani do

osiadłej we Lwowie szlacheckiej ro-

materialnie przez zaburzenia, które

śledztwo, potem wyrok – kara śmier-

radzyńskim [był okres, że Horostyta

walki – brakowało przede wszystkim

dziny ormiańskiej, pieczętującej się

w mętnej wodzie niektórym, łapać

broni. Hasło: kijami zdobędziemy ka-

ci przez rozstrzelanie naznaczone na

należała do województwa chełm-

herbem „Łada”. Rodzicami jego byli

ryby pozwolą”.

rabiny, a karabinami armaty, dobre

dzień 5 marca tegoż samego roku.

skiego] lub u Jasieńskiego w Rozwa-

Grzegorz i Marianna z Piramowi-

Część uczestników zebrania, do-

Budziła się wiosna, a Bogdanowicz

dówce w powiecie włodawskim. W

było tylko w momencie zaskoczenia.

czów. Bogdanowicze objęli majątki w

tkniętych do żywego tą wypowiedzią,

kończył młode burzliwe życie.

dzień ćwiczyli się w jeździe konnej,

Chociaż trzeba stwierdzić, że właśnie

Lubelskiem w początkach XIX w.

opuściła je manifestacyjnie, Bogda-

Przed wykonaniem wyroku w

strzelaniu, szermierce, wieczorem

pod Malinówką [tą pod Sawinem] po-

W 2013 roku obchodzimy 150.

nowicz natomiast, ze spokojem od-

obecności księdza Stanisława Fe-

zaś, jak pisze Deskur, dyskutowano

wstańcy właśnie kosami oprawionymi

rocznicę powstania styczniowego.

powiedział:

lińskiego i nadzorującego egzekucję

nad środkami, które miały zapewnić

na sztorc, na przekór wszystkiemu,

Był to kolejny zryw niepodległościo-

„Mam życie, to do mnie należy

podporucznika Czernirowskiego ska-

dobrą organizację i powodzenie w

zdobyli rosyjskie armaty. Nie mogli

wy Polaków skierowany głównie

i to złożę na ołtarzu ojczyzny. Mówisz

zaniec sporządził testament, który

przyszłym powstaniu. Młodzi ziemia-

ich jednak zabrać ze sobą, więc za-

przeciwko rosyjskiemu zaborcy.

Pan, że będę łapał ryby w mętnej wo-

po latach przytoczyli Aleksander

nie byli przekonani, że aby pozyskać

gwoździli je czyniąc armaty bezuży-

Obszar Rzeczypospolitej Obojga

dzie, uprzedzili mnie już twoi przod-