22

Okruchy historii

29 listopada–16 grudnia 2013 nr 22 (194) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polityczne kulisy obrony Lwowa

Gdy 1 listopada 1918 roku lwowscy gimnazjaliści zdobywali pierwsze karabiny do obrony Lwiego Grodu, który zawsze

był „semper fidelis”, politycy bardziej sceptycznie podchodzili do tych wydarzeń. Gdyby zwyciężyła ich wizja… kto wie

jak wyglądało by dwudziestolecie międzywojenne i cała historia XX wieku.

zjawił się w polskiej komendzie, po-

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

jechał do metropolity Szeptyckiego,

opracowanie

potem do Komendy Ukraińskiej (….)

Rządził się jak u siebie zapowiadając,

Obrona Lwowa to przede wszyst-

że załatwi całą sprawę zlikwidowania

kim bohaterstwo i poświęcenie lwow-

całego konfliktu polsko-ukraińskiego

skiej młodzieży, które zostało uwień-

i żądał trwałego zawieszenia broni –

czone zwycięstwem. Udało się im

relacjonuje de Laveaux.

wywalczyć Lwów i Kresy dla Polski.

Jego działania były już jednak

Tym niemniej wśród polskich poli-

spóźnione – 20 listopada odsiecz

tyków ówczesnego Lwowa nie było

dotarła do Lwowa i polsko-ukraińskie

jednomyślności, co do obrony mia-

rokowania zostały zerwane ostatecz-

sta. Nie wierząc w sukces obrony,

nie. W dzień później nastąpił wspólny

gotowi byli na daleko idące kom-

atak obrońców Lwowa i przybyłych z

promisy i ustępstwa wobec strony

odsieczą żołnierzy, a 22 listopada całe

ukraińskiej. Z materiałów, przecho-

miasto znalazło się w rękach polskich.

wywanych w Centralnym Archiwum

Listopadowe walki o Lwów trwały trzy

Wojskowym (CAW) wynika, że tym

działaniom zapobiegli wojskowi.

tygodnie – od 1 do 22 listopada 1918

Ukraińcy opanowali Lwów 1 listo-

roku. Całością obrony miasta dowo-

Naczelna Komenda obrony Lwowa

pada 1918 roku. Przeciwko nim wy-

dził kpt. Czesław Mączyński.

mu dowództwo – Komenda Naczel-

Rozmowy stron trwały praktycz-

stąpiły polskie organizacje wojskowe,

W walkach wzięło udział ok. 6 tys.

na, jednak podejście polityków i woj-

nie każdego dnia przez cały czas

pod wspólną komendą kpt. Czesła-

Polaków, uczestniczyło w nich 1421

skowych zasadniczo się różniło.

listopadowych walk we Lwowie.

wa Mączyńskiego. Do obrony miasta

młodocianych obrońców, z których

– Trzeba jednak przyznać, że po-

Ukraińcy gotowi byli na daleko idące

spontanicznie przyłączyli się Polacy,

najmłodszy miał 9 lat. Orlęta Lwow-

między tężyzną moralną Komendy a

ustępstwa. Jedynym ich warunkiem

mieszkańcy Lwowa. Jak twierdził Lu-

skie stały się symbolem i legendą.

prądami nurtującymi wewnątrz Komi-

od którego nie chcieli odstąpić było

dwik de Laveaux, komendant lwow-

Do powstania legendy przyczynili się

tetu istniała cała przepaść i podczas

uznanie przez Polaków państwowo-

skiej POW, późniejszy generał WP,

tacy, jak poległy podczas walk czter-

gdy ze strony czynników politycznych

ści ukraińskiej. Było to niezmiernie

w dokumentach znajdujących się w

nastoletni Jurek Bitschan.

rokowania z Ukraińcami traktowane

istotne, ponieważ w Paryżu toczyła

CAW, nie wszyscy byli przekonani,

W 1920 roku Józef Piłsudski

były jako droga do osiągnięcia co

się właśnie konferencja pokojowa.

że uda się obronić Lwów. Przedłu-

dokonał uroczystej dekoracji herbu

najmniej długotrwałego rozejmu, to

Fakt uznania suwerenności ukraiń-

żające się walki pogorszyły nastroje

miasta orderem Virtuti Militari.

ze strony decydujących czynników

skiej miałby bardzo ważne konse-

mieszkańców, wśród których zapano-

– Tu (we Lwowie) codziennie wal-

Czesław Mączyński – dowód-

wojskowych uznano je za cel sam w

kwencje polityczne.

wało uczucie niepewności. Wiara w

czyć trzeba o nadzieję, codziennie

ca obrony Lwowa, oficer

sobie. Komenda Naczelna traktowa-

- Chwilami Ukraińcy nie byli dale-

celowość obrony i nadzieja na pomoc

walczyć o siłę wytrwania. Ludność

artylerii Wojska Polskiego,

ła bowiem rokowania jako łudzenie

poseł na Sejm

cy od osiągnięcia swego celu. W Pol-

z zewnątrz słabły z każdym dniem.

stawała się wojskiem, wojsko stawało

Ukraińców, przewlekanie ich nadziei

skim Komitecie Narodowym pracowa-

Powszechnie panowało przekonanie

się ludnością. I kiedym ja, jako sędzia

i uzyskiwanie rozejmów celem prze-

wego. Sytuacja wojskowa zmieniała

no bowiem poważnie nad projektem

nie tylko o przewadze liczebnej sił

wojskowy dający nagrody, odznacza-

dłużenia obrony – relacjonował Lu-

się jednak na korzyść strony polskiej,

układu na zasadzie condominium

ukraińskich, ale także o ich lepszym

jący ludzi, myślał nad kampanią pod

dwik de Laveaux, który uczestniczył

wraz z odsieczą, prowadzoną przez

polsko-ukraińskiego (…) W połowie

wyekwipowaniu i wyszkoleniu. Co

Lwowem, to wielkie zasługi Wasze-

w rokowaniach z ramienia Komendy

ppłk Michała Tokarzewskiego.

listopada, w okresie najcięższej na-

go miasta oceniłem tak, jak gdybym

zresztą było prawdą, bo przeciwko

Naczelnej. Po spotkaniach z członka-

19 listopada do Lwowa przy-

szej sytuacji bojowej, doszło prawie

miał jednego zbiorowego żołnierza,

Polakom walczyły regularne jed-

mi Polskiego Komitetu Narodowego

był porucznik Henri Villaim, który

do ostatecznego sformułowania pro-

dobrego żołnierza i ozdobiłem Lwów

nostki byłej armii austriackiej. W tej

de Laveaux odniósł wrażenie, że są to

wywierał presję na to, by rozmowy

jektu ugody – stwierdza de Laveaux.

Krzyżem Orderu Virtuti Militari, tak,

sytuacji Polski Komitet Narodowy we

w większości „ludzie niezbyt wierzący

polsko-ukraińskie zmierzały w kie-

Kryzys w rozmowach nastąpił w

że wy jesteście jedynym miastem w

Lwowie (wśród jego członków byli

w powodzenie obrony”. W oryginalnej

runku wypracowania formuły wspól-

dniach 15–16 listopada. De Laveaux

Polsce, które z mojej ręki, jako Na-

m.in. Edward Dubanowicz i Tadeusz

relacji te słowa zastąpiły skreślone

nego zarządzania Lwowem i Galicją

poczuł, że jedynym wyjściem w tej

czelnego Wodza, za pracę wojenną,

Cieński), w którym dominowali przed-

słowo – tchórzliwi. Słowa te oddają

Wschodnią.

sytuacji będzie zerwanie rokowań.

za wytrzymałość otrzymało ten order

stawiciele endecji, opowiedział się za

całkowicie uczucia de Laveaux w

- Występując od razu z wielkim

Ściągnął tym na siebie gniew polity-

– uzasadnił marszałek.

rozpoczęciem rokowań z Ukraińcami.

tamtych dramatycznych chwilach.

tupetem jako przedstawiciel Ententy,

ków z Polskiego Komitetu Narodo-

Zgadzało się na takie wyjście polskie-

kg

Pomnik Jana III Sobieskiego stanie w Jaworowie

Decyzję o postawieniu pomnika

gdzie obecnie stoi pomnik Tarasa

stała na olejnym płótnie, dzieło przy-

podjęła Rada Miasta na posiedze-

Szewczenki. W latach 50. XX wieku

pisywane jest Fransowi Geffelsowi,

niu 19 listopada 2013 roku. Inicja-

pomnik został zdemontowany i prze-

artyście z Flandrii. Historycy pisali,

tywa budowy pomnika należy do

kazany stronie polskiej. Przewiezio-

że samej szlachty przybyło ponad

lokalnego jaworowskiego oddziału

no go do Warszawy, a w 1965 r. do

pół tysiąca. Wszystkie najlepsze

Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi

Gdańska.

domy w mieście zajęli gości, hojnie

Lwowskiej. Pomnik ma stanąć na

opłacając swój pobyt. Wydawać się

źródło:

skwerze przed kościołem rzymsko-

mogło, że stolicę Polski przeniesio-

ZAXID.NET

katolickim.

no z Warszawy do Jaworowa.

Na razie ani w towarzystwie, ani

Po wiedeńskim zwycięstwie Ja-

Info:

w radzie miasta nie ma koncepcji

21 maja 1674 roku Jana So-

worów podarował Janowi III pług,

pomnika.

bieskiego wybrano na króla Polski,

bronę, 6 siwych wołów i zaprosił na

Jan III Sobieski – w latach 1674-

obrał imię Jan III. Z Jaworowem

huczne wesele. Królowa tańczyła z

1696 król Rzeczypospolitej, „z łaski

związany był w różnych okresach

wójtem, a król z starościną wesela

Bożej król Polski, Wielki Książę Li-

życia. Uroczystości z udziałem króla

– żoną kowala. „Wesele w Jaworo-

tewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki,

odbyły się w Jaworowie 15 czerwca

wie” odtworzył na płótnie K. Schegl,

Jan III Sobieski z rodziną

Żmudzki, Inflancki, Smoleński, Sie-

1678 roku z okazji chrztu w parafial-

a obraz dłuższy czas zdobił ratusz

wierski i Czernihowski” – był ściśle

nym kościele królewicza Aleksandra.

w Lwowie, następnie został prze-

wi świętych Piotra i Pawła jako za-

chów. W 1684 roku liczni ambasado-

związany z Jaworowem. Tytuł staro-

Przyjechał tu prawie cały senat, wie-

niesiony do muzeum Króla Jana III

bytkowa pamiątka.

rzy zebrali się w mieście. 6 lipca wy-

sty jaworowskiego był jedną z pierw-

lu dostojników państwowych, liczne

(Rynek 6).

W 1683 roku król Jan III ze swo-

dano wielką ucztę. Stoły zostały na-

szych nagród Sobieskiego. W Ja-

delegacje ze Lwowa, Krakowa i War-

Ostatni raz Jan III był w Jaworo-

im wojskiem pokonał Turków pod

kryte w bardzo obszernej przeszklo-

worowie założył też jedną ze swych

szawy. Dziś w świątyni znajduje się

wie w 1691 roku, spędził tam około

murami Wiednia. Po zwycięstwie

nej altanie nad stawem, przy stołach

licznych rezydencji.

świadek tych wydarzeń – obraz św.

6 tygodni. W czasie podróży i pod-

odpoczywał w Jaworowe, gdzie

ustawionych w podkowę zasiadło

W 1898 roku pomnik króla sta-

Anny, odnowiony przez krakowskich

czas pobytu w mieście towarzyszył

przyjmował gratulacje od wszystkich

kilkadziesiąt najważniejszych gości.

nął w centrum Lwowa, w miejscu

konserwatorów i zwrócony kościoło-

mu nuncjusz papieski.

chrześcijańskich państw i monar-

Biesiada dygnitarzy uwieczniona zo-