28
Z pamiętnika podróżnika
1629 lutego 2016 nr 3 (247) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Dominikańska stolica Podola
Największe miasto poludnia Ziemi Tarnopolskiej Czortków posiada wie-
le zabytków, o których trzeba by wspomnieć szczególnie. Zamek, ratusz,
synagogi, drewniane cerkiewki wędrowca musi zatrzymać się tu przynaj-
mniej na dwa dni, aby bez pośpiechu to wszystko zobaczyć. Zacznę jednak
od dwóch klasztorów katolickich, które są w mieście.
Czerwonka, br. Metody Iwanyszczów
DMYTRO ANTONIUK
i tercjan Józef Wincentowicz. Aby
tekst i zdjęcia
zatrzeć ślady swojej zbrodni, NKWD
Pierwszy klasztor należal do
podpalilo klasztor. Ludziom udalo się
zgromadzenia ss. milosierdzia. W
zagasić pożar, ale stare cele mocno
1854 roku ostatni wlaściciel Czort-
ucierpialy. Po wojnie morderstwo za-
kowa, kolekcjoner pamiątek Hiero-
konników wladze sowieckie staraly
nim Sadowski napisal testament, na
się przerzucić na banderowców, ale
mocy którego powstal zaklad utrzy-
wszyscy dobrze wiedzieli czyja to
mania kalek, ubogich i sierot, zarów-
sprawka.
no dla katolików, jak i dla Rusinów
Wszystkie zniszczenia zostaly
(Ukraińców). Oprócz tego zażyczyl
dość szybko naprawione i podczas
sobie stworzenia rodowego muzeum
okupacji niemieckiej w murach klasz-
Sadowskich, w którym za 1 zloty reń-
toru dzialalo nawet tajne liceum. W
ski bogatą kolekcję rodową móglby
1943 roku Stanislaw Teisseyre i Ro-
oglądnąć każdy. Jako opiekunów
man Sielski z żoną Margit wykonali
tych zakladów wyznaczyl oo. domi-
freski we wnętrzu kościola, aczkol-
nikanów i ss. szarytki. Z nieznanej
wiek jak zapisal kronikarz o. Urban
Czortków
przyczyny ten akt notarialny zostal
Szeremet: ,,Wynik końcowy okazal
zatwierdzony dopiero w 1894 roku,
się zanadto krzykliwy i pozbawiony
nej kaplicy. Obecnie figura zostala
1939 roku, ale przeszkodzil temu wy-
,,wyrazilo ubolewanie". Dominikanie
wiele lat po śmierci Sadowskiego.
polotu i ducha religijnego".
umieszczona na kolumnie na rynku
buch wojny. Kolejną świętością byly
nie liczyli się ze zdaniem konserwa-
Dominikanie, którym zapewne bylo
Dominikanie doskonale zdawali
w miasteczku Żmigród. Nowe wladze
relikwie św. Teofila, umieszczone w
torów i w okresie międzywojennym,
nie do muzeum, zrezygnowali, więc
sobie sprawę, co mogą im przynieść
czortkowskie w klasztorze umieścily
sarkofagu w bocznym oltarzu obok
kiedy rozebrali mury obronne klasz-
wypelnienie testamentu leglo na ss.
,,drugie sowiety", wiec przeslali do
więzienie NKWD, a później jednost-
pucharu z krwią świętego.
toru. Jednak zachodnie XVII-wieczne
milosierdzia.
Polski cudowny obraz, zamieniając
kę wojskową.
Nie zawsze podolska szlachta
skrzydlo klasztoru ocalalo i do niego
Już w 1897 roku wystawily sio-
go kopią (obecnie oryginal jest w ko-
W 1993 roku zabudowania daw-
odnosila się do oo. kaznodziejów z
dobudowano nowe w tym samym
stry duży piętrowy budynek klasz-
ściele św. Jacka w Warszawie). Naj-
nego klasztoru z kaplicą przekazano
należytym pietyzmem. Na przyklad,
stylu, co i świątynia.
toru, gdzie zaczęly przyjmować po-
grekokatolikom i dziś mieści się tu
w 1740 roku przez konflikt o ziemię
na czele 200-osobowego oddzialu
napadl na klasztor chorąży podolski
Konstanty Lanckoroński. Okaleczyli
dwóch zakonników, a jednego z bra-
ci i ks. Franciszka Pieszkowskiego
Lanckoroński ,,uwiązal do konia i wlec
jak psa nakazal". Wkrótce lowczy
lucki Tomasz Makowiecki również
napadl na klasztor. Jednak klasztor
mial też szczęście podczas kasaty
józefińskiej nie zostal zamknięty, a je-
dynie uszczuplony do 11 zakonników
oraz zakazano nowicjatu.
Podczas Wiosny Ludów w 1848
roku w klasztorze w Czortkowie
przechowywali się polscy patrioci,
jak również w 1863 roku podczas
Ruiny zamku w Czortkowie
powstania styczniowego. Nie bra-
trzebujących. W ostatnim roku XIX
kuria, caritas i mlodzieżowe centrum
kowalo tu wyksztalconych zakon-
stulecia zgromadzenie wystawilo
religijne. Kaplica, w której w czasach
ników. Na przyklad, przebywający
też wielką kaplicę z iglastą wieżą
sowieckich mieścila się sala spor-
przed I wojną światową o. Albert
i neogotyckimi oltarzami wewnątrz.
towa, zostala na nowo poświęcona
Nowicki, znany ze swej aktywności
Jednak muzeum Sadowskich nie
pod wezwaniem Niepokalanego Po-
spolecznej, zostal wybrany do Sej-
powstalo nigdy. Częściowo jego
częcia NMP. W podziemiach klaszto-
mu Krajowego.
zbiory między innymi XVIII-wiecz-
ru urządzono muzeum ofiar NKWD.
Ponieważ Czortków, jak i cala
ne portrety trafily do Lwowskiego
Zachowaly się tu oryginalne drzwi
Europa, na przelomie XIX-XX wieków
Muzeum Narodowego (dziś Muzeum
więzienne z judaszami.
przeżyl bum budowlany i ilość jego
Historyczne). Zakonnice zostawily
Najbardziej widoczny zabytek
mieszkańców szybko wrosla, stary
Kopia cudownego obrazu MB Czortkowskiej w oltarzu
sobie jedynie archiwum czortkow-
miasteczka klasztor oo. kazno-
klasztor nie mógl pomieścić wszyst-
glównym
skiej linii Potockich.
dziejów powstal w 1610 roku dzięki
kich chętnych. Otóż w latach 1904-
Pierwsza wojna światowa zadala
gorsze oczekiwania się sprawdzily: w
Przed I wojna światową siostry
fundacji wojewody podolskiego Sta-
1910 wedlug projektu i pod nadzorem
klasztorowi szczególnych strat, ale
lipcu 1944 roku ,,czerwonoarmiejcy"
oprócz domu starców prowadzily też
nislawa Golskiego, który po śmierci
znanego lwowskiego i krakowskiego
już druga przyniosla prawdziwą tra-
zajęli klasztor. We wrześniu jakiś żol-
szkolę, do której uczęszczalo ponad
spocząl w kryptach kościola. Naj-
architekta Jana Sas-Zubrzyckiego
gedię. Podczas śpiesznego wycofy-
nierz wlamal się do zakrystii kościola
sto dzieci. Gdy zbliżyl się front, za-
prawdopodobniej już wtedy wznie-
powstala obecna świątynia domini-
wania się sowietów 2 lipca 1941 roku
i ukradl stamtąd pieniądze, ale tak
klad ten zostal rozgrabiony. Podczas
siono gotycką świątynię pw. św.
kańska w mieszanym neoromańsko-
ośmiu zakonników zostalo rozstrze-
niefortunnie, że zgubil dokumenty.
7-tygodniowej okupacji Czortkowa
Stanislawa i piętrowe zabudowania
neogotyckim stylu. Do dziś pozostaje
lanych. Czworo o. Justyn Spirlak, o.
W następnym roku oo. kaznodzie-
przez bolszewików w 1920 roku
klasztorne, otoczywszy calość mu-
ona jedną z najpiękniejszych budowli
Jacek Misiuta, o. Anatol Znamierow-
jów w ogóle wypędzono. Świątynia
szarytkom zagrażala deportacja na
rem fortecznym.
sakralnych nie tylko w mieście, ale
ski i br. Andrzej Bojanowski zginęli
zostala przekazana ,,nawróconym"
Syberię, ale szczęśliwie do tego nie
Relikwią klasztoru byla cudowna
na calej Ukrainie Zachodniej. Lecz
od strzalu w tyl glowy nad Seretem
na prawoslawie grekokatolikom, a
doszlo. Latem 1946 roku zostaly
ikona MB Czortkowskiej, którą poda-
nie bylo by beczki miodu bez lyżki
na przedmieściu starego Czortkowa.
w latach 1959-89 zamieniono ją na
jednak wszystkie wysiedlone do Pol-
rowal zakonnikom w 1663 roku Jan
dziegciu: nową świątynię wzniesiono
W tym czasie też od kuli enkawudzi-
magazyn nawozów mineralnych. W
ski. Siostry zabraly ze sobą jedynie
Kazimierz. Obraz, bogato dekorowa-
na miejscu starej i nie poinformowa-
stów w kryptach klasztoru zginęli:
1973 roku rozebrano XVII-wieczne
trochę habitów i figurę MB Niepoka-
ny wotami, znajdowal się w oltarzu
no o tym Grono Konserwatorów Ga-
o. Hieronim Longawa, br. Reginald
skrzydlo klasztoru, a w innych po-
lanej z glównego oltarza klasztor-
glównym. Mial zostać koronowany w
licji Wschodniej, które z tego powodu
