20

Nasz przewodnik

29 listopada–16 grudnia 2013 nr 22 (194) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zagrożony klasztor Ostrogskich

Zabytki południowego Wołynia niszczeją między innymi za sprawą prawosław-

nych mnichów, którzy nie zważając na protesty lokalnych społeczności prze-

kształcając je wedle własnego uznania. Ławra Poczajowska utraciła już swój

historyczny wygląd, zniekształcony przez budowę nowej monstrualnej świątyni

w nieokreślonym stylu. Do otwartej listy bezmyślnego zagospodarowywania

obiektów doszedł też klasztor w Międzyrzeczu (Межирічi) koło Ostroga.

DMYTRo ANToNIUK

tekst i zdjęcia

Dawny konwent franciszkanów

leży dwa kilometry od miasta nad

rzeczką Świteńką. Leży tu wioska

Międzyrzecz, która w czasach przed-

komunistycznych nosiła nazwą Mię-

dzyrzecz Ostrogski.

Pierwotnie istniał tu drewniany

zamek Fiodora Ostrogskiego, po

którym pozostały wysokie wały ziem-

ne, otaczające klasztor od południa

i wschodu. W połowie XV wieku

wśród tych fortyfikacji Iwan Ostrogski

wybudował murowaną cerkiew św.

Trójcy, która w łączyła gotyk ze sty-

Widok klasztoru

lem bizantyjskim. Na początku XVII

wieku ostatni przedstawiciel ksią-

pośredniej obrony – brakowało tam

na odsiecz do oblężonego przez Ta-

tarzy pierwotnie było 11, pozostało

żęcego rodu – Janusz Ostrogski –

pomostu dla żołnierzy. Takie wypo-

tarów Słucka na Białorusi (wówczas

ich zaledwie 4. Z reszty w XIX wieku

przekazał świątynię i klasztor fran-

sażenie miały jedynie cztery wieże

teren Wielkiego Księstwa Litewskie-

wykonano prawosławne ikonostasy

ciszkanom. Książę zapoczątkował

obronne, z których pole obstrzału

go – red.). Nie nadążał na czas, więc

w centralnej i bocznych nawach. Na

tu prace, po ukończeniu których

wynosiło 2500. Całość zamykała

pomodlił się przed ikoną i zobaczył,

szczęście zachował się ołtarz główny

powstał potężny klasztor obronny.

nadbramna dzwonnica położona od

jak ta uniosła się do nieba i uleciała

wraz z ołtarzem znajdującym się na

Od południa i północy do kościo-

frontu przed wejściem do świątyni.

do Słucka. Przerażeni tym widokiem

prawo od niego. Na nim zachowały

ła przybudowano piętrowe zabu-

Niektórzy historycy przypuszczają, że

ordyńcy przerwali oblężenie i nad-

się postacie aniołów. Przed kilkoma

dowania klasztorne z czterema

jest to zmodernizowana w XVIII wieku

chodzące wojska księcia zdołały ich

laty w lewej nawie był jeszcze jeden

dwupiętrowymi basztami w rogach

piąta wieża obronna. Historyk sztuki

rozgromić. Obroną miasta dowodziła

ołtarz, ale dziś już go nie ma. Praw-

i strzelnicami. Podobne strzelnice

Jarosława Bondarczuk jest zdania,

Aleksandra Słucka, wkrótce druga

dopodobnie jest w renowacji, przy

pojawiły się też w samym kościele.

że budowniczym klasztoru obronne-

żona Ostrogskiego. Urodziła mu

mnie demontowano i numerowano

Drzwi i okna klasztoru ozdobiły rene-

go mógł być lwowski architekt Paweł

syna Iwana-Konstantego, który jesz-

detale jednego z kiwotów (kiwot lub

sansowe portale i ramy. Dekoracyjny

Grodzicki. Wiadomo, że prace zakoń-

cze bardziej rozsławił ten ród.

kiot - drewniana przeszklona szafka

fryz w technice sgraffito z ornamen-

czono w 1612 roku i od tego czasu

Kolejny z książąt, Janusz Ostrog-

do przechowywania ikon w cerkwi

tyką geometryczną otoczył obydwa

klasztor nie zmieniał swego wyglądu,

ski, ukończywszy budowę klasztoru

albo w domu – red.).

skrzydła klasztoru.

co czyniło go obiektem wyjątkowym.

franciszkanów, przekazał zakonnikom

Niestety widok ołtarzy przesła-

niają obecnie ikonostasy.

Cudowny obraz Matki Bożej

Ściany świątyni pokrywają freski

skiej widniało namalowane serce, ale

z 1900 roku artysty Jermakowa. Są

później zostało usunięte, bo motyw

to kopie malowideł ściennych z sobo-

nie był zgodny ze wschodnią trady-

ru św. Włodzimierza w Kijowie. Pod

cją ikonograficzną. Gdy w 1866 roku

nimi prawdopodobnie zachowały się

klasztor przekazano prawosławnym,

oryginalne freski jeszcze z okresu

rosyjska cesarzowa Maria ofiarowała

przedfranciszkańskiego. Stan fre-

ikonie srebrny naszyjnik, do którego

sków na początku XX wieku zapew-

załączono dwanaście szmaragdów

ne nie kwalifikował ich do renowacji

i koronę. Wykonał je nie mniej ce-

i zostały zamalowane. Jedynie nie-

niony od Fabergé a jubiler Iwan

wielki fragment jest widoczny w czę-

Sazikow. W czasie I wojny światowej

ści ołtarzowej. Na tablicy z roku 1608,

ikonę wywieziono do Charkowa, skąd

która zachowała się w części ołtarzo-

powróciła w 1920 roku, ale już bez

wej, widoczny jest tekst łaciński: „Na

kosztownych szat. Według niektó-

chwałę i sławę Boga Wszechmogą-

rych źródeł obecne szaty są jednak

cego w Trójcy św. jedynego, na sła-

oryginalne. Tylna strona ikony po-

wę Panny Marii, co porodziła Pana;

kryta jest srebrnymi wotami (jest ich

świętym Stanisławowi, Wojciechowi,

ponad 60). Pochodzą one jeszcze z

Wawrzyńcowi, Franciszkowi, Marii

okresu, kiedy obraz był w posiadaniu

Magdalenie klasztor utrzymywany

franciszkanów, niektóre wota mają

jest przez księcia Janusza Ostrog-

wartość historyczną i artystyczną.

skiego, kasztelana krakowskiego”.

Za cudowny obraz w klasztorze

Na ścianach północnej i południowej

Cerkiew św. Trójcy

uważany był ponadto wizerunek św.

świątyni zachowały się 4 marmurowe

Wewnątrz na parterze umiesz-

Najcenniejszą relikwią klasztoru

cudowną ikonę, którą ukoronowano w

Antoniego Wielkiego, który praw-

tablice informujące o zwycięstwach

czono bibliotekę i refektarz ze skle-

była i dotychczas pozostaje cudow-

1779 roku koronami nadanymi przez

dopodobnie pochodzi z czasów,

Janusza Ostrogskiego nad Tatarami

pieniami  krzyżowymi,  ozdobiony

na ikona Matki Boskiej Hodegetrii,

papieża Benedykta XIV. O tym wyda-

kiedy franciszkanie byli gospoda-

pod Dubnem, Ostrogiem, na rzece

wewnętrznymi portalami. Na piętrach

powstała w XIV wieku i przywiezio-

rzeniu przypomina zabytkowa kolum-

rzami klasztoru. Ozdobą świątyni są

Sib i nad kozakami Kosińskiego pod

były cele mnichów. Pomieszcze-

na z Konstantynopola przez jedne-

na stojąca w polu pod Międzyrzeczem

nadzwyczaj cenne ołtarze boczne.

Piątką.

nia łączyły kryte galerie. Sanitariaty

go z przedstawicieli rodu Ostrog-

na drodze do Kamionki. Malarz Jan

Misternie wyrzeźbione w drewnie,

W czasie wojen z Chmielnickim

umieszczone w galeriach miały ka-

skich. Pierwotnie przechowywano

Mokrzewski namalował wtedy kopię

stanowią pamiątkę z okresu kato-

klasztor w Międzyrzeczu ucierpiał dwa

nalizację we wschodnim łączniku.

ją w rodzinie, towarzyszyła kolejnym

obrazu, która do dziś zachowała się

lickiego. Według Jarosławy Bondar-

razy. Po raz pierwszy w sierpniu 1648

Klasztor został otoczony murami

książętom w wyprawach wojennych.

w refektarzu. Srebrne szaty wykonali

czuk ich wykonanie opłaciła Katarzy-

roku zdobyły go wojska kozackie i ta-

obronnymi z dekoracyjnymi krenela-

Pierwszy cud za sprawą wizerunku

w 1613 roku lwowscy rzemieślnicy

na II, co nie bardzo jest zrozumiałe,

tarskie. Wtedy to Dominik Zasławski,

żami w kształcie jaskółczego ogona.

miał miejsce w 1522 roku, kiedy to

Franciszek Klubczyk i Paweł Pochy-

bowiem w tym okresie klasztor na-

ówczesny właściciel Międzyrzecza,

Mury nie były przeznaczone do bez-

książę Konstanty Ostrogski wyruszył

ły. Początkowo na piersi Matki Bo-

leżał jeszcze do franciszkanów. Oł-

wysłał 7 oddziałów pod panem Soko-