17

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 30 sierpnia­16 września 2013 nr 16 (188)

takie odwiedziny, w celu wyciągnię-

Ważną rolę w środowisku odgrywa-

przyjechalem do Lwowa, bylo to jesz-

strzeni publicznej. Na początku lat

wa likwidacji kopuly na kościele

cia z tarapatów obywatela, którego

ly: komitet parafii przykatedralnej,

cze jedno z miast ZSRS, choć ukraiń-

dziewięćdziesiątych byla ona jesz-

Karmelitów w Przemyślu, w czasach

poniosla co prawda fantazja, ale

kierownictwa szkól polskich i ich ko-

skość jego mieszkańców rzucala się

cze pelna ,,leninów" (na pomnikach

zaboru austriackiego przekazanego

którego na szczęście pilnowala z

mitety rodzicielskie. Oprócz Lwowa

w oczy i uszy. Próby porozumiewania

oczywiście) i wszelakich sowieckich

w użytkowanie unitom, którzy ową

dystansu malżonka. Poprosila nas o

TKPZL mialo już kilka oddzialów te-

się po rosyjsku nie mialyby żadnego

hasel. W Zborowie na przyklad wi-

kopulę wówczas dobudowali. Okre-

interwencję, wskutek czego w środ-

renowych, ale poza obwodem lwow-

sensu. Bylo oczywiste, że pracując

dzialem następujący apel: ,,Walka o

ślenie ,,kopula w Przemyślu" obecne

ku nocy znalazlem się w areszcie

skim organizacje polskie byly jeszcze

w Konsulacie trzeba używać języka

lepszą obslugę klienta obowiązkiem

bylo przez wiele miesięcy w naszych

przy jednym z lwowskich posterun-

nieliczne ­ w Lucku, Iwano-Frankiw-

ukraińskiego i wszyscy staraliśmy się

każdego  pracownika  transportu

rozmowach o zachowaniu polskiego

ków. Oficer pelniący slużbę sklonny

sku, Czerniowcach, Chmielnickim ist-

opanować go jak najlepiej, choć z róż-

autobusowego". Z kim walka? Czy

dziedzictwa kulturowego. Stanowilo

byl ulec moim prośbom, by uwolnić

nialy lokalne stowarzyszenia mające

nymi efektami. Wydarzenia potoczy-

czasem nie z samym klientem? Nie-

nieustający argument wladz lokal-

delikwenta, ale nie mógl tego zrobić

już pewne doświadczenia za sobą.

ly się zresztą blyskawicznie: pucz w

daleko od Zbaraża można zaś bylo

nych w calym okręgu konsularnym.

bezzwlocznie ponieważ wciąż jesz-

Polskie życie spoleczne, kulturalne

Moskwie, jego upadek, proklamacja

zobaczyć ustawioną pod ścianą lasu

Na nic się zdawaly nasze tlumacze-

cze nietrzeźwy wspólobywatel wdal

i oświatowe powoli aktywizowalo

niepodleglości, wreszcie referendum

konstrukcję wielkich (metalowych

nia, że chodzilo w tym przypadku

się w historyczno-polityczny spór z

się w Krzemieńcu, Gródku Podol-

w sprawie ,,wyjścia" z ZSRS. W grud-

chyba) liter, uświadamiającą podróż-

o przywrócenie pierwotnego, XVII-

podobnie usposobionym do dysku-

skim, Równem, polskich osadach

niu 1991 roku nie bylo już wątpliwo-

nego, że ,,ściólka leśna to ubranie

wiecznego wyglądu świątyni.

sji ukraińskim sąsiadem z celi obok.

w górach Bukowiny czy w okolicach

ści, że staliśmy się częścią polskiej

lasu". Ta wyrafinowana dydaktyka

Spornych spraw bylo wówczas

Kraty utrudnialy im nieco wymianę

Skalatu na Tarnopolszczyźnie. Tam,

slużby dyplomatyczno-konsularnej

znikala razem z ,,leninami". Najpierw

wiele, lecz nie brakowalo również

argumentów, ale zdolali przynajmniej

gdzie nie bylo organizacji, oparciem

w niepodleglej Ukrainie. Polska jako

z Halyczyny, potem z Wolynia i Po-

przykladów dobrej wspólpracy. Od-

częściowo pokonać i tę przeszkodę.

dla Polaków byla parafia, którą jed-

pierwszy kraj uznala niepodleglość

dola. Wspaniala stara Żólkiew, prze-

twarzane byly cmentarze polskich

Dzialania sanitariuszy opóźnily po-

nak też trzeba bylo sobie najpierw

Ukrainy i nawiązala z nią stosunki

mianowana za czasów sowieckich na

żolnierzy Września 1939 roku w

zytywny skutek mojej interwencji,

wywalczyć, bowiem okres sowiecki

dyplomatyczne. Ten fakt odbil się we

Nesterow (na cześć ­ o dziwo ­ bo-

Malechowie, Zboiskach, na Trzech

ale jeszcze przed nastaniem świtu

przetrwalo tylko kilka z nich ­ kate-

Lwowie i na Zachodniej Ukrainie sze-

hatera carskiej jeszcze awiacji, który

Kopcach. Udalo się też uzyskać

moglem oddać zbląkanego rodaka

dralna i św. Antoniego we Lwowie,

rokim echem. Dla wielu Ukraińców

w 1914 roku zginąl pod Żólkwią po

poparcie dla spolecznej inicjatywy

pod opiekę przybylej na posterunek

Haluszczyńce kolo Skalatu, Borsz-

byla to wielka niespodzianka, mimo

dokonaniu samobójczego starano-

przeprowadzenia ekshumacji, a

malżonki, która obiecala oficerowi

czów, Krzemieniec (dzięki Juliuszowi

potem pochówku wielu Polaków,

dyżurnemu, iż bez surowej kary cala

Slowackiemu), Kamieniec i Gródek

zamordowanych w sierpniu 1943

Henryk Litwin urodzil się 13

sprawa się nie zamknie.

Podolski. Kontakt ze środowiskami

roku w Ostrówkach na Wolyniu.

marca 1959 roku w Warszawie. W

Inną specyfiką opieki konsular-

polskimi polegal więc najczęściej

Odnowiono również pomnik ku

roku 1982 obronil pracę magister-

nej w tym czasie byla obsluga nie-

na kontakcie z parafiami. Olbrzy-

czci żolnierzy polskich poleglych

ską w Instytucie Historii Uniwersytetu

ustającego i zrozumialego skądinąd

mia większość z nich podejmowala

w sierpniu 1920 roku w Zadwórzu

Warszawskiego. Następnie w latach

korowodu delegacji rządowych, par-

wówczas opiekę nad świeżo odzy-

pod Lwowem, zwanym w okresie

1983­1986 kontynuowal naukę na

lamentarnych i samorządowych, a

skanymi świątyniami, a raczej pozo-

międzywojennym polskimi Termo-

studiach doktoranckich w Instytucie

także wybitnych twórców i artystów

stalościami świątyń, opustoszalych i

pilami. Wszystkie te sprawy (bylo

Historii PAN w Warszawie i w roku

odwiedzających Lwów i lwowskich

zrujnowanych albo zamienionych na

ich znacznie więcej) posuwaly się

1988 obronil pracę doktorską ,,Na-

Polaków. Klopot polegal na abso-

sklady soli, sale gimnastyczne, sklepy

naprzód w znacznej mierze dzięki

plyw szlachty polskiej na Ukrainę

lutnej konieczności witania tych de-

meblowe, fabryki, magazyny zboża,

aktywności Rady Ochrony Pamięci

1569­1648".

legacji już z polskiej strony granicy i

sale koncertowe lub muzea ateizmu.

Walk i Męczeństwa, którą od wrze-

W latach 1988­1991 byl ad-

misję dyplomatyczną na placówce ­

eskortowania do Lwowa (ze względu

Dwie ostatnie opcje byly stosunkowo

śnia 1992 roku kierowal Andrzej

iunktem w Instytucie Historii PAN w

zostal kierownikiem Wydzialu Kon-

na kolejki przed granicą) oraz takiej

lagodne dla zabytkowego wystroju

Przewoźnik. W swoją pierwszą za-

Warszawie. W roku 1991 rozpocząl

sularnego Ambasady RP w Rzymie,

samej obslugi w drodze powrotnej.

świątyń, ale odzyskiwanie takich bu-

graniczną delegację udal się wla-

swoją pierwszą misję dyplomatycz-

w randze radcy-ministra. W latach

Nazywaliśmy to ,,wyjazd z baldachi-

dowli sakralnych napotykalo na wiel-

śnie do Lwowa.

ną obejmując stanowisko kierownika

2001­2005, jako minister pelno-

mem". Niewątpliwa atrakcyjność tej

kie przeszkody i udawalo się rzadko

Andrzej byl jedną z tych postaci,

Agencji Konsularnej RP we Lwowie.

mocny, zostal zastępcą ambasado-

sytuacji polegala natomiast na możli-

(np. w Lucku). Prościej bylo zalatwić

z którymi wiążą się nasze najsilniej-

W latach 1993­1994 byl pierwszym

ra w Ambasadzie RP w Moskwie. W

wości osobistego poznania bodaj czy

przejęcie ruiny lub pólruiny, choć

sze wrażenia i najmocniejsza lwow-

konsulem generalnym RP w tym mie-

latach 2006­2007 pracowal ponow-

nie wszystkich bohaterów ówczesnej

i to napotykalo często na przeszko-

ska pamięć. Bylo ich bardzo wiele;

ście, po podniesieniu rangi polskiego

nie w MSZ jako zastępca dyrektora

sceny politycznej i wielu wybitnych

dy. W niektórych rejonach obwodu

wspomnijmy tych, którzy już od nas

przedstawicielstwa dyplomatycznego

w Departamencie Polityki Wschod-

reprezentantów świata kultury.

chmielnickiego nie przetrwaly żadne

odeszli. Przede wszystkim byli to

z agencji konsularnej do konsulatu

niej. Od września 2007 do kwietnia

Snując wspomnienia o polskim

zabytkowe kościoly, ponieważ byly

duchowni obu obrządków. We Lwo-

generalnego.

2010 roku byl ambasadorem RP w

konsulacie we Lwowie w początkach

systematycznie burzone, w ramach

wie w tym czasie rzymskokatolickim

W latach 1994­1995 pelnil obo-

Mińsku, następnie od maja 2010 do

lat dziewięćdziesiątych trzeba pod-

oświatowej dzialalności państwa so-

biskupem pomocniczym byl ksiądz

wiązki dyrektora w Polskim Instytucie

maja 2011 roku zajmowl stanowisko

kreślić, że pracowaliśmy wówczas

wieckiego. Tam trzeba bylo budować

Wladyslaw Kiernicki. Dla Polaków

Historycznym Fundacji Lanckoroń-

podsekretarza stanu w MSZ. Od

w bardzo szczególnych warunkach

nowe kościoly, od fundamentów. W

lwowian postać niemal legendarna.

skich w Rzymie. W latach 1995­1998

maja 2011 roku pelni funkcję am-

lokalowych. Siedemnaście osób,

każdym razie aktywność polskich śro-

Opiekun katedralnej parafii przez

byl zastępcą dyrektora w Departa-

basadora nadzwyczajnego i pelno-

pracowników Agencji Konsularnej, a

dowisk lokalnych w owych czasach w

dlugie lata ,,drugich Sowietów", kiedy

mencie Europy Wschodniej MSZ

mocnego RP w Kijowie. Żonaty, ma

później ­ ho, ho ­ Konsulatu Gene-

znacznej mierze skupiala się na wy-

kościól byl otwarty, ale msze odpra-

RP. W roku 1997 rozpocząl drugą

dwóch synów.

ralnego, musialo się zadowolić pię-

silkach związanych z odbudową lub

wiać w nim można bylo bardzo rzad-

cioma malymi pomieszczeniami, z

budową świątyń. Konsulat mógl tu

ko. Po pierestrojkowej odwilży, kiedy

których największe zajmowalem ­ o

pomóc tylko w niewielkim zakresie,

że Polska już od 1989 roku jedno-

wania austriackiego aeroplanu), po-

odtwarzano hierarchię rzymskoka-

zgrozo ­ ja sam, jako szef placów-

przede wszystkim ulatwiając ukra-

znacznie wspierala niepodleglościo-

wrócila w roku 1992 do swojej nazwy,

tolicką w Ukraińskiej SRS, ksiądz

ki. Pozostali koledzy ­ w tym trzech

ińskim Polakom kontakt z Polską,

we aspiracje naszych sąsiadów. Dla

która po ukraińsku brzmi Żowkwa.

Wladyslaw zostal biskupem sufraga-

konsulów ­ musieli się zmieścić w

Europą i środowiskami oraz instytu-

glęboko zakorzenionej nieufności

Rosyjskiemu lotnikowi pozostal już

nem i dla lwowskich katolików stalo

czterech niewielkich pokojach. Zda-

cjami niosącymi pomoc finansową.

byl to jednak argument zbyt slaby,

tylko pomnik pod miastem i niewiel-

się to symbolicznym aktem uznania

rzylo się kiedyś, iż jeden z intere-

Wszystkie spotkania z Polakami byly

natomiast pierwszeństwo Polski w

kie muzeum u jego stóp. Budowano

ich wieloletniej walki o przetrwa-

santów, obywateli polskich, napisal

wtedy wielkim przeżyciem. Często

uznaniu niepodleglości Ukrainy w

pomniki Tarasa Szewczenki, zmie-

nie Kościola na tych ziemiach. W

gniewną pretensję do którejś z ga-

bywalo tak, że pojawialiśmy się w

znacznej mierze przelamalo te uprze-

niano nazwy ulic. Część z nich budzi-

środowiskach ukraińskich podobną

zet, że konsul przyjąl go w korytarzu.

jakimś miasteczku czy wsi i spoty-

dzenia. Mówili mi o tym wprost liczni

la zastrzeżenia po stronie polskiej.

rolę odgrywal wladyka Wolodymyr

Takie oceny bywają względne ­ dla

kaliśmy się z miejscowymi rodakami

goście, którzy sami siebie nazywali

Stawalo się coraz bardziej jasne,

Sterniuk, jeden z najwytrwalszych

owego obywatela miejsce rozmowy

jako pierwsi przedstawiciele wladz

,,ukraińskimi nacjonalistami". Jeden z

że dobra i coraz lepsza wspólpraca

i najważniejszych duchownych ka-

wyglądalo jak korytarz, dla konsula

RP od 1939 roku. Radość, że Kraj o

nich ze lzami w oczach przyznal, że

pomiędzy Polską a Ukrainą nie ni-

takumbowego Kościola unickiego.

byl to warsztat pracy na dobrych kil-

nich pamięta, mieszala się wówczas

będzie musial fundamentalnie zrewi-

weluje poważnych różnic w interpre-

Choć bardzo już sędziwi i nieskorzy

ka lat. Wszystkim koleżankom i ko-

z goryczą świadomości ostateczne-

dować swój pogląd na geopolityczny

tacji wydarzeń historycznych przez

do opowieści, obydwaj stanowili

legom z tych czasów, delegowanym

go rozlączenia z Ojczyzną. To byla

kontekst ukraińskiego losu.

obie strony, co z kolei przekladalo

ogniwa lączące ludzi z przeszlością

i miejscowym, mogę jedynie wyrazić

smutna strona naszej ówczesnej

Tworzenie się Ukrainy mogliśmy

się czasem na konkretne kwestie.

bohaterskiej epoki obu obrządków.

uznanie i wdzięczność za pelną po-

pracy. Spotykaliśmy ludzi, z których

wręcz ,,poczuć w palcach". Obserwo-

Odbudowa Cmentarza Orląt nie

Innym symbolem tego okresu stal

święcenia i entuzjazmu pracę.

życiorys każdego wystarczylby na

waliśmy rozprzestrzenianie się języka

mogla nabrać oczekiwanego przez

się dla nas ojciec Wojciech Darzycki

Niezwykle intensywne byly kon-

epopeję o wierności Ojczyźnie, a my

narodowego na coraz to nowe sfery

stronę polską tempa ze względu na

(w zakonie Martynian), ,,bernardyn

takty z Polakami mieszkającymi na

mieliśmy dla nich oficjalne komunika-

politycznego i spolecznego życia kraju,

tworzone bariery administracyjne.

co się zowie" i niezlomny duchowny,

terenie okręgu konsularnego Agen-

ty w rodzaju: ,,repatriacji nie będzie",

odnotowywaliśmy skutki gwaltownego

Dlugo nie udawalo się powstrzymać

który trafil na wschodnie Podole po

cji, który obejmowal wówczas osiem

,,nie liczcie na podwójne obywatel-

nawrotu do zainteresowania i dumy z

,,inwazji" nowych grobów na kwate-

niemieckiej agresji na ZSRS, a po

obwodów: chmielnicki, czerniowiecki,

stwo". Doskwierala nam też lichość

wlasnej historii i tradycji, spostrzega-

rę powstańców listopadowych na

sowieckiej kontrofensywie znalazl się

iwano-frankiwski, lwowski, rówień-

rozmiarów pomocy materialnej, jakiej

liśmy intensywność manifestowania

Cmentarzu Lyczakowskim. Powta-

na Kolymie. Nim wrócil z ,,nieludzkiej

ski, tarnopolski, wolyński i zakar-

mogliśmy udzielić środowiskom pol-

szacunku dla ludowego obyczaju.

rzaly się przypadki bezceremonial-

ziemi", zapisal bohaterską kartę w hi-

packi. We Lwowie polskie środowi-

skim, dotkniętym biedą odziedziczo-

Lwów byl pod tymi względami liderem

nego traktowania polskich pamiątek

storii Kościola i Polaków na Wscho-

ska byly już nieźle zorganizowane.

ną po sowieckiej prowincji.

i przewodnikiem, ale jednocześnie po-

w dawnych katolickich obiektach

dzie. Mieliśmy szczęście poznać go

Istnialo Towarzystwo Kultury Polskiej

Wszystkie te wspomnienia poja-

lityczne centrum przesuwalo się coraz

sakralnych przejmowanych przez

osobiście w czasie jego jubileuszu

Ziemi Lwowskiej i Klub Inteligen-

wiają się w pamięci na tle fascynują-

wyraźniej do Kijowa.

grekokatolików i wiernych prawo-

osiemdziesięciolecia, który odbywal

cji Katolickiej, wydawano ,,Gazetę

cego i barwnego procesu tworzenia

Przemiany stawaly się czytelne

slawnych. Dla strony ukraińskiej z

się w Murafie. Po uroczystościach oj-

Lwowską", rodzilo się polskie radio.

się ukraińskiej państwowości. Kiedy

poprzez materialne oznaki w prze-

kolei wielkim skandalem byla spra-

ciec Wojciech uraczyl nas gościną