img
18
kurier kulturalny
16­29 lutego 2016 nr 3 (247) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Z domu niewoli" do Stanislawowa
17 stycznia br. w Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-
Frankiwsku aktorka Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie Elżbieta Lewak
wystąpila z monodramem ,,Z domu niewoli" opartym na wspomnieniach poetki
i pisarki Beaty Obertyńskiej w reżyserii Zbigniewa Chrzanowskiego.
aktorstwa, od której ciągle się uczę
Grając poza granicami Polski,
,,Z domu niewoli" to relacja z wię-
coraz to nowszych rzeczy... To wte-
zwlaszcza na Ukrainie, zdaję sobie
ziennej i lagrowej tulaczki autorki po
dy pokochalam bycie na scenie. Ten
sprawę, że to samo, co w czasach
ogromnych obszarach Związku Ra-
debiut byl dla mnie znaczący rów-
sowieckiej okupacji dzialo się z Po-
dzieckiego w latach ostatniej wojny.
nież dlatego, że moja mama debiu-
lakami, dzialo się też z innymi naro-
Spisuje wlasne wspomnienia ­ od
towala tą samą rolą, gdy sama miala
dami, okupowanymi przez Rosję. Z
zaaresztowania w lipcu 1940 roku
16 lat. Można by powiedzieć, że jest
Ukraińcami, Niemcami, Litwinami i
przez NKWD we Lwowie do momen-
w tym jakaś metafizyczność.
wielu, wielu innymi. Jestem bardzo
tu zalożenia munduru armii generala
mlodą osobą, to, o czym mówię, to
Andersa. Zebrana na sali publicz-
Skąd to zainteresowa-
jest jednak historia. Owszem, uczyli-
ność ze wzruszeniem przyjęla oparty
nie tematem pokazywanego
śmy się o tym, rodzice o tym ze mną
na wstrząsającej historii monodram,
dziś monodramatu ,,Z domu
rozmawiali w domu, nauczyciele w
który w doskonaly sposób przekaza-
niewoli"?
W 2012 roku reżyser Zbigniew
szkole, ale... to jest niepowtarzalny
la aktorka ze Lwowa.
Chrzanowski mial przygotować mo-
moment, w którym okazuję się, że
Reżyser Zbigniew Chrzanowski:
nodram na festiwal teatrów polskich
na sali siedzą osoby w podeszlym
,,postanowilem przedstawienie zaty-
z zagranicy, który odbywa się co
wieku, które tego doświadczyly.
tulować ,,Z domu niewoli", idąc za slo-
roku w Wilnie. I to byl jego pomysl,
Osoby, które byly zeslane na Sybe-
wami, które są w finale. Kiedy boha-
by wziąć na warsztat książkę ,,W
rię. Których rodzeństwo tam bylo.
terka przekraczala granicę, kiedy na
domu niewoli" Beaty Obertyńskiej. To
Albo rodzice. I jestem świadoma
moście dudnily kroki, uslyszala jakby
ona jako pierwsza po wojnie spisala
tego, że mówię o czymś, co ich
biblijny glos Pana z Synaju: ,,Jam jest
wspomnienia wojenne, jako pierwsza
bezpośrednio dotknęlo. To jest bar-
Pan Bóg twój, którym cię wywiódl...
napisala o tym, co się dzialo z Pola-
dzo wzruszający moment i dla mnie
z domu niewoli". Jest w tym optymi-
kami w trakcie drugiej wojny świato-
bardzo cenny. To jest niesamowite
styczna nuta. Na tym mi bardzo zale-
wej.
doświadczenie ­ spotkać tych ludzi,
żalo, jest w tym nadzieja, że z domu
To trudny temat. Bardzo prze-
którzy to przeżywają bardzo osobi-
niewoli zawsze można wyjść".
żylam tę lekturę, bo w glowie mi się
ście. Slyszeć od nich podziękowa-
Aktorka Elżbieta Lewak pochodzi
nie mieści, że ktoś mógl takie rzeczy
nia, że o tym się mówi i pamięta.
ze Lwowa. Obecnie studiuje i miesz-
zarządzić i zalegalizować... Jednak
chce się grać, szczególnie dla
ka w Warszawie. Skończyla filologię
jest to też dla mnie pewna misja?
mlodych, dla których jest to zawsze
polską na Uniwersytecie Warszaw-
Opowiedzenia, niesienia dalej slów
lekcja historii. Taka dobitna lekcja
skim, a pierwsze kroki sceniczne sta-
lwowianki, która zostala wywieziona,
historii.
wiala na deskach Polskiego Teatru
przeszla straszne rzeczy i już nigdy
Mialam dwa spotkania pospek-
Ludowego we Lwowie.
do tego naszego Lwowa nie wrócila.
taklowe, które byly dla mnie bardzo
Mialam 19 lat, kiedy wzięlam ten
ważne, aktorsko i prywatnie. Pierw-
Po spektaklu z ELŻBIE-
tekst na warsztat, bylam i do dzisiaj
sze bylo w Krakowie. Na spektakl
LEWAK rozmawial WLO-
jestem jeszcze bardzo mlodą osobą
przyszedl siostrzeniec Beaty Obe-
DZIMIERZ HARMATIUK.
i podejrzewam, że jeszcze przez
rtyńskiej, Kasper Pawlikowski wraz
z rodziną. O jego mamie, Leli Paw-
jakiś czas będę to w sobie musiala
Jak się zlożylo, że będąc
likowskiej, wspominam w monodra-
jakoś przerabiać, żeby dopiero doj-
lować chociażby świetnego pomyslu
scen. (Tak, nawet w tej książce, która
filologiem polskim, Pani gra
mie... Pamiętam, że bardzo cieplo
rzeć do powagi tej sytuacji, o której
na rekwizyty, ich ulożenie, ich zmia-
mówi o tak przerażających rzeczach,
w teatrze?
mówil o tym spektaklu. Zdradzil mi
mówię.
ny na tym jednym samotnym krze-
Beata Obertyńska zdolala przekazać
Wyroslam za kulisami Polskiego
też, że wśród rodzinnych pamią-
śle, które przecież jest i domowym
wiele humorystycznych, pozytywnych
Teatru Ludowego we Lwowie. Moja
Grać monodram i grać
tek ma kubek ­ o którym również
fotelem, i krzeslem w pokoju prze-
fragmentów). Ja się do wielu rzeczy
mama jest aktorką, amatorką. Jako
w zwyklym spektaklu z in-
mówię. Tyle że ten prawdziwy byl
sluchań, i więzienną lawą...
przywiązywalam emocjonalnie, reży-
male dziecko bylam przynoszona na
nymi aktorami ­ to chyba
czerwony. Dostalam później jego
Również muzykę dobieral re-
ser patrzyl jednak obiektywnie, z do-
próby, ja i moja siostra rosly za ku-
trudniej nie mieć wsparcia
zdjęcia.
żyser, wymyślal oświetlenie, różne
świadczeniem ­ jak polączyć sceny,
lisami, wśród rekwizytów i strojów....
kolegów?
Drugie takie wyjątkowe spotka-
Tak. Wtedy bylam dość... naiwna?
efekty, żeby to wszystko zaczęlo
jak zainteresować widza, jak spuen-
Tata byl przy oświetleniu, mama
nie odbylo się w Warszawie. Pozna-
Czulam dreszcz emocji przed nowym
grać i... wspólgrać. Bardzo waż-
tować historię.
na scenie, więc to dziecko musialo
lam panią Annę, która jako nastolat-
wyzwaniem, ale nie bylam świadoma
nymi w trakcie spektaklu są też
gdzieś się podziać, i my z siostrą jak
Dla wspólczesnego wi-
ka pojawiala się w lwowskim domu
tego, jak trudnym zadaniem jest gra-
oświetleniowiec i dźwiękowiec ­ w
w zaczarowanym królestwie spędza-
dza to jest dawna historia...
Obertyńskiej. Po wojnie widziala
nie monodramu. Wtedy wydawalo mi
tym spektaklu światlo i muzyka od-
lyśmy czas na zapleczu albo ogląda-
Jak się odbiera ten spek-
w Londynie.
się, że zagrać monodram to jest to
grywają również znaczącą, nastro-
jąc próby. Nigdy to nie nudzilo. Jak
takl? Jak zostal przyjęty po
Oba spotkania to kontakt z ludź-
samo, co zagrać normalny spektakl
jową rolę... W Stanislawowie w tej
tak obserwowalam pracę naszego
raz pierwszy w Wilnie?
mi, którzy znali osobę, którą ja od-
z kolegami, z partnerami na scenie.
podwójnej roli debiutowal Andrzej
W Wilnie na sali byla przede
dyrektora artystycznego i reżysera
twarzam. To zderzenie się z jakimś
Szybko się okazalo, że to takie latwe
Leusz, prywatnie mój kolega, za-
wszystkim mlodzież. Bardzo się oba-
Zbigniewa Chrzanowskiego, pracę
jej fragmentem, jej odbiciem w tych
jednak nie jest, bo trzeba skupić na
wodowo ­ wicedyrektor CKPiDE.
wialiśmy tego, w jaki sposób mlodzi
wspanialego śp. Walerego Bortiako-
ludziach. Dowiedzialam się wtedy,
sobie uwagę widza, trzeba go caly
Za kulisami zostaje często również
ludzie, w większości w wieku szkol-
wa, to sobie myślalam, że też kiedyś
że nieco przypominam ją z wyglą-
czas czymś zaskakiwać i trzeba caly
asystent, którym jest moja mama.
nym, zareagują na spektakl, bo jest
zostanę reżyserem. Bardzo mnie
du. I że w tym spektaklu udalo się
czas grać. Masz tylko rekwizyt i sa-
Wspiera mnie i emocjonalnie, i logi-
w nim przecież scena rozbierana. Ale
pociągal teatralny świat, a konkret-
przekazać niesamowite poczucie
mego siebie ­ swoją mimikę, swoje
stycznie w takich wyjazdach.
byla wówczas ­ i za każdym razem
nie jego tworzenie, rzeźbienie... W
humoru Beaty Obertyńskiej. I jej
gesty; tylko i aż tyle, ile jesteś w sta-
Tak więc, jak Pan widzi, mono-
jest ­ pelna cisza. Mam pewność,
dodatku nie wymagalo to ode mnie
klasę.
nie z siebie wykrzesać.
dram to efekt pracy wielu osób.
że dzialają tak slowa Beaty Ober-
wychodzenia na scenę, a bardzo
tyńskiej, ta jej historia, jej pióro. Bo
wstydzilam się tego, że... wszyscy
Tytul monodramatu ,,Z
Na scenie Pani jest sama,
Jak w takim razie po-
to jest piękny tekst. Cieply. Nie ma
będą na mnie patrzeć (śmieje się).
domu niewoli" jest symbo-
a kto zostaje, powiedzmy, za
wstawal tekst?
Tekst opracowywaliśmy razem z
tam narzekania. Jest chęć przetrwa-
Jednak stalo się tak, że przy wzna-
liczny? U Obertyńskiej ta hi-
kulisami? Czy monodram
reżyserem. Mialam za zadanie prze-
nia, chęć życia. Sila. I humor! Dużo
wianiu ,,Wesela" Wyspiańskiego trze-
storia ma inny tytul.
jest teatrem jednego aktora,
Tak. Reżyser zmienil tytul spek-
czytać książkę, zastanowić się, które
humoru, dużo piękna, szczególnie
ba bylo zamienić aktorkę, która grala
który jest i aktorem, i reży-
taklu. Wspomnienia Beaty Obertyń-
fragmenty dla mnie będą istotne i
przyrody. Jest to duża książka, którą
rolę Panny Mlodej. Mialam 15-16 lat,
serem, i dekoratorem?
skiej nazywają się W domu niewoli,
Zdecydowanie nie. Reżyser jest
ważne, a potem siedliśmy do jedne-
bardzo polecam, bo się bardzo latwo
najwidoczniej pasowalam reżyserowi
czyli historia o tym, jak to wyglądalo
kluczowy, bo ma pomysl, wizję, pro-
go stolika. Każdy z nas mial zestaw
czyta i szybko zapamiętuje. I zarów-
z wyglądu i zaproponowal mi udzial w
wówczas, jak wyglądala ta katorż-
wadzi aktora przez sceny. Sceno-
scen. Czytaliśmy, wybieraliśmy, do-
no wtedy w Wilnie, jak i później we
spektaklu. Bardzo się stresowalam,
nicza wędrówka... Reżyser zmienil
grafię do tego monodramu również
bieraliśmy, kleiliśmy, klóciliśmy się, co
Lwowie, i w wielu innych miastach
bo wychodzilam na scenę z ludźmi,
nazwę spektaklu na Z domu niewoli,
wymyślil reżyser Chrzanowski. Wielu
jest ważniejsze, i ukladaliśmy z tego
Polski, za każdym razem ten dramat
których dotąd tylko obserwowalam, a
by dodać nadziei i przypomnieć, że
widzów, szczególnie tych parających
historię. Z bólem serca musieliśmy
byl przyjmowany w zupelnej ciszy. W
których bardzo podziwialam. No i w
z tego domu niewoli zawsze się wyj-
się teatrem, niejednokrotnie przycho-
rezygnować z wielu bardzo wzru-
skupieniu. Również przez mlodszą
tym spektaklu grala też moja mama,
dzie.
dzilo do mnie za kulisy, by pogratu-
szających, cieplych bądź zabawnych
widownię, w wieku 12­13 lat.
która byla i jest dla mnie wzorem