25

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 16–29 października 2015 nr 19 (239)

Nie budujmy barykad,

również w życiu literackim na Zaol-

Jak wygląda życie kultu-

ziu i w Krakowie, jestem założyciel-

ralne Polaków w państwie

ką nieformalnej grupy poetyckiej

czeskim?

budujmy mosty

Marta: Najważniejszą imprezą

„Poślizg”, czytam sporo książek.

Polaków na Zaolziu bez wątpienia

Piotr: Oboje kochamy podróże,

jest Gorolskie Święto w Jabłonkowie,

w ubiegłym roku wyjechaliśmy na

które odbywa się co roku w sierpniu.

program stypendialny na pół roku do

25. jubileuszowy festiwal „Międzynarodowa Gali-

Prezentowana jest tam szeroko po-

Finlandii, w tym roku podróżowaliśmy

jęta kultura tutejszych górali. Oprócz

po południowo-wschodniej Polsce,

cyjska Jesień Literacka” przez dwa tygodnie niósł

tego mamy różne imprezy, takie jak

południowych Czechach, Chorwa-

dożynki, miyszani łowiec, pieczenie

cji i Włoszech, a jeszcze planujemy

poezję i wzruszające uczucia miłośnikom kultury

barana na górze Filipce. Młodzież

podróż na Cypr. W czasie wakacji

natomiast organizuje koncerty, na

pomagałem rodzicom w budowie

po obu stronach polsko-ukraińskiej granicy.

które zapraszane są gwiazdy z Pol-

domu.

ski, ostatnio były u nas zespoły Łzy

Czy wasi przodkowie,

drzeja Grabowskiego, Galicyjska Je-

prawie organowe brzmienie w sali

WOŁODYMYR HARMATIUK

i Perfect. Mamy też polskie księgo-

dziadkowie, rodzice miesz-

sień niemożliwa była bez byłej stolicy

muzeum w ratuszu Tarnowa.

zbiory w bibliotekach, polską księgar-

kali na terytorium współcze-

Założycielem i organizatorem fe-

Galicji – Lwowa. Dotarła Jesień i do

Festiwalowi w tym roku towarzy-

nię oraz kawiarnię literacką Avion w

snych Czech od zawsze?

stiwalu jest poeta, prozaik, niezależ-

Iwano-Frankiwska (d. Stanisławowa),

szyła też wspólna wystawa grafiki pol-

Czeskim Cieszynie. Życie kulturalne

Marta: Mój ojciec pochodzi z

ny publicysta, autor ponad 50 ksią-

i nawet dalej – do gór karpackich, do

skiego malarza Artura Grabowskiego

Polaków w Czechach jest, moim zda-

okolic Biłgoraja (województwo lu-

żek dla dzieci i młodzieży, Kawaler

Krzyworówni. W następnym 2014

i fotogramów ukraińskiego dzienni-

niem, bogate.

belskie) i przyjechał na Zaolzie, by

Orderu Uśmiechu Andrzej Grabow-

roku z powodów organizacyjnych

karza Wołodymyra Harmatiuka w

pracować jako nauczyciel języka

Jakie są polskie media w

ski, który mówi, że wszystko zaczęło

Festiwal gościł tylko w obwodzie

bibliotece Uniwersytetu Lwowskiego

angielskiego w gimnazjum z polskim

Republice Czeskiej?

się 35 lat temu od konkursu poezji

lwowskim.

im. I. Franki, Filharmonii Lwowskiej

Marta: Ukazuje się miesięcz-

językiem nauczania (odpowiednik

dla młodzieży na Pogórzu. Później,

Jubileuszowa 25. Międzynaro-

i Ukraińskiej Akademii Drukarstwa.

nik „Zwrot”, dziennik „Głos Ludu”,

polskiego liceum). Mój dziadek ze

będąc już festiwalem, Międzynaro-

dowa Galicyjska Jesień Literacka pt.

Poezję można znaleźć wszędzie,

audycje w języku polskim emituje

strony matki pochodzi z Wisły (wo-

dowa Galicyjska Jesień Literacka

„Polska-Ukraina – Jednym Głosem”

trzeba tylko umieć ją odczytać.

Radio Ostrawa, raz w tygodniu są

jewództwo śląskie), natomiast moja

objęła trzy polskie województwa:

znów zaczęła się od Lwowa. Tym

Wydarzeniem 25. MGJL stała

również wiadomości w języku pol-

babcia i moja mama pochodzą z

Podkarpackie, Małopolskie i Święto-

razem wspólnie z I Międzynarodo-

się prezentacja w języku ukraińskim

skim w telewizji czeskiej.

zaolziańskiego Nydku, są autochto-

krzyskie.

wym Festiwalem Literackim „Hałyćka

bajki dla dzieci „Przygody skrzata

nicznymi Polakami, którzy mieszkali

Czy wśród Polaków w

na Zaolziu od wielu pokoleń.

Czechach kultywowane są

Piotr: Moi przodkowie pocho-

jakieś oryginalne tradycje,

dzą od wieków z Zaolzia, nie znam

które nie są spotykane w

żadnego mojego przodka, który by

Polsce?

Marta: Trudno jednoznacznie

pochodził z obszaru nieleżącego

określić, które tradycje są niespo-

między Boguminem i Jabłonkowem.

tykane nigdzie indziej, na pewno

Wiem, że mój przodek wybudował

sztandarem Zaolzia jest miejscowa

kościół św. Mikołaja w Nydku już w

gwara porównywana z językiem Reja

roku 1573, a mój dziadek posiada

i Kochanowskiego i zakonserwowa-

wołoskie korzenie, o czym mówi na-

na w prawie niezmienionym kształ-

zwisko.

cie dzięki naturalnej granicy, jaką

W jakim języku rozma-

były i są góry Beskidy, choć współ-

wiacie w domu?

cześnie za sprawą mediów takie

Piotr: Gwarą cieszyńską.

granice już oczywiście się zaciera-

Marta: Literacką polszczyzną.

ją. Niespotykaną w Polsce tradycją

Jak  wygląda  system

jest pieczenie małych weselnych

szkolnictwa polskiego w Cze-

kołaczyków i obdarowywanie nimi

chach? Czy uczyliście się w

zaproszonych gości na kilka tygodni

polskiej szkole?

W Pałacu Potockich we Lwowie. Spotkanie finałowe

przed weselem. Na Wigilię jedzony

Marta: Tak, oboje jesteśmy

jest karp i sałatka ziemniaczana z

absolwentami Polskiego Gimnazjum

Osiń” [Jesień Galicyjska – tłum. red.],

Wiercipiętka”  Andrzeja  Grabow-

W Polsce odbywa się dużo róż-

majonezem. Tutejsi górale słyną z

im. Juliusza Słowackiego w Czeskim

który powstał jako konkurs młodych

skiego. Przetłumaczyła bajkę Lidia

nych imprez literackich. A jednak

hodowli owiec, co wiąże się z różny-

Cieszynie, które jest odpowiednikiem

poetów. W konkursie uczestniczy-

Płachtij. Jest to już 10 wydanie tej

MGJL jest chyba jedyną w swoim

mi tradycjami, takimi jak strzyżenie,

polskiego liceum. Korzenie tego li-

ły dzieci ze Lwowa, Turki, Starego

bajki, która została opublikowana

rodzaju, ponieważ niesie piękno

czyli „miyszani łowiec”.

ceum sięgają roku 1909, studiowali

Sambora i Sambora. Sześciu poetów

w innych językach, w tym nawet po

słowa, piękno poezji do najdalszych

tam również nasi rodzice i dziadko-

I na koniec o sytuacji na

z Polski i prawie 20. z Ukrainy miało

wietnamsku. A koszty ze sprzedaży

zakątków. Do szkół, liceów, biblio-

wie. Uczyć się po polsku i zdawać

Ukrainie. Czy w mediach

w sumie 40 spotkań z dziećmi i mło-

ukraińskiej książki – tak postanowili

tek, domów kultury, niesie poezję

maturę z języka polskiego można

czeskich mówi się o konflik-

dzieżą w różnych miejscowościach

autor i tłumacz – zostaną przekaza-

tam, gdzie dzieci i młodzież mają

również w Akademii Handlowej w

cie na Wschodniej Ukrainie?

obwodu lwowskiego.

ne dla dzieci z terenów Ukrainy ob-

mało możliwości spotykać się z ży-

Piotr: Oczywiście, że się mówi,

Czeskim Cieszynie, gdzie oprócz

Organizatorem i dyrektorem Fe-

jętych działaniami wojennymi. W taki

wymi autorami, słuchać poezji, do-

chociaż teraz, kiedy sytuacja się

czeskich istnieją i polskie klasy, cho-

stiwalu od strony ukraińskiej była kie-

sposób, Festiwal nie zatrzymuje się

brej rady, stawiać pytania. Co roku

względnie uspokoiła, to nie słychać

ciaż w ostatnich latach tylko połowa

rownik wydziału kultury organizacji

tylko w Galicji, a dociera tam, gdzie

organizator Jesieni tak układa pro-

o niej już tak bardzo. Głośno było o

klasy uczy się języka polskiego, a

społecznej „Centrum rozwoju ukra-

jest potrzebny uśmiech, kultura,

gram Festiwalu, by ogarnąć co raz

wołyńskich Czechach, których zwo-

zajęcia są prowadzone po czesku

ińskiej kultury i samoorganizacji” Lidia

wsparcie, dobry gust.

to inne miejscowości, gdzie już na

żono z powrotem do Czech. Jeden

z dodatkowymi lekcjami języka pol-

Płachtij. Wsparły MGJL ukraińskie or-

Festiwal podaje rękę i łączy lu-

nią czekają. Jednak spragnionych

zaolziański reporter czeskiego po-

skiego dla polskiej części. Istnieje

ganizacje państwowe oraz pozarzą-

dzi. Tak przy uczestnictwie przed-

jest więcej, niż może odwiedzić w

chodzenia parę razy wyjeżdżał w

jeszcze średnia szkoła zdrowotna

dowe, w tym Uniwersytet im. I. Fran-

stawicieli Konsulatu Generalnego

ciągu tygodnia ekipa w składzie 20

tamte tereny i wracał z prelekcjami

w Karwinie, w której nasi rówieśnicy

ki, Związek Pisarzy Ukrainy, Lwowski

RP we Lwowie, naukowców z Ukra-

autorów z dziesięciu krajów świata.

i krótkimi filmikami pokazującymi

studiowali w polskich klasach, lecz

Uniwersytet Trzeciego Wieku, władze

iny i Polski, w ramach festiwalu

Australia, Wietnam, Stany Zjedno-

życie zwykłych ludzi na Wschodniej

obecnie z powodu małej ilości chęt-

obwodu. Bardzo pomocnym było

odbył się okrągły stół pt. „Andrzej

czone, Irak, Francja, Węgry, Wło-

Ukrainie ogarniętej konfliktem. War-

nych polskie klasy niestety nie są

wsparcie Konsulatu Generalnego RP

Szeptycki i Aleksander Fredro – wy-

chy, Rosja, Ukraina, Polska. Poeci,

to również zwrócić uwagę na to, że

otwierane. Oprócz tego jest 25 pol-

we Lwowie.

bitne postaci porozumienia ukraiń-

którzy piszą po polsku, tłumaczą w

Ukraińcy, po bratnich Słowakach, są

skich szkół podstawowych, z czego

Z roku na rok „Międzynarodowa

sko-polskiego”. „Nie budujmy bary-

języku ojczystym utwory polskich

drugą największą grupą imigrantów

10 dziewięcioklasówek (w Czechach

Galicyjska Jesień Literacka” rozwija

kad, a budujmy mosty” – akcentował

literatów. Jak na przykład, dzieło

w Czechach, przykładowo również

nie występuje odpowiednik polskie-

się. Teraz proponuje ona miłośnikom

Andrzej Grabowski na spotkaniach z

Noblisty  Władysława  Reymonta

mąż J. Tymoszenko otrzymał azyl w

go gimnazjum, ale jest ono zawarte

poezji nie tylko poezję czytaną czy

uczestnikami konkursu poezji „Jesień

„Chłopi”, przetłumaczone na język

Czechach. Wiąże się to z relatywnie

w dziewięcioletniej podstawówce),

też śpiewaną przez bardów (Vladi-

Galicyjska”. A polski poeta z Australii

wietnamski przez Nguyen Van Thai

dobrym poziomem gospodarczym

działa również 33 polskich przed-

mir Stokman, Oleś Diak), zespoły

Jan Dydusiak życzył im weselszej

lub poezje Karola Wojtyły, które

Czech, podobnym językiem i histo-

szkoli. Stale malejąca liczba dzieci

(Ostatnia Wieczerza w Karczmie

poezji, bez goryczy i łez utraty.

przetłumaczył na ukraiński Stani-

rycznymi uwarunkowaniami, duża

uczęszczających do szkół z polskim

przeznaczonej do rozbiórki). Pro-

W sumie festiwal 25. Międzyna-

sław Szewczenko.

część ukraińskich imigrantów po-

językiem nauczania jest dziś głów-

ponuje poezję w innych wymiarach

rodowa Galicyjska Jesień Literacka

W 2013 roku po raz pierwszy

chodzi z Rusi Zakarpackiej, która w

nym problemem stawiającym pod

sztuki. Na przykład, w tym roku ukra-

trwał przez dwa tygodnie po obu stro-

w historii Międzynarodowej Galicyj-

międzywojniu należała do Czecho-

znakiem zapytania ich istnienie w

iński muzyk ze Lwowa, założyciel ze-

nach granicy. Od 29 września do 11

skiej Jesieni Literackiej, festiwal ten

słowacji. Czeskie media opowiadają

przyszłości, co wiąże się z przetrwa-

społu „Wysoki zamek” Andrij Jackiw

października. Dopiero się skończył, a

wyszedł poza granicę RP. Poezja

się za zachodnim widzeniem kon-

niem polskości na Zaolziu w ogóle.

zaskoczył publiczność wykonaniem

organizator już szykuje kolejną edy-

ponad granicami – takim był

fliktu i uważają Rosję za agresora

Gdy nie będzie polskiego szkolnic-

Toccaty D minor J. S. Bacha na

cję. Tym razem zmierza zawieźć „po-

tytuł 23. MGJL. Według organizatora

i okupanta.

twa, nie będzie polskości na Zaolziu.

akordeonie. I było to niewiarygodne

ezję bez granic” na Słowację.

tego wspaniałego wydarzenia An-