img
28
kurier kulturalny
30 sierpnia­16 września 2013 nr 16 (188) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Historia przekladu Schulza Lalka z kukurydzy
Rok temu w Drohobyczu zaprezentowano nowy przeklad
Artystki ludowe z okolic Halicza Stefania
Sidoruk i Iryna Kolodij odtwarzają dawne
dziel Brunona Schulza autorstwa Jurija Andruhowycza. Pro-
wzory lalek z liści kukurydzy. Takie lalki
Schulza w języku ukraińskim przedstawiono w ramach
byly w powszechnym użyciu, odkąd
Piątego Festiwalu Brunona Schulza.
kukurydza pojawila się w Europie. W Ga-
więc zaslużyl sobie na to, żeby mieć
licji wyroby staly się elementami sztuki
LeONId gOLBeRg
dobre literackie tlumaczenie na język
ludowej, obecniecoraz bardziej popu-
Wydanie od razu okazalo się w
ukraiński ­ tlumaczenie, które by nie
centrum uwagi na Ukrainie i za gra-
ograniczalo, tylko rozszerzalo hory-
larne i eksponowane na wielu wystawach
nicą, uchodzi za najlepsze z dotych-
zonty ukraińskiej recepcji jego twór-
i kiermaszach.
czasowych przekladów Schulza na
czości. Ucieszylam się, bo te moje ar-
język ukraiński. O tym, w jaki sposób
gumenty Grzegorz Gauden i Jaroslaw
dotarl do Ukraińców nowy Bruno
Godun przyjęli absolutnie pozytywnie.
Schulz rozmawiamy z osobami, któ-
W związku z tym należalo zastanowić
re przyczynily się do wydania ­ dy-
się, kto najlepiej może zrobić takie
rektorem Polskiego Instytutu Książki
nowe tlumaczenie poetyckiej prozy
GRZEGORZEM GAUDENEM i dy-
Schulza. Zaproponowalam, że musi
rektorem Międzynarodowego Festi-
to być pisarz lub poeta ukraiński.
walu Brunona Schulza w Drohobyczu
Oczywiście najlepszy, a więc zwró-
WIERĄ MENIOK.
ciliśmy się z tą propozycją do Jurija
Andruchowycza, bo on reprezentuje
wspólczesną ukraińską literaturę w
grzegorz gauden:
­ Pierwsza dyskusja o projek-
Europie i jest jednym z najwybitniej-
cie byla między Wierą a mną po
szych wspólczesnych pisarzy ukraiń-
naszej wizycie u mera Drohobycza
skich. Gdyby Andruchowycz sam nie
tury ukraińskiej, aby dyskutować o
Mykoly Huka na Festiwalu w maju
chcial podjąć się tego zadania ­ co
ukraińskim odbiorze Brunona Schul-
2010 roku. Mer powiedzial, że czyta
byloby idealnym rozwiązaniem ­ po-
za ­ i to też się udalo. We wrześniu
Schulza i że jest to trudna proza, ale
prosilibyśmy, żeby zaproponowal naj-
2012 na ten temat żywo dyskuto-
piękna. I nieznana w Drohobyczu, bo
bardziej odpowiedniego kandydata na
wali Jurij Andruchowycz, Oleksandr
damy kulkę z serwetek papierowych
SABINA RÓŻYCKA
nie można go dostać po ukraińsku.
tlumacza Schulza. Postanowiliśmy,
Bojczenko, Taras Prochaśko, Andrij
i obwiązujemy mocną nitką. Na
To mnie zaskoczylo. Jak wyszliśmy
tekst i zdjęcia
że tak będziemy dzialać. Grzegorz
Lubka, Tania Malarczuk, Natalka
od niego, zapytalem Wierę czy to
glówkę lalki nakladamy wlosy i znów
zadeklarowal, że pod każdym wzglę-
Sniadanko, Jurij Wynnyczuk, Wasyl
prawda. Potwierdzila. I wtedy powie-
dem dopilnuje tego zadania i będzie
Machno i Andrij Bondar.
Artystki prowadzą szkolenia dla
przewiązujemy ­ mówią pokazując
dzialem, że trzeba wznowić wydanie,
wspieral jego realizację.
Kolejnym tematem, który pod-
wszystkich chętnych. Jest ona pro-
swe dzielo Stefania i Iryna ­ tak wy-
bo jak możemy robić Festiwal w spo-
Po naszej rozmowie Oleksandra
czas tego spotkania podjęlam, byl
sta, ale wymaga pewnych umiejęt-
gląda glówka przyszlej lalki".
leczności Drohobycza i na Ukrainie,
Kowal napisala do Jurija Andrucho-
pomysl na powstanie ukraińskich tlu-
ności i wyobraźni.
Zgięte liście jedna z artystek
jeśli nie można przeczytać Schulza
wycza i zaproponowala, żeby zrobil
maczeń wszystkich dziel Schulza.
Najpierw artystki wybierają liście.
przewiązuje bialą, mocną i cienką
po ukraińsku? Powiedzialem, że In-
nowe ukraińskie tlumaczenie prozy
Mowa byla o tlumaczeniu ,,Księgi li-
­ Najlepiej jak wyschną one na kol-
nitką ­ tak powstaje szyja. Na to
stytut Książki pomoże wznowić na-
Brunona Schulza. Zaproponowala
stów", jakie zgodzil się już wtedy zro-
bie ­ mówi Stefania Sidoruk. ­ Żeby
nakladają trójkąt z liści ­ są to ręce
klad istniejącego tlumaczenia. Wiera
też ­ bardzo trafnie ­ Iwana Malko-
bić Andrij Pawlyszyn oraz ,,Szkiców
zrobić zieloną laleczkę potrzebne
i talia. A spódniczkę robią z liści, któ-
jednak zaproponowala nowy prze-
wycza jako wydawcę.
krytycznych", które ja chcialam tlu-
są świeże liście. Nie można czekać,
re później przesuwają niżej ­ lalka
klad wszystkich dziel Schulza, bo jej
Oto prehistoria powstania nowe-
maczyć, bo na tych tekstach Schulza
bo liście wyschną i skręcą się. Wów-
jest gotowa. Na to można nalożyć
zdaniem przeklady obecne na rynku
go ukraińskiego tlumaczenia prozy
bardzo mi zależy jako teoretykowi
czas nie nadają się już do niczego.
jeszcze kaftan, fartuszek, kapelusz,
ukraińskim nie byly doskonale. Poza
poetyckiej Brunona Schulza, które
literatury i schulzologowi, ponieważ
Niektórzy próbują przechowywać je
chustę czy inne elementy gardero-
tym brakowalo kilku fundamental-
zrobil Jurij Andruchowycz. Mamy
nieone do tej pory docenione
w wilgotnym pomieszczeniu, ale i tak
by, które również wyrabiamy z liści
nych rzeczy po ukraińsku. Na moje
świetnego, pięknie wydanego Schul-
nawet w Polsce. Z tymi rzeczami
raczej zapleśnieją".
barwionych farbami anilinowymi.
pytanie, kto bylby najlepszy, stwier-
za w nowym ukraińskim tlumaczeniu.
byla jasność, Grzegorz zadeklaro-
dzila, że jeśli chodzi o prozę Schulza,
Jego premierowa prezentacja odbyla
wal, że ich wydanie będzie wsparte
najlepszy będzie Andruchowycz. Na
się w Drohobyczu, 12 września 2012
z Programu Translatorskiego Insty-
rynku w Drohobyczu, pod ratuszem,
roku, na zakończenie V Międzynaro-
tutu Książki ­ i tak się stalo, bo na
zacząl rodzić się ten projekt. Potem
dowego Festiwalu Brunona Schulza.
dzisiaj mamy ten fakt już dokonany:
na Targach Książki we Lwowie spo-
Przypominam sobie, jak w 2010
ukraińskie tlumaczenia ,,Księgi li-
tkaliśmy się z Jarkiem Godunem i z
roku, na IV Festiwalu Schulzowskim,
stów" i ,,Szkiców krytycznych" uka-
Oleksandrą Kowal. W trakcie rozmo-
przedstawiając JurijaAndruchowycza
zaly się w wydawnictwie ,,Duch i Li-
wy projekt wyklul się ostatecznie. W
na scenie teatralnej w Drohobyczu
tera" i zostaly dofinansowane przez
taki sposób otrzymaliśmy komplet
podczas jego wieczoru autorskiego,
Instytut Książki oraz Instytut Polski
Schulza po ukraińsku.
który odbyl się 29 maja, mówilam
w Kijowie.
o tym, że genialnie by bylo, gdyby
Najważniejszą kwestią byla ko-
Schulz w postaci Jurija znalazl swe-
nieczność powstania nowego ukraiń-
Wiera Meniok:
­ We wrześniu 2010 roku, przy-
go najlepszego tlumacza na język
skiego tlumaczenia literackich tekstów
jechalam do Lwowa na spotkanie z
ukraiński. Jurij uśmiechnąl się wtedy
Schulza: zbiorów ,,Sklepy cynamo-
Grzegorzem Gaudenem. Niedawno
i powiedzial pólżartem, że nie jest pe-
nowe", ,,Sanatorium pod Klepsydrą"
zakończyl się IV Międzynarodowy
wien, czy dalby radę... I teraz bardzo
oraz czterech opowiadań, które nie
Festiwal Brunona Schulza w Droho-
się cieszę, że Andruchowycz zostal
weszly do tej dylogii. Mówilam o tym,
byczu, Forum Wydawców we Lwowie
tlumaczem Schulza. O tym myślalam
że mimo dość sporej ilości tluma-
Liście zdjęte z kolby wystarczy
Opisane tutaj lalki nie mają twarzy,
też dobiegal końca. Rozmawialiśmy o
jeszcze wtedy, jak po raz pierwszy
czy Schulza, jakich mamy na dziś,
skropić wodą, żeby nie byly lamliwe.
bo tradycja ludowa mówi, że przez
następnym, jubileuszowym Festiwa-
zaprosilam Jurija Andruchowycza do
żaden z nich nie podjąl się zadania
Najlepiej brać liście, którenajbliżej
twarz lalki na dziecko może wplynąć
lu Schulzowskim w Drohobyczu. Na
Drohobycza we wrześniu 2007 roku.
przetlumaczenia Schulza na język,
kolby.bardziej giętkie. Najlepsze
zly duch.
spotkaniu w Kawiarni Wiedeńskiej we
To, że zgodzil się na przyjazd, uwa-
który będzie czytany i rozumiany nie
fryzury można wykonać z wlosia ku-
Można też robić lalki na drewnia-
Lwowie byl z Grzegorzem nieznany
żalam za swoje wielkie osiągnięcie.
tylko, powiedzmy, na terenach daw-
kurydzy ­ można go zaplatać w war-
nych stojakach. Glównie na wystawy,
mi czlowiek, którego Grzegorz przed-
Byl na Uniwersytecie w Drohobyczu
nej Galicji, ale też terenach Ukrainy
kocze i strzyc.
a te do zabawy dla dziecipuste
stawil jako nowego Dyrektora Insty-
razem z Bohdanem Zadurą, Jerzym
środkowej, poludniowej, wschodniej.
Nie warto się śpieszyć z robie-
w środku. Taką ekologiczna zabaw-
tutu Polskiego w Kijowie, Jaroslawa
Jarzębskim i Andrijem Bondarem w
Podzielilam się refleksjami, że brak
niem lalki. Trzeba potrzymać liście w
ka jest dobra dla dzieci: dziecko nie
Goduna. Do rozmowy zostala zapro-
ramach projektu ,,Obecność. Ukraiń-
tlumaczenia Schulza na literacki ję-
ręku, a kiedy wiemy już czy zrobimy
uderzy się, nie otruje, wkladając
szona Oleksandra Kowal, Dyrektor
sko-polskie spotkania literackie", któ-
zyk ukraiński szkodzi Schulzowi, bo
księżniczkę, chlopkę czy może ­ sa-
zabawkę z liści do buzi. Kiedy lalka
Forum Wydawców we Lwowie. Dys-
ry wymyślilam. Jurij Andruchowycz
on nie uzyskuje swego czytelnika
molocik bądź autko dla chlopaka,
zostanie uszkodzona, można latwo
kutowaliśmy o tym, że należy intensy-
naprawdę jest wielkim przyjacielem
ukraińskiego, który, nie rozumiejąc
pani Stefania pokaże nam jak się
zrobić następną.
fikować kontekst ukraiński w ramach
Schulza, Drohobycza i Festiwalu.
istniejących tlumaczeń ukraińskich,
robi lalkę: ,,Bierzemy proste liście
Aby wykonać najprostszą lalkę
Piątego Festiwalu Schulza. Mówilam
Na Piątym Festiwalu Schulzowskim
musi sięgać po tlumaczenie rosyjskie
z czterech kolb. Wywracamy je na
o tym, że chcę zaprosić na konferen-
potrzeba okolo godziny, ale lalkę
w Drohobyczu sluchaliśmy aniolów
­ bardzo dobre, zresztą, jeśli chodzi
cję naukową autorytetów wspólcze-
i plusk wody podczas jego wspól-
o tlumaczenie Asara Eppela. Druga
zewnątrz, bo zewnętrzna powierzch-
na wystawę artystki robią dwa do
snej ukraińskiej humanistyki ­ teraz
nego z ,,Karbido" spektaklu ,,Absynt".
sprawa, która miala przekonać do
nia jest żeberkowana, a wewnętrzna
trzech dni. Oprócz lalek z liści kuku-
już mogę powiedzieć, że to się udalo.
I podarowal nam książkę ze swoim
powstania nowego ukraińskiego tlu-
gladka. Końcówki czterech liści obci-
rydzy robią buty, ekologiczne toreb-
Chcialam, żeby do Drohobycza przy-
ukraińskim tlumaczeniem Schulza-
maczenia Schulza, polegala na tym,
namy równo i dzielimy na pasemka
ki, a nawet niewielkie krzeselka dla
jechaly gwiazdy wspólczesnej litera-
pisarza.
że Schulz pisal piękną polszczyzną, a
poczym skladamy. Do wnętrza wkla-
maluchów.