Niezwykłe historie

17

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 29 listopada–16 grudnia 2013 nr 22 (194)

UBI LEONES

do budowy należało sprowadzić z

Zaraz po Niemcach do sułtana

Wielkiej Brytanii. Co więcej, nale-

zgłosili się Anglicy, którym sułtan

żało sprowadzić skądś wielką ilość

wydzierżawił 240 kilometrowy pas

robotników, bo miejscowa ludność

wybrzeża, do którego w dziesięć lat

kompletnie się do tego nie nadawała.

później dodał jeszcze port Momba-

Byli to mili ludzie, ale trwająca długo

sa. Tak powstał brytyjski Protektorat

W dawnych, dobrych podobno czasach starożytnego Rzymu,

budowa, wymagająca wyczerpującej

Afryki Wschodniej, zwany też Brytyj-

pracy była dla nich rzeczą niepojętą.

ską Afryką Wschodnią.

Europejczycy znali świat w nieznacznym tylko procencie. Rzy-

Równie niepojętą rzeczą była idea

W roku 1894 Brytyjczykom udało

mianie nie mieli smykałki odkrywców. To byli zasiedziali, pyszał-

pracy za wynagrodzenie. Tym lu-

się utworzyć protektorat składający

dziom pieniądze nie były do niczego

się z pięciu królestw położonych w

kowaci sybaryci, których zupełnie nie interesowało, co znajduje

potrzebne. Na takich robotników nie

głębi afrykańskiego lądu nad gigan-

można było liczyć. Mogli pracować

tycznym Jeziorem Wiktorii. Były to

się poza zasięgiem ich wzroku chyba, że był to jakiś bogaty

tylko dorywczo, krótko wykonując

królestwa: Ankole, Buganda, Buny-

kraj, który można było podbić, złupić i obeżreć. Mapy rzymskie

najprostsze czynności, na przykład

oro, Busoga i Tore. Teraz występo-

przenoszenie czegoś z miejsca na

wały razem jako Protektorat Ugan-

szybko się więc „kończyły”, czasami zaskakująco, na przykład

miejsce, otrzymując za to jakieś kon-

da, graniczący z Brytyjską Afryką

kretne, potrzebne im akurat materiały

Wschodnią.

w połowie długości jakiejś rzeki, do źródeł której żaden Rzymia-

lub przedmioty.

nin już nie doszedł. Może nie mógł, a może zwyczajnie bał się

Brytyjczycy zaraz pomyśleli o

Decyzja o budowie

Hindusach, bo to doskonali, inteli-

linii kolejowej w Afryce

iść w nieznane.

gentni rzemieślnicy i robotnicy wy-

Wielka Brytania uzyskała więc

kwalifikowani, którzy w lot poznawali

kraj ogromny, ale w tej formie w ja-

zmechanizowane fabryki. Maszyny

parowe napędzały statki i pociągi.

Wielu ludziom wydawało się, że cy-

wilizacja europejska znalazła się już

u szczytu swojego rozwoju. Mimo

tych osiągnięć, świat nadal pozo-

stawał nie do końca poznany i „białe

plamy”, aczkolwiek mocno już skur-

czone, nadal świeciły na mapach

SZYMoN KAZIMIERSKI

wszystkich prawie kontynentów. Były

one wyzwaniem dla wszelakiego ro-

W jaki sposób

dzaju ludzi odważnych, spragnionych

zdobywano kolonię?

przygody, lub po prostu, szukających

Rzymskie mapy kończyły się

okazji do zarobienia dużych pienię-

tak zwanymi „białymi plamami” czyli

dzy. Zawsze przecież była nadzieja,

niezapisanym, pustym materiałem,

że na nowo odkrytym terenie znaj-

z którego wykonana była mapa. Na

dzie się coś naprawdę cennego.

„białych plamach” umieszczano cza-

Bezpowrotnie  minęły  czasy,

sami ostrzegawcze napisy – UBI LE-

kiedy to grupka zdecydowanych na

ONES! Było to ostrzeżenie. Oznaczało

wszystko awanturników była w stanie

– (tam) gdzie (mieszkają) lwy (!), czyli

czasami bywało i tak. Najczęściej

opanować całe królestwa i obrać je ze

każdą, nową dla siebie technologię,

miejsca niebezpieczne, nieprzyjazne

kiej był, nie nadający się do niczego.

jednak wystarczał zwyczajny handel.

złota i kosztowności liczonych setka-

a poza tym jeszcze, była to siła ro-

ludziom, po prostu, koniec świata.

Przede wszystkim nie można było do

Oczarowanie miejscowych naczelni-

mi ton. Teraz było już trudniej i chcąc

bocza bardzo liczna i bardzo tania.

Nawet za czasów panowania

niego wejść! Od strony morza szły w

ków ogromem bajecznych towarów,

osiągnąć jakieś korzyści, należało się

Dość obraźliwie nazywali ich kulisa-

rzymskich niedołęgów istnieli wiel-

głąb pokrytego dżunglą lądu drogi, a

jakimi dysponowali Europejczycy.

nieźle napracować.

mi (cooly), słowo to oznaczało robot-

cy podróżnicy i wielcy odkrywcy,

właściwie ścieżki, którymi wędrowa-

Takiego gościa chciało się mieć!

Najwięcej „białych plam” było w

nika nędznego i niewykształconego.

jak choćby Fenicjanie, świetni ma-

ły karawany z niewolnikami i kością

Po tym następował etap następ-

Afryce. Ten ogromny kontynent wciąż

Samo pojęcie kolei, która ma

rynarze, którzy jednak zazdrośnie

słoniową i to była cała komunikacja

ny, czyli wynajęcie, lub kupno jakiegoś

był praktycznie nieznany. Za Afrykę

prowadzić z Mombasy do Ugandy

strzegli swoich odkryć przed władzą

tego ogromnego kraju. Żadnej mapy

terenu, a tym samym zadomowienie

wzięli się więc najbardziej spragnie-

wydaje się jakieś dziwaczne. Praw-

oficjalną. Drogi morskie okazywały

tego terenu oczywiście nie było. Na

się europejskich cudzoziemców na

ni sukcesu poszukiwacze nowych

da? To tak, jakby powiedzieć, że

się łatwiejsze, niż żmudne przedzie-

Brytyjczyków czekała więc wielka

nowym miejscu, z którego mogli

ziem, czyli Anglicy i Francuzi. Zaraz

kolej będzie prowadziła z Warsza-

ranie się po bezdrożach nieznanych

„biała plama”, którą dzielnie posta-

rozpocząć dalszą działalność. Coś

wy do Rosji. Nie należy się dziwić.

lądów, stąd pierwsze naprawdę zna-

nowili zagospodarować. Wiedzieli

takiego nastąpiło w obecnej Tanzanii

W Ugandzie nie było wtedy żadnej

czące odkrycia zdarzały się w czasie

już, że daleko na północny zachód

w roku 1885, kiedy to prywatna dzia-

osady, do której można by było do-

wypraw morskich. No i jeszcze coś.

znajduje się ogromne, niedawno

łalność niemieckiego przedsiębiorcy

prowadzić kolej. Dokąd dotrze kolej

Świat zaczęto poznawać dopiero po

odkryte Jezioro Wiktorii u wybrze-

Karla Petersa na obszarze Zanziba-

miało zależeć od tego, co budow-

upadku Rzymu, który niby to pano-

ży którego leżała ich ostatnia zdo-

ru, została przez rząd Niemiec wyko-

niczowie linii kolejowej zastaną w

wał nad światem, ale tak naprawdę

bycz, czyli protektorat Uganda. Bez

rzystana do utworzenia tam niemiec-

Ugandzie.

prezentował dość prostacką mental-

łączności z wybrzeżem morskim,

kiego protektoratu. Protesty sułtana

Została więc utworzona firma

ność wioskowego zadupia.

położone w środku wielkiego kon-

Zanzibaru uciszyło pięć niemieckich

pod nazwą Uganda Railway Com-

Świat poznawało się więc od stro-

tynentu posiadłości, do tego kom-

krążowników, które przypłynęły z

pany, która wiedziała, że na całym

ny morza i początkowo znane były

pletnie pozbawione dróg, nie miały

Wilhelmshaven i ostrzelały pałac

swym przebiegu, jej budowa linii

jedynie wybrzeża. Dopiero później,

żadnego sensu. Jedynym wyjściem

sułtana. Po tej lekcji sułtan zgodził

kolejowej będzie szła w nieznane.

czasami bardzo późno, następowała

z tej sytuacji było zbudowanie linii

się na protektorat.

Nikt nie miał mapy terenu budowy.

penetracja odkrytego terenu. Takie

kolejowej, która przez bezdroża,

Skąd w Afryce znalazł się suł-

Przecież to była „biała plama!”. Nie

wyprawy były zawsze bardzo trudne

połączyłaby Ugandę z wybrzeżem.

tan? Stąd mianowicie, że w roku

było całościowego projektu linii ko-

i nader często kończyły się śmiercią

Podobne problemy mieli Niemcy ze

1698 Zanzibar stał się zamorską

lejowej. Projekt powstawał z chwilą

odważnych podróżników. Czyhały na

swoją Niemiecką Afryką Wschodnią

posiadłością sułtana Omanu, która

pojawienia się ekipy budowniczych

nich nieznane, śmiertelne choroby,

czyli Tanganiką (obecnie Tanzania).

w roku 1856, oddzieliła się od suł-

w konkretnym terenie. Nikt nie wie-

zabijał ich brak wody i pożywienia,

Ich Niemiecka Afryka Wschodnia

tanatu Omanu i utworzyła odrębny

dział jakie problemy staną przed nimi

ginęli od zatrutych strzał tak zwanych

również dochodziła do Jeziora Wik-

Pułkownik John Patterson

sułtanat Zanzibaru. Sułtanat ten zaj-

w najbliższej nawet przyszłości, jaki

„dzikich”, czyli ludności miejscowej

torii i pomysł połączenia koleją je-

mował dwie duże wyspy archipelagu

za nimi ustawiali się Niemcy. Pomię-

teren przyjdzie im pokonać jutro czy

nie mającej chęci na wzajemne po-

ziora z wybrzeżem morskim powstał

Zanzibar leżące u wybrzeży Afryki,

dzy pretendentami do posiadania no-

pojutrze. Tak budowało się The Lu-

znanie. Czy odkrywców, jak to było

u Niemców prawie równocześnie z

Pembę i Unguję. Do sułtanatu nale-

wych kolonii trwał nieustający wyścig

natic Express railway. Zwariowany

napisane na rzymskich mapach, ata-

pomysłem brytyjskim.

żało też wybrzeże Afryki zaczynając

i nieprzebierająca w środkach kon-

szlak Wariackiego Ekspresu, jak An-

kowały lwy? Ależ oczywiście! Były ta-

Jako port z którego rozpocznie

od północnego Mozambiku, poprzez

kurencja. Wyścig zaczęli wygrywać

glicy nazwali swój pociąg.

kie miejsca, gdzie lwy atakowały i to

się budowę kolei, Brytyjczycy wy-

Tanzanię, Kenię, do południowej So-

Anglicy od kiedy w roku 1849 podbili

Uganda Railway Company w

w skali dla nas zupełnie niewyobra-

brali Mombasę. Niemcy rozpoczęli

malii. Na kontynencie afrykańskim

Indie, a brytyjska królowa Wiktoria

roku 1896 sprowadziła z Indii ponad

żalnej! Właśnie takim atakom lwów

budowę swojej linii kolejowej z portu

do sułtanatu należały również drogi

koronowała się w roku 1858 na ce-

30 000 robotników i robota ruszyła.

poświecona będzie nasza dzisiejsza

Dar as Salam.

karawan biegnące od morza w głąb

sarzową Indii.

Od razu zaczęły się ogromne trudno-

opowieść.

Anglicy podjęli więc konkretną

lądu, jako że sułtanat utrzymywał się

Jak się zdobywało kolonię? Naj-

ści, których Anglicy początkowo kom-

Były to końcowe lata XIX wieku,

decyzję o budowie linii kolejowej z

z handlu niewolnikami i kością sło-

ważniejszy był początek. Sposób na

pletnie nie docenili. Nie wiem. Chyba

wieku pary i elektryczności. Przez

portu Mombasa do Ugandy. Ale jak

niową. Ze swojej własnej produkcji,

załapanie się na nowym miejscu. To

Anglicy nie mieli możliwości innego

świat przeszła właśnie rewolucja

na razie istniała tylko wola budowy

czyli uprawy i sprzedaży goździków,

nieprawda, że odbywało się to na za-

wyboru, ale miejsce na linię kolejową

przemysłowa. Przestarzałe manu-

kolei! Reszty nie było. Wszystkie

sułtanat by się nie utrzymał.

sadzie wojskowego podboju, chociaż

wybrali fatalnie. Było to bowiem

faktury zastąpione zostały przez

materiały i urządzenia potrzebne