24

Reportaż z Nadniestrza

16­29 lutego 2016 nr 3 (247) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Nieuznani

nie uznaje, ma dokumenty Moldawii,

w europejskich pucharach, a sama

Rosji, bądź Ukrainy. Zapobiegawcza

Moldawia nieraz korzystala z nowo-

wladza posiada także paszporty ru-

czesnego obiektu w Naddniestrzu

muńskie, albo bulgarskie, a więc

w rozgrywkach międzynarodowych

państw czlonkowskich UE. Żyje tu

(co w przypadku wspomnianych

tylko ponad 300 tys. mieszkańców,

Gruzji i Abchazji jest po prostu nie-

a prawie każdy jest oficjalnie oby-

wykonalne)!

watelem innego państwa. Spotkany

Tych absurdów znajdziemy w

Ciężko tu oddychać. Jest środek lata, 40 stopni w cie-

na pólnocy Naddniestrza Siergiej

Naddniestrzu znacznie więcej. Po-

niu, ale miejsce, w którym jesteśmy, szczelnie zakrywa-

przeklina z calą mocą tę sytuację. ­

wszechnie określa się tę krainę jako

Posiadam jedynie rosyjski paszport.

skansen komunizmu. To prawda,

ją grube kotary. Nasz gospodarz, Nikolaj, woli zbyt nie

I przez to jestem tu uwięziony ­ krę-

pomników Lenina jest tutaj napraw-

obnosić się z faktem wizyty kilku dziennikarzy z Polski.

ci glową z niedowierzaniem, kiedy

dę wiele (jest nawet zloty towarzysz

spotykamy się w malym miasteczku

Lenin tulący do piersi dwójkę dzieci

Nigdy nie wiadomo, kto i jak szybko uprzejmie doniesie

Raszkowie. ­ Ukraińcy nie przepusz-

w Katerinówce), a motywy sierpa

czają żadnych mężczyzn w wieku od

i mlota umieszczono na naddnie-

o tym wladzom. Naddniestrza. Nieuznawanego skrawka

18 do 50 roku życia z rosyjskim pasz-

strzańskiej fladze. Szerokie arterie

ziemi, wciśniętego pomiędzy Moldawię a Ukrainę.

portem ­ wskazuje na konsekwencje

Tyraspola, bądź Rybnicy zdobią nato-

Rewolucji Godności na Majdanie, a

miast rzeźby lub plakaty slawiące bo-

także agresji swojego macierzystego

haterów Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.

TOMASZ LACHOWSKI

państwa na Ukrainę, które dotyka-

To jednak chyba wszystko co ma dziś

tekst

ją bezpośrednio jego wlaśnie tu, w

jakikolwiek związek z komunizmem.

PIOTR TRYBALSKI

Naddniestrzu. ­ Przez Moldawię też

Na ulicach panuje raczej dziki pre-

zdjęcia

nigdy nie wyjadę, bo nie mam pie-

kapitalizm, choć faktycznie na rynku

Dzisiaj zresztą mamy trochę

czątki wjazdowej. Zawsze dociera-

można wskazać jeden podmiot domi-

szczęścia, że Nikolaj Buczacki może

lem do Naddniestrza pociągiem albo

nujący ­ firmę Sheriff. Calkiem nie-

poświęcić nieco więcej czasu go-

autem przez Ukrainę ­ Siergiej jest

dawno na centralny plac Tyraspola

ściom z zagranicy. Zazwyczaj musi

wyraźnie niepocieszony dzisiejszą

wprowadzila się nawet pizzeria jed-

koncentrować się nad zbieraniem

ukladanką geopolityczną wokól kraju

nej z moldawskich sieciówek. Na to

materialów na kolejne batalie sądo-

nad Dnieprem.

wszystko spogląda życzliwie marsza-

we, które od kilku lat toczy z wladzą

Naprawdę ciężko tu o ,,prawdzi-

lek Aleksandr Suworow na imponują-

tego dziwnego quasi-państwa. Za

wego Naddniestrzanina", patriotę

cym wierzchowcu, bohater narodowy

dwa dni musi znów stawić się w są-

nieuznawanej ziemi.

Naddniestrza, dla Polaków kojarzący

dzie. Dziś jednak możemy posluchać

się przede wszystkim z rzezią war-

jego opowieści.

szawskiej Pragi w 1794 roku.

Mamy armię rosyjską

Rosja od lat doplacala do nędz-

i bezplatny gaz, da się żyć

Te slowa bylego ministra spraw

nych emerytur Naddniestrzan, choć

Kim jestem ­

zagranicznych Naddniestrza Waleri-

ostatnio w związku z pogorszeniem

,,Naddniestrzaninem"?

- Jestem Moldawianinem, ale w

ja Lickaja nie pozostawiają zludzeń

sytuacji gospodarczej i sankcjami

1992 roku, kiedy zaczęla się wojna,

co do okoliczności funkcjonowania

nalożonymi przez Zachód, musiala

stanąlem po stronie Naddniestrza

quasi-państwa. Rosyjscy żolnierze,

dość drastycznie przykręcić kurek

­ mówi z pelnym przekonaniem o

schowani pod plaszczykiem ,,sil poko-

z pieniędzmi. To wielki problem dla

Nikolaj Buczacki dysydent z Naddniestrza, kiedyś mer

sluszności swojego wyboru sprzed

jowych", stanowią skuteczną gwaran-

mieszkańców parapaństwa, ponie-

miasta Tyraspol

lat. Nikolaj nie byl już wtedy jednak

cję bezpieczeństwa Naddniestrza. W

waż Naddniestrze od kilkunastu lat

cej jedną trzecią calości populacji.

dniestrzaninem? ­ zamyśla się w

mlodzieniaszkiem, a dojrzalym po-

latach 2000-2008, jako szef dyploma-

systematycznie się wyludnia, a także

Wszystkie trzy języki są teoretycznie

pewnym momencie Buczacki. Pyta-

nad 40-letnim mężczyzną. Żadne

cji, Lickaj byl odpowiedzialny za pro-

starzeje. U schylku trwania ZSRR ob-

uznane za oficjalne, ale to rosyjska

nie zastyga w powietrzu, gospodarz

tam porywy serca, czy gorąca krew

wadzenie negocjacji z Kiszyniowem,

szar ten zamieszkiwalo okolo 0,5 mln

mowa dominuje prawie wszędzie. W

kroi wlaśnie dorodne pomidory ze

kipiąca w żylach. ­ Nie chcialem i nie

dotyczących przyszlości obu podmio-

osób, dziś jest ich tylko nieco więcej

celu zrozumienia fenomenu ,,bycia

swojego ogrodu i częstuje nas domo-

moglem pogodzić się z polityką ro-

tów. Dotychczasowe pomysly rozwią-

niż 300, może 350 tys. Z tego prawie

Naddniestrzaninem" spotykamy się

wym winem, którego w piwnicach ma

manizacji obszarów na lewym brze-

zania sporu, na czele z tzw. ,,Memo-

polowa to wlaśnie emeryci i renciści.

w Tyraspolu z prof. Nikolajem Ba-

ponoć ponad 800 litrów. Pewnie czul

gu Dniestru ­ wskazuje, tlumacząc

randum Kozaka", zaproponowanym

Gęsto zadrzewione ścieżki i chodniki

bilungą, glównym ideologiem tego

się nim przez kilka lat po wojnie, gdy

podloża swojej decyzji. To wlaśnie

przez rosyjskiego polityka Dmitrija

w Benderach bardziej przypominają

nieuznawanego państwa. Profesor

zasiadal w fotelu mera Tyraspola. A

wtedy zaczęly pękać szwy lączące

Kozaka, bliskiego wspólpracownika

Ciechocinek, Krynicę, czy Truska-

jest dziekanem wydzialu historii na

może paradoksalnie stal się nim bar-

doniedawna Moskwę z różnymi repu-

Wladimira Putina, spelzly jednak na

wiec, a nie przedmieścia stolicy kraju.

miejscowym uniwersytecie i stara się

dziej później, kiedy popadl w nielaskę

blikami w ramach ogromnego Związ-

niczym.

Mlodzi ­ jeśli mogą ­ to wyjeżdżają.

naukowo wyjaśnić odrębność narodu

wladzy quasi-państwa? Kiedy nie

ku Sowieckiego, doprowadzając do

Dzisiejsze relacje Moldawii z

Najczęściej do Rosji, czasem do Mol-

zamieszkującego wąski pas ziemi na

zgadzal się na prześladowanie prze-

kilku krwawych wojen, których skutki

Naddniestrzem też wymykają się ra-

dawii, a nieraz, przez nią, do krajów

lewym brzegu Dniestru. ­ To na Za-

ciwników politycznych, ich poniżanie i

obserwujemy wlaściwie do dziś. Gru-

cjonalnym ocenom. W Kiszyniowie

UE. Walerij Lickaj nie widzi jednak

chodzie powtarza się bezrefleksyjnie,

torturowanie przez rząd w Tyraspolu.

zji z Abchazją. Armenii z Azerbejdża-

niektórzy politycy, jak np. powszech-

w tym nic niepokojącego. ­ Czy to

że Naddniestrze to część Moldawii.

Jeden z najslynniejszych tego typu

nem o Górski Karabach. Czy wlaśnie

nie poważany w Moldawii Oazu

naprawdę źle dla państwa, że ludzie

To nieprawda. Historycznie Molda-

przypadków, dotyczący aktywnego

Moldawii z Naddniestrzem.

Nantoi, określają wladzę w Tyraspolu

wyjeżdżają? Przecież oni tam zara-

wia obejmowala tereny tylko do rze-

dziś dzialacza rumuńskiej sceny po-

W 1990 i 1991 roku, na fali lapa-

bez specjalnych ogródek ­ bandycki

biają niemale pieniądze i następnie

ki Dniestr ­ mówi Babilunga, kiedy

litycznej skazanego na karę śmierci

nia oddechu niezależności od Kremla

reżim, banda kryminalistów. W Nad-

przysylają je w większości do swoich

wspólnie zajadamy się smakowitymi

w Naddniestrzu, Ilie Ilașcu, znalazl

przez poszczególne republiki ZSRR,

dniestrzu z kolei, jednym z mitów

rodzin w Naddniestrzu ­ konkluduje

czeburekami w urokliwej knajpce

przecież swoje zwieńczenie na wo-

Naddniestrze, a kilka miesięcy póź-

zalożycielskich tego parapaństwa

byly minister spraw zagranicznych

kolo uniwersytetu. ­ Bywali tu Po-

kandzie Europejskiego Trybunalu

niej także Moldawia, oglosily swoją

stala się agresja wojsk moldawskich z

Naddniestrza.

lacy, Rosjanie, Kozacy, Tatarzy, ale

Praw Czlowieka w Strasburgu. Te

niepodleglość. Sęk tylko w tym, że

1992 roku. W Benderach funkcjonuje

Coś jednak musi być nie tak z

rządów Moldawian, czy Rumunów

sytuacje spowodowaly, że Buczac-

oba obszary przez pól wieku wspólnie

nawet maleńkie ,,Muzeum Ludobój-

gospodarką parapaństwa nad Dnie-

ziemia naddniestrzańska nigdy nie

ki stanąl po stronie ofiar naddnie-

tworzyly Moldawską SSR i zgodnie z

stwa", które przypomina nieustannie

strem, na co niewątpliwie nakladają

doświadczyla. ,,Nasi Moldawianie"

strzańskiego reżimu. Zalożyl gazetę

zasadami prawa międzynarodowego,

o chęci wyeliminowania ludności nie-

się problemy demograficzne, skoro

też różnią się od tych żyjących na za-

,,Czlowiek i jego prawa" (nawiasem

nowe państwo powstale na gruzach

moldawskiej z obszaru Naddniestrza.

w sierpniu 2014 roku Narodowy Bank

chód od Dniestru. To w gruncie rze-

mówiąc, dziś znów zamkniętą przez

sowieckiej republiki powinno zacho-

Jednocześnie, codziennie między Ki-

Naddniestrza wprowadzil do obie-

czy inna nacja ­ kwituje. Profesor jest

administrację), w której do znudzenia

wać dawne granice. ­ Naddniestrze

szyniowem a Tyraspolem, mniej wię-

gu plastikowe żetony jako oficjalny

przekonany, że w ciągu ćwierćwiecza

rzetelnie opisuje naruszenia pod-

balo się idei Wielkiej Rumunii ­ wy-

cej co pól godziny, kursują marszrutki

środek platniczy. Banknoty i monety

udalo się stworzyć w Naddniestrzu

stawowych praw obywatelskich. W

jaśnia nam Buczacki. Wojna trwala

przepelnione pasażerami. Kierunek

jeszcze funkcjonują, ale coraz mniej

prawdziwy naród polityczny. ­ Choć

chwili obecnej to przede wszystkim

ledwie kilka miesięcy, bo Kiszyniów

jest na ogól jeden ­ rano do pracy lub

oplaca się je produkować. Naddnie-

skladający się z trzech etnosów! ­

dyskryminacja ludności moldawskiej

nie byl w stanie pokonać wojsk nad-

szkoly w Moldawii, wieczorem powrót

strze bardzo chwali się swoją wlasną

dodaje pośpiesznie, gasząc pragnie-

żyjącej na lewym brzegu Dniestru,

dniestrzańskich, wspieranych przede

do domu w Naddniestrzu. Ta sytuacja

walutą ­ rublem naddniestrzańskim ­

nie lykiem piwa z lokalnego browaru

która ma utrudniony dostęp do swej

wszystkim przez stacjonującą na

różni się znacząco od innych sto-

i nową, tańszą technologią produkcji

z Benderów. Naród to wszak ważna

mowy ojczystej, albo jest zmuszona

lewym brzegu Dniestru 14. Armię

sunków państwa de iure z reżimem

plastikowych pieniędzy. Jego miesz-

przeslanka państwowości z punktu

do poslugiwania się nią zapisaną cy-

Rosyjską. Efekt? Powstanie reżimu

de facto w przestrzeni poradzieckiej

kańcy już mniej, z trudem ukrywając

widzenia prawa międzynarodowego.

rylicą. Później ciężko o lepsze studia,

de facto ze stolicą w Tyraspolu, para-

(np. granicy na moście na rzece In-

zażenowanie przed przybyszami z

Wladza i terytorium już jest...

czy pracę w Kiszyniowie.

państwa, którego nikt (nawet Rosja!),

guri, oddzielającej Gruzję od Abcha-

,,uznawanego świata".

Kto jest kim w tym dziwnym pań-

Sklad etniczny to kolejna osobli-

poza podobnymi quasi-tworami jak

zji, większość Gruzinów przekroczyć

stwie stwierdzić jednak wcale nie jest

wość tej malej krainy nad Dniestrem.

Abchazja, czy Osetia Poludniowa, nie

po prostu nie może). Jakby tego

Polska naddniestrzańska

tak prosto. Większość mieszkańców

Naddniestrze zamieszkują trzy nacje

uznaje.

bylo malo, wielokrotnym mistrzem

- Jeszcze nie byliście w polskim

oprócz paszportu Naddniestrza, któ-

­ Moldawianie, Rosjanie i Ukraińcy

- Czy po prawie ćwierć wieku

Moldawii w pilce nożnej byl zespól

Naddniestrzu? ­ dziwi się Nikolaj

rego i tak przecież nikt na świecie

­ a każda z nich stanowi mniej wię-

trwania tego państwa czuję się Nad-

Sheriff Tyraspol, reprezentujący ją

Buczacki, kiedy rozmawiamy o jego