14

Okruchy historii

29 listopada–16 grudnia 2013 nr 22 (194) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.

Ze Lwowa do Lublina z naukową misją

Po dziś dzień uznajemy, że jednym z najwspanialszych owoców umysłu człowieka okresu średniowiecza jest uniwer-

sytet, pojmowany jako korporacja uczniów i profesorów. Zainteresowanie przeszłością uniwersytetów, ich wspólnymi

losami, sylwetkami wykładowców i kierunkami badań zyskuje współcześnie coraz większe znaczenie. Taka postawa

jest przede wszystkim wyznacznikiem szeroko pojętej kultury człowieka i jego indywidualnego rozwoju. Dzieje polskich

korporacji uniwersyteckich w większości splatały się ze sobą, ukazując istniejące między nimi zbieżne założenia meto-

dologiczne i badawcze.

własną kadrą profesorów. Problem

skiego czy Stanisława Strońskiego.

ANTONI DĘBIŃSKI

ten okazał się dotkliwy, jeśli chodzi

Pierwszy z nich był specjalistą w za-

o prowadzenie zajęć dydaktycznych

kresie literatury powszechnej. Wie-

Wieloletni proces oddziaływania

i starania uczelni o uzyskanie upraw-

dzę pogłębiał na studiach w Berlinie

miał także miejsce pomiędzy Uniwer-

nień państwowych. Pomoc w zapew-

i Wiedniu. Przez niemal dwadzieścia

sytetem Jana Kazimierza a Katolickim

nieniu wykwalifikowanej kadry mogły

lat swoimi umiejętnościami służył ku-

Uniwersytetem Lubelskim. Lwowska

zapewnić głównie dwie uczelnie, po-

lowskiemu Wydziałowi Nauk Humani-

uczelnia, mająca za sobą kilka wie-

zostające do niedawna w strukturach

stycznych. W latach 1922-23 był jego

ków istnienia, wspomagała powstały

prowincji galicyjskiej – Uniwersytet

dziekanem. Na tym samym wydziale

na progu dwudziestolecia międzywo-

Jagielloński w Krakowie i Uniwer-

pracował Henryk Życzyński, znawca

jennego uniwersytet w Lublinie. Pozo-

sytet Jana Kazimierza we Lwowie.

teorii literatury. Poza dydaktyką pełnił

stając przez wiele dziesiątków lat pod

Organizatorzy Uniwersytetu Lubel-

funkcje administracyjne na Wydziale

wpływem kultury zachodniej, a jedno-

skiego największe nadzieje pokładali

Humanistycznym – w latach 1930-33

cześnie identyfikując się z dążeniami

we współpracy z UJK i – jak się miało

i 1938-39 był jego prodziekanem,

kadry i studentów do polonizacji, prze-

niebawem okazać – nie zawiedli się.

zaś pomiędzy 1934 a 1938 dzieka-

kazała ze swojej spuścizny to, co mia-

W strukturach UJK w okresie Pol-

nem. Do światowej czołówki uczo-

ła najbardziej wartościowego. Nie bez

ski niepodległej działało pięć wydzia-

nych należał Kazimierz Michałowski.

znaczenia było też miejsce działania

łów: Teologii, Prawa, Lekarski, Filozo-

Wszystkie – poza profesurą – stop-

uczelni: Lwów – miasto położone na

ficzny i Matematyczno-Przyrodniczy.

nie naukowe uzyskał na uniwersyte-

dawnym kupieckim szlaku bałtyckim

Lwowska uczelnia była niekwestiono-

cie we Lwowie. Naukę kontynuował

i czarnomorskim, miasto wielu religii,

wanym środowiskiem uczonych klasy

w Berlinie, Heidelbergu, Münsterze,

obyczajów, tolerancji i współistnienia

międzynarodowej. W większości zdo-

Londynie, Oxfordzie, Paryżu, Rzy-

kultur; miasto muzeów, teatrów, wiel-

bywali oni dodatkowe umiejętności na

mie, Atenach i Kairze. Mimo że na

kiej literatury i wybitnych dokonań ar-

uczelniach zagranicznych, zaś swoje

lubelską uczelnię przyjeżdżał zaled-

tystycznych; miasto urzekające swoją

wyniki badań publikowali na łamach

wie przez dwa lata, jego wykłady za-

atmosferą oraz prężne środowisko

periodyków europejskich. Podobnie

wsze stanowiły wydarzenie wielkiej

naukowe i intelektualne.

bardzo wysoko była oceniana dzia-

wagi dla środowiska akademickiego.

W przełomowym dla państwa

łalność dydaktyczna lwowskich profe-

Filarem filologii romańskiej na KUL

polskiego roku 1918 wśród licznych

sorów. Warto wspomnieć, że lwowski

był Stanisław Stroński. Swoją ścież-

zmian daleko idące były przemiany

ośrodek znany był z wykreowania

kę edukacyjną rozpoczął na UJK we

w zakresie szkolnictwa wyższego.

szkół naukowych: historycznopraw-

Lwowie, a następnie kontynuował

Lwowska uczelnia, nosząca jeszcze

nej, matematycznej czy filozoficznej.

w kilku ośrodkach naukowych poza

do niedawna imię cesarza Francisz-

Trzeba także podkreślić, że uczeni

granicami kraju. Przez dwanaście

ka I, została przekształcona w Uni-

lwowscy kontynuowali w Lublinie

lat, aż do momentu wybuchu II wojny

wersytet Jana Kazimierza i stała się

swoje badania, zaś pod ich kierun-

światowej, dojeżdżał do Lublina.

w pełni polską szkołą wyższą. W tym

kiem doskonaliły się zastępy młodych

Środowisko lwowskie na KUL

samym czasie nieco ponad dwieście

pracowników nauki. Dzięki temu

najliczniej reprezentowali prawni-

kilometrów od Lwowa, w Lublinie, po-

ks. prof. Antoni Dębiński

kształcenie lubelskich studentów od-

cy. Doniosły wkład w nauczanie

łożono podwaliny pod budowę pierw-

bywało się na najwyższym poziomie.

i uprawianie prawa cywilnego na

szej w regionie uczelni – Katolickiego

Działający na KUL Wydział Teo-

okresie średniowiecza. Na KUL pro-

lubelskiej uczelni miał prof. Roman

dobnie jak on za przedmiot swoich

Uniwersytetu Lubelskiego. Inicja-

logii został wsparty przez takie oso-

wadził wykłady na Wydziale Teologii,

Longchamps de Bérier. Uczony

zainteresowań obrał historię stosun-

torem jego powołania i pierwszym

bistości świata nauki, jak ks. Józef

wspomagał też wydziały – Prawa Ka-

ten, wywodzący się ze znakomitej

ków kościelno-państwowych, usta-

rektorem był ks. Idzi Radziszewski,

Umiński czy ks. Piotr Kałwa. Pierw-

nonicznego i Nauk Humanistycznych.

lwowskiej szkoły cywilistycznej prof.

wodawstwa synodalnego w Polsce,

ówczesny rektor Akademii Duchow-

szy z nich – znakomity historyk

Był prodziekanem Wydziału Teologii

Ernesta Tilla, wspomagał lubelski

jak też kościelnego prawa małżeń-

nej w Petersburgu. Udało mu skupić

Kościoła – wspomagał uczelnię lu-

w latach 1923–24 i 1925–27. Wydział

Wydział Prawa w latach 1920–39.

skiego. Ponad dekadę pracował na

grono osób zafascynowanych ideą

belską przez pięć pierwszych lat jej

Prawa Kanonicznego przez niemal

Wykładał część ogólną prawa cy-

Wydziale Prawa Kanonicznego, bę-

organizacji uniwersytetu katolickiego

działalności. Po uzyskaniu na UJK

trzynaście lat wspierał ks. Piotr

wilnego, prawo rzeczowe i spad-

dąc jako dydaktyk i uczony jednym z

jako ośrodka prowadzenia badań na-

habilitacji kontynuował swoją karie-

Kałwa, który należał do uczniów

kowe. Ponadto w latach 1922-23

filarów wydziału.

ukowych we wszystkich dziedzinach

rę naukową w Rzymie, Monachium

wybitnego lwowskiego profesora

był dziekanem na Wydziale Prawa

Spośród  lwowskich  humani-

wiedzy w duchu harmonii pomiędzy

i Paryżu. Jego zainteresowania ba-

Władysława Abrahama. Wpływ jego

i Nauk Społeczno-Ekonomicznych.

stów pracujących w Lublinie warto

nauką i wiarą, a także kształcenia i

dawcze skupiały się wokół historii Ko-

lwowskiego mistrza widać głównie

Prawem międzynarodowym prywat-

wspomnieć Wiktora Hahna, Henryka

wychowywania przyszłej inteligencji

ścioła powszechnego i polskiego w

w problematyce badawczej, bo po-

nym zajmował się w latach 1930-39

Życzyńskiego, Kazimierza Michałow-

katolickiej. Dewizą uczelni stało się

na KUL lwowski profesor Kazimierz

hasło Deo et Patriae – Bogu i Oj-

Przybyłowski. W grupie uczonych,

czyźnie.

którzy w okresie międzywojennym

Pierwsza inauguracja roku aka-

prowadzili dydaktykę i badania w

demickiego odbyła się 8 grudnia

zakresie historii ustroju i prawa Pol-

1918 r. Tymczasową siedzibą uczel-

ski oraz historii prawa na zachodzie

ni był gmach seminarium duchow-

Europy, należy wymienić Przemysła-

nego w Lublinie. Dopiero po czte-

wa Dąbkowskiego, który dojeżdżał

rech latach została ona przeniesiona

ze Lwowa na KUL w latach 1921-

do własnych budynków, zlokalizowa-

28. W 1926 r. pracę na KUL podjął

nych przy reprezentacyjnych Alejach

Jan Kamiński. Początkowo został

Racławickich, gdzie znajduje się do

zatrudniony jako starszy asystent, a

dzisiaj. Od początku działania uniwer-

od 1928 r. na stanowisku zastępcy

sytetu funkcjonowały cztery wydziały:

profesora. Objął on po Dąbkowskim

Teologii, Prawa Kanonicznego i Nauk

historię prawa na zachodzie Europy

Moralnych, Prawa i Nauk Społeczno-

i prowadził zajęcia z tego przedmio-

Ekonomicznych i Nauk Humanistycz-

tu do 1939 r. Badania nad prawem

nych. Taka struktura organizacyjna

karnym i procedurą karną reprezen-

przetrwała do końca okresu między-

towali wywodzący się z lwowskiej

wojennego.

uczelni Stefan Glaser i Zdzisław

Bardzo szybko okazało się, że

Papierkowski. Pierwszy z nich pra-

KUL nie może się obejść bez wspar-

cował na KUL w latach 1920-24. W

cia innych ośrodków naukowych. Nie

latach 1923-24 pełnił ponadto funk-

dysponował bowiem niemal w ogóle

Budynek KUL przy Al. Racławickich w Lublinie, lata międzywojenne