26

Ściśle tajne

30 sierpnia­16 września 2013 nr 16 (188) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Nieszczęśliwy rok 1952

Rok 1952. Polska leczy powojenne rany. System stalinowski nie bardzo w tym pomaga, dokladając do sta-

rych ran nowe blizny. Byl to rok szczególny ­ rok wielkich katastrof, które dzięki zbiegowi okoliczności

zakończyly się z tak niewielką ilością ofiar. Moglo być o wiele gorzej, szczególnie w tym przypadku.

ka Amonsa i kapitana Kirkina z Za-

KRzYSzTOF SzYMAŃSKI

rządu Informacji Wojskowej. Jedy-

opracowanie

nym Polakiem w komisji byl kapitan

Galubiński. Badanie okoliczności

Rutynowe szkolenie

Katastrofy lotnicze zdarzaly się

katastrofy zajęlo komisji jedynie trzy

od chwili, gdy czlowiek po raz pierw-

dni i zakończylo się 13 czerwca. W

szy wzbil się w przestworza. Jednak

orzeczeniu przyznano, że doszlo do

w systemie totalitarnym zupelnie ina-

usterki technicznej (awarii prawego

czej wyglądala informacja o takich

silnika na skutek rozszczelnienia tu-

przypadkach. Tak bylo i tym razem.

lei cylindrów), ale winą za katastrofę

Cieply letni dzień 10 czerwca

obarczono pilota, chorążego Larę,

1952 roku. W ten dzień w Poznaniu

który mial zawinić ,,panicznym na-

dzieci obchodzily swe święto ­ Dzień

strojem" i nieprawidlowo podejść do

Dziecka. Na Lęgach Dębińskich nad

awaryjnego lądowania wykonując

Wartą zebralo się dużo dzieci, bawi-

ciasny zakręt na ,,zbyt malej wyso-

ly się i graly w pilkę. Dla nich to bylo

kości".

święto, które o maly wlos nie skoń-

Podczas badania przyczyn wy-

czylo się tragicznie.

padku nie brano pod uwagę innych

Tego dnia od rana na pobliskim

katastrof Pe-2. Tymczasem bylo ich

lotnisku Lawica odbywaly się loty

kilka tego rodzaju wśród samolotów

ćwiczebne. Co kilka minut samoloty

wykorzystywanych przez polskie lot-

21. Pulku Lotnictwa Zwiadowczego

nictwo. Ponad rok wcześniej, bo 16

(PLZw) wzbijaly się w powietrze.

stycznia 1951 roku zginęla cala za-

Byly to stare, wyslużone i wycofane

loga ,,Peszki" z eskadry w Poznaniu.

z użycia w ZSRR bombowce Pe-2.

Powodem byla również stwierdzona

Te dwusilnikowe maszyny trafily do

awaria silnika.

Szczątki samolotu

pulku w Poznaniu jako ,,dar" brater-

Propaganda sukcesu lat 50.

skiej Armii Czerwonej. Piloci nie mieli

XX wieku nie mogla dopuścić, aby

o slup trakcji tramwajowej, runąl

to należy przypuszczać, że strzela-

Powojenny Poznań rozbudowy-

trudnego zadania ­ ćwiczyli ,,oblot po

prawdziwa przyczyna katastrofy,

na ulicę kilkadziesiąt metrów dalej.

no z kabiny tylnego strzelca, kaprala

wal się. W tym samym czasie na pla-

kwadracie", czyli start, po nim cztery

czyli awaria obu silników jednocze-

Maszyna byla już na ziemi, i pędząc

Józefa Bednarka. Inny ze świadków

cu Kościuszki u zbiegu ulic Królowej

kolejne zakręty i lądowanie.

śnie, wyszla na jaw. Samolot byl

z ogromną prędkością, niszczyla

Zygfryd Polowy ­ pracujący kilkaset

Jadwigi i Drogi Dębińskiej trwala

Krótko po 8 rano wzbila się w po-

przecież produkcji ZSRR, co bardzo

wszystko po drodze. Wtedy eks-

metrów od miejsca tragedii w Za-

budowa linii tramwajowej. Przy tej

wietrze kolejna maszyna z numerem

negatywnie wplynęlo by na stosunki

plodowalo paliwo. Bombowiec roz-

kladzie Eksploatacji Kruszywa tak

okazji przekladano kable telefo-

bocznym 6. Pilot Zdzislaw Lara, za-

polsko-radzieckie w czasach glębo-

padl się, a plac Kościuszki wypelnil

wspomina:

niczne i inne komunikacje. Na placu

ledwie dwudziestoletni lotnik, prowa-

kiego stalinizmu.

ogień. Pożar momentalnie ogarnąl

,,Po wybuchu pobiegliśmy na-

kręcili się robotnicy, po ulicy chodzili

dzil ten lot. Na pokladzie mial pelną

drzewa i uszkodzil okoliczne domy.

tychmiast w kierunku slupa ognia

przechodnie. Obok stal dom Robot-

zalogę: nawigatora Stanislawa Kucia

i dymu. Bylo nas kilkunastu, a ja

niczej Spóldzielni Pracy. Nagle zza

,,Ściśle tajne" przez 55 lat

i strzelca-radiotelegrafistę Józefa

Tajemnica o tragicznych wyda-

bylem najmlodszy. Pomagaliśmy

niego wylonil się samolot. Uderzyl

Tragiczny bilans szkoleń

Bednarka. Ćwiczebny lot mial trwać

rzeniach przetrwala PRL. Pierwszy

Pilot Zdzislaw Lara i strzelec-ra-

rannym, odprowadzając ich do pobli-

w skarpę wschodniego przyczólka

okolo 10 minut i byl przy takiej pogo-

artykul w poznańskiej prasie- o ka-

diotelegrafista Józef Bednarek zgi-

skiego szpitala. Widzialem lotników,

budowanego wtedy mostu Królowej

dzie dziecinnie prosty. Start, nabór

tastrofie ukazal się dopiero w roku

nęli na miejscu. Nawigatora Stani-

którzy znaleźli swojego rannego

Jadwigi. Silą uderzenia podbil się w

2007. W marcu tegoż samego roku

zadanej wysokości i lot po prostej.

slawa Kucia uderzenie o ziemię wy-

kolegę. Zatrzymali samochód, by go

górę, zawadzając jeszcze po drodze

poszerzono katalog zbrodni komuni-

Pierwsze dwa zakręty poszly jak z

rzucilo z kabiny. Przybyli na miejsce

zawieźć do szpitala. Kiedy kierowca

,,Nagle uslyszelśmy

platka. Zgodnie z planem lotu, przed

stycznych o ,,Falszowanie dokumen-

koledzy-piloci odwieźli go do szpita-

nie chcial się zgodzić zabrać ranne-

strzaly i zobaczy-

tacji przez funkcjonariuszy organów

trzecim należalo wypuścić podwozie.

la. Tam jednak zmarl po kilku godzi-

go, dali mu po pysku".

bezpieczeństwa na szkodę osób

Nagle samolot gwaltownie przechylil

nach. Meldunek o wypadku znajduje

liśmy skaczących

trzecich". Dzięki temu Instytut Pa-

się w prawo: ,,Wyprowadzaj ze zwi-

się w Archiwum Sil Powietrznych

i chowających się

su, idź po prostej" ­ rozkazal przez

mięci Narodowej mógl wszcząć po-

w Modlinie. Mowa tam jeszcze o

pracowników. Do-

radio dowódca pulku major Andriej

stępowanie dotyczące sfalszowania

pięciu ofiarach cywilach. Historyk

piero wtedy zauwa-

Dubowoj. Na nic to się nie zdalo, bo

przyczyn katastrofy bombowca. To

z poznańskiego IPN Przemyslaw

maszyna nadal schodzila z kursu

jedna z pierwszych w Polsce spraw

Zwiernik odnalazl w Archiwum Pań-

żyliśmy spadający

i tracila wysokość. Pilot zacząl szu-

o zbrodnię komunistyczną.

stwowym biuletyn przeznaczony dla

samolot. Jego silni-

kać miejsca na lądowanie awaryjne.

ścislego kierownictwa PZPR. Z nie-

ki nie dzialaly, więc

Pomyślal o Lęgach Dębińskich, któ-

go wiemy, że w wypadku zginęlo też

Cześć ofiarom

nie bylo slychać jak

10 czerwca 2008 roku w 56 lat

re byly na kursie. Ale gdy tam zoba-

trzech pracowników Poznańskiego

po tragicznych wydarzeniach odslo-

czyl bawiące się dzieci, zmienil zda-

Przedsiębiorstwa Robót Telekomu-

leci"

nięto na jego miejscu tablicę oko-

nie i postanowil posadzić maszynę

nikacyjnych i troje przypadkowych

Andrzej

licznościową, upamiętniającą ofiary

na niezabudowanym terenie przy

przechodniów. Kolejna ofiara zmarla

Kaczmarkiewicz

tragedii. Ufundowaly ją wladze mia-

kościele Bożego Ciala.

dopiero po kilku dniach. Piętnaście

Pomnik ku czci ofiar kata-

sta. Kompozycja rzeźbiarza Roma-

osób zostalo rannych. Danych tych

strofy

na Kosmali nawiązuje do zlamanych

nigdy przedtem nie publikowano.

skrzydel i rozbitego samolotu. W

,,Tradycyjne"

uroczystości bral udzial ówczesny

Czy byly strzaly

przyczyny tragedii

wiceprezydent Poznania Tomasz

Po wypadku natychmiast powo-

przed upadkiem?

Kayser, a w imieniu obecnych ro-

Świadkiem wypadku byl 14 letni

lano 5-osobową komisję. Przewod-

dzin ofiar glos zabral imiennik pilota

wówczas Andrzej Kaczmarkiewicz.

niczącym zostal general Iwan Turkiel,

bombowca ­ Zdzislaw Lara. Bardzo

Opowiada, że tuż przed upadkiem

Rosjanin polskiego pochodzenia (nie

wielu poznaniaków, w tym świadko-

samolot zacząl strzelać w powietrze

mówil wprawdzie po polsku). Byl do-

wie katastrofy, którzy pomagali w

z broni pokladowej, aby ostrzec

wódcą Wojsk Lotniczych w Polsce w

ustaleniu jej okoliczności, pojawilo

osoby znajdujące się na ziemi. Sil-

latach 1950­1956. Oprócz niego w

się także na uroczystości. Częścią

niki samolotu w tym momencie już

sklad komisji weszli sami Rosjanie,

monumentu stal się fragment rozbi-

chyba nie dzialaly, więc nie bylo

którzy dowodzili polskim lotnictwem:

tego bombowca, znaleziony przez

slychać jak leci. Dzięki temu część

general Torochow, pulkownik Nowo-

14 letniego wówczas Andrzeja

robotników, pracujących na skrzy-

silcew, podpulkownik Butow, major

Kaczmarkiewicza.

żowaniu zdolala się ukryć. Jeżeli

Poltanow. Do pomocy wezwano pro-

wierzyć slowom Kaczmarkiewicza

kuratora wojskowego, podpulkowni-

KG

Wypalony tramwaj na miejscu katastrofy