23

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 16–29 października 2015 nr 19 (239)

kilkadziesiąt wykrytych w obozach

ło produkcję”, NKWD nie poszło

Według danych archiwalnych,

nawet gorszy niż do złoczyńców

nas ciężarem, który mi, jako inży-

NKCHM oficerów i policjantów w

na ich zwalnianie. Nie byli zwol-

przed likwidacją w oddziałach krzy-

kryminalnych. W listopadzie 1940

nierowi, przeszkadza pracować...”.

kwietniu i maju 1940 roku zostało

nieni nawet niedołężni i inwalidzi,

woroskiego obozu była następująca

roku, kiedy rozpoczęły się srogie

Warunki utrzymania jeńców pozo-

rozstrzelanych w Katyniu, Twerze,

których zdecydowano dostarczyć

ilość jeńców: „Dzierżyńskruda” –

północne mrozy, niemal połowa

stawały dość trudne. Nie mogli oni

w pobliżu Charkowa, w Putywlu

2965 osób, „Oktyabrruda” – 1134,

tych jeńców nadal mieszkała w zie-

do jednego z oddziałów obozu w

opuszczać obozu i pracy. Wielu z

oraz w innych miejscach. Zgodnie z

„Leninruda” – 1402, w „Nikopol-Mar-

miankach. Oto jak meldował o tym

Równem, gdzie zorganizowano dla

nich nie było zaopatrzonych w odzież

ganiec” – 1128 osób. Część jeńców

młodszy lejtnant KGB Romanow do

ostatnimi danymi, zgładzono około

nich pracę. W tymże czasie niemal

i obuwie robocze. Ponadto, z powodu

lojalnych wobec władz sowieckich,

swojego przełożonego: „Wszystkie

22000 przedstawicieli polskiej elity.

wszyscy, którzy zadeklarowali się

braku pensji na przedsiębiorstwach

którzy pochodzili z zachodnich ob-

pomieszczenia są nieprzygotowane

I nie jest to cyfra ostateczna, bo nie

jako Niemcy, oraz osoby, o które

NKCHM jadalnie odmówiły karmienia

wodów, wysłano do obozu w Rów-

do zimy. Prycze z nieobrobionych

wszystkie miejsca pochówków zo-

wstawiła się Ambasada Niemiec,

Polaków. Zdarzało się coraz więcej

nem, gdzie budowali oni lotnisko,

kłód drewnianych. Materacy, podu-

stały odnalezione.

zostali zwolnieni i przekazani stro-

wypadków przy pracy wśród jeńców

drogi i inne obiekty wojskowe. Póź-

szek, nawet słomy nie ma. Chorzy

Na tym historia krzyworoskiego

nie niemieckiej.

wojennych i ich odmów stawiania się

niejszy los tych jeńców jest niezna-

leżą w namiotach na pryczach z

obozu jednak się nie kończy. Po

Po uchwale Biura Politycznego

do pracy. Tymczasem, każdy wypa-

ny. Jest bardzo prawdopodobne, że

tych samych nieobrobionych kłód

zniszczeniu polskich oficerów i więź-

Komitetu Centralnego WKP(b) z

dek protestu był dokładnie ustalany.

zostali oni wyniszczeni na początku

drewnianych”. Sąsiedztwo złoczyń-

niów w więzieniach, stalinowskie

dnia 10 maja 1940 roku, która doty-

W liście do Stalina z 5 marca 1940

wojny niemiecko-sowieckiej, gdy

ców kryminalnych doprowadzało do

kierownictwo zajęło się likwidacją

czyła żołnierzy polskich i podofice-

roku Ławrentij Beria zaproponował

enkawudziści masowo rozstrzeliwali

kradzieży i bójek. Pracowali 10-12

obozów NKCHM i przeprowadze-

rów z byłych obozów NKCHM, za-

rozstrzelać 14700 osób w trzech

osoby przetrzymywane w więzie-

godzin, zapadając się w śniegu na

niem jeńców wojennych do Gułagu.

znaczono: „Oprócz 2000 osób, wy-

obozach jenieckich (Ostaszkowskim,

niach na Zachodniej Ukrainie.

półtora metra, często nie w butach,

Intensywne przygotowania do tego

słanych na budowę Nr 1 dla potrzeb

Kozielskim i Starobielskim), a wraz z

Główna grupa więźniów z obozu

a w łapciach plecionych z kory (tzw.

trwały przez cały marzec do pierw-

NKWD, wszystkich innych jeńców,

nimi – 11000 więźniów z więzień Za-

krzyworoskiego znalazła się w tak

chunie). Ludziom przez kilka dni nie

szej połowy maja 1940 roku.

którzy są w oddziałach „Dzierżyń-

chodniej Ukrainy i Białorusi. Ta pro-

zwanym „Północnym obozie kole-

wydawano chleba, nie było mięsa,

Z rozkazu NKWD była nawet

skruda”, „Oktiabrruda”, „Leninruda”

pozycja Berii została przyjęta jeszcze

jowym” („SiewŻelDorŁag”). Konwo-

tłuszczu i warzyw. Do końca roku

stworzona grupa dla przejmowania

i „Nikopol-Marganiec”, wysłać do

tego samego dnia – 5 marca 1940

1940 zmarło 109 osób, w pierwszej

roku.

połowie 1941 roku – jeszcze 70.

Wśród jeńców obozów pracy

Podejmowane były próby ucieczek,

rozpoczęto wyszukiwać oficerów,

ale większość zbiegów została zła-

urzędników policji, żandarmerii, wy-

pana. Skazywano ich na wysłanie

wiadu, żołnierzy straży granicznej,

do najbardziej odległych oddziałów

osadników, którzy podpadali pod

„SiewŻelDorŁagu”. Stamtąd już nikt

uchwałę Biura politycznego Komi-

nie wrócił. Za najmniejsze nieposłu-

tetu Centralnego WKP(b) z 5 marca

szeństwo skazywano jak za „dzia-

1940 roku o rozstrzelaniu. Wysłano

łalność antysowiecką” i wtedy sto-

ich do obozów w Kozielsku, Staro-

sunek do nich był jako do więźniów,

bielsku i Ostaszkowie. Historyk rosyj-

z którymi można zrobić wszystko,

ski prof. Natalia Lebiediewa podaje,

co chcesz.

że 5 kwietnia 1940 roku kierownik

Pewnej grupie Polaków, zesła-

Zarządu do spraw Jeńców Wojen-

nych z Krzywego Rogu na Północ,

nych P. Soprunienko wydał rozporzą-

udało się wydostać z Gułagu. Gdy

dzenie naczelnikowi obozu „Dzier-

na początku wojny niemiecko-so-

żyńskruda” by natychmiast wysłać do

wieckiej między emigracyjnym rzą-

ostaszkowskiego obozu 17 jeńców

dem polskim i Moskwą wznowiono

wojennych – policjantów, urzędników

stosunki dyplomatyczne, podpisano

więziennictwa, aktywnych działaczy

umowę o utworzeniu Wojska Pol-

„antysowieckich”, członków partii po-

skiego na terenie ZSRS. Dopiero

litycznych i osadników.

pod koniec czerwca – na początku

Zachowała się odezwa do władz

jenci transportu od samego począt-

lipca 1941 roku żołnierzy polskich

obozów z zagłębia krzyworoskiego

stacji Kotłas i podporządkować

sowieckich, ułożona w oddziale Mar-

ku zaczęli traktować Polaków jak

przeniesiono do obozu Jużańskiego,

od NKCHM. Na czele grupy stał kie-

„SiewŻelDorŁag”. Historyk Natalia

ganieckim obozu krzyworoskiego w

złoczyńców, odebrano im wszystkie

a stamtąd – już jako podlegających

rownik pierwszego (operacyjnego)

Lebiediewa zaznacza, że do tego

kwietniu 1940 roku: „My, Polacy z za-

rzeczy osobiste. Ten stosunek nie

amnestii – we wrześniu 1941 roku

wydziału Zarządu ds. Jeńców Wo-

dopisano: „…zaopatrzyć każdego

jętych przez was obwodów, zwraca-

zmienił się po przyjeździe. Dlaczego

wysłano do Buzułuku, gdzie formo-

jennych NKWD ZSRS A. Tiszkow.

więźnia w pościel, parę bielizny i

my się do was z prośbą. Wiemy, że

właśnie „SiewŻelDorŁag”? Budowa

wano armię pod dowództwem Wła-

Opracowano plan przemieszczenia

obuwie. Cały inwentarz gospodar-

Związek Sowiecki deklarujący neu-

Północno-Peczorskiej magistrali ko-

dysława Andersa. Armia polska po

więźniów z krzyworoskiego i innych

czy, a również żywność, wysłać

tralność i nie biorący udziału w woj-

lejowej Kotłas-Workuta, o długości

sformowaniu opuściła ZSRR i wyru-

obozów NKCHM. Ogółem plano-

wraz z transportem. Ciężko chorych

nie, jako państwo neutralne obiecał,

1191 km, łączyła ten region podbie-

szyła na Bliski Wschód.

wało się sformować 6 transportów

do transportu nie włączać”. Więźnio-

że w ciągu trzech miesięcy zwolni

gunowy z europejską częścią kraju.

Taka jest jeszcze jedna karta w

kolejowych (227 wagonów), które

we jednak nie otrzymali ani bielizny,

nas. Pracowaliśmy i czekaliśmy

Dałaby ona jeszcze większy impuls

historii nieludzkich represji stalinow-

byłyby odsyłane codziennie. Przede

ani obuwia. Ponadto kierownictwo

uwolnienia, ale nas nadal trzymają

do rozwoju zagłębia węglowego

skich przeciw obywatelom polskim

wszystkim planowano wywozić jeń-

kopalni dało wskazówkę swoim

i my nie możemy wrócić do swoich

Workuta-Peczora. Dla zabezpie-

na terenie ZSRS. Wśród nich byli

ców wojennych, pochodzących z te-

urzędnikom, żeby przeszkadzać

rodzin, które pozostały bez środków

czenia budowy takiej kolei potrzeb-

nie tylko Polacy, ale także Białorusi-

rytoriów, które odeszły pod Niemcy

wywozowi bielizny przez więźniów.

do życia. Nie prosimy, aby polep-

ny był napływ świeżej siły roboczej.

ni i Ukraińcy. Tragedia Katyńska jest

i Litwę, a następnie mieszkańców

Wagonów do przewozu Polaków

szyć nasze warunki, ale prosimy by

Po przyjeździe jeńców, rozproszono

wspólną tragedią wszystkich tych

zachodnich obwodów Ukrainy i Bia-

i ich konwojentów dostarczono

szybko wysłać nas do ojczyzny”. O

ich po oddziałach „SiewŻelDorŁag”,

trzech narodów.

łorusi. Choć istnienie „dodatkowych

znacznie mniej niż wymagano, co

tym, co odpowiedział na ten list Sta-

które były rozmieszczone wzdłuż

Autor jest dziennikarzem, kra-

więźniów”, zgodnie z doniesieniem

stworzyło dodatkowe trudności w

lin, historia milczy...

przyszłej magistrali Peczora Pół-

joznawcą, członkiem Związku Pola-

tegoż Tiszkowa, jak też kierowników

wielodniowym transporcie na nowe

Razem z 15000 więźniów z trzech

nocna. Tutaj stosunek do nich był

ków Krzywego Rogu „Ojczyzna”.

trustów i fabryk, „mocno hamowa-

miejsce.

już wspomnianych obozów, jeszcze

Poszukujemy śladów rodzin Himmel oraz Schneider

Poszukuję krewnych

Małą dziewczynkę Annę Piekar-

dzięki różnym ludziom, udało się od-

jest wnuczką byłego właściciela „Willi

Poszukuję informacji o rodzinie

UPA lub inną organizację z tamtych

czyk (nazwisko rodowe było inne)

szukać i zebrać niektóre dokumenty

Bianki” – tak willę, w której obecnie

pracownik rafinerii Michał Schneider,

i zdjęcia. Poszukiwania są kontynu-

mieści się Pałac Sztuki Muzeum

mojego dziadka. Mam tylko jego akt

terenów. Dziadek uciekł z tamtych

z pochodzenia Niemiec, wywiózł z

owane, Anna odwiedziła Drohobycz,

„Drohobyczczyzna” (Ziemia Droho-

zgonu. Dziadek nazywał się Piotr

okolic w obawie przed mordem lub

Drohobycza. Uratował jej tym życie

w którym ujrzała świat.

bycka – red.) nazwał śp. schulzolog

Maziak, urodzony 24 czerwca 1910

był świadkiem mordu rodziny i nie

w trudnych i tragicznych latach woj-

W Drohobyczu w poszukiwa-

prof. Władysław Panas, znawca Dro-

roku w Mokroten /ZSSR/. Wydaje mi

chciał o tym rozmawiać, ani nic niko-

ny…

niach pomagają emerytowana na-

hobycza okresu Wielkiego Brunona.

się że chodzi o miejscowość Mokro-

mu nie powiedział. Z armią znad Oki

Anna została wychowana w

uczycielka szkoły Jana Soroka oraz

Należała willa do popularnego

tyn koło Żółkwi. Rodzice dziadka:

dotarł do Nakła nad Notecią gdzie w

rodzinie zastępczej. Dziś jest już w

absolwentka wydziału filozofii Droho-

w Drohobyczu międzywojennym le-

ojciec – Franciszek Maziak, matka

szpitalu doczekał końca wojny.

wieku zaawansowanym, mieszka w

byckiego Uniwersytetu Pedagogicz-

karza-rentgenologa Leona Himmla,

– Anastazja.

Proszę o informację o rodzinie

Kłodzku na Dolnym Śląsku, a chce

nego Iryna Jakowycz.

właściciela pierwszego aparatu rent-

Dziadek miał braci i siostrę (y).

Maziaków z Mokrotyna. Może ktoś

odszukać przynajmniej jakieś ślady

Jeśli ktoś posiada informację na

genowskiego w mieście. Himmel miał

Przed śmiercią mówił mojemu tacie,

przeżył wojnę i mam krewnych, o

po swej naturalnej rodzinie.

temat drohobyckich rodzin Himmel

dwoje dzieci. Anna Piekarczyk jest

że gdy ich poszukiwał w czasie ko-

których nie wiem?

Nie wykluczone, iż któraś z jej

oraz Schneider, prosimy o zgłosze-

córką jego syna, Zygmunta Himmla.

munizmu, miał problemy z bezpieką

krewnych była prototypem sławnej

nie informacji do redakcji Kuriera

O rodzinie, dzieciństwie wie

(?). Rodzice dziadka i rodzeństwo

Piotr Maziak

Bianki z schulzowskiej „Wiosny”.

Galicyjskiego lub telefonicznie: Le-

bardzo mało, była wówczas jeszcze

byli podobno zamordowani przez

piotr.maziak@gmail.com

Rzecz w tym, że Anna Piekarczyk

onid Goldberg +380 676763281.

bardzo małą dziewczynką. Jednak