18
Okruchy historii
30 sierpnia15 września 2016 nr 16 (260) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Polski pilot z kodymy
w życiorysie przez samego Stani-
w 1923 roku. Mieszkalem tam do
slawa Skalskiego, więc pomylka
1933 roku".
czy inne niepewności muszą być
Otóż ze względu na dane bio-
wylączone.
graficzne Skalskiego wyrysowuje
Proponujemy naszym Czytelnikom tlumaczenie
Z tegoż życiorysu generala bry-
się następna chronologia wydarzeń.
gady dowiadujemy się, że w 1923
Przed 1918 rokiem, czyli pierwsze
wybranego fragmentu z powieści dokumentalnej
roku jego ojciec Szymon Skalski
lata życia przyszly as lotnictwa spę-
autorstwa bogdana Suszyńskiego o drodze życiowej
otrzymal posadę w Dubnie i prze-
dzil w Kodymie; następnie w ciągu
wiózl tam żonę z synem. Szkoda,
pięciu lat zamieszkal wraz z matką
polskiego lotnika Stanislawa Skalskiego, wydanej
że lotnik ani slowa nie powiedzial o
w Zbarażu, obecnie jednym z cen-
w języku ukraińskim w Odessie w roku 2013.
tym, jaką posadę otrzymal ojciec, w
trów rejonowych obwodu tarnopol-
jakiej dziedzinie i w którym urzędzie
skiego, a już stamtąd w 1923 roku
nie się bandytyzmu, międzynarodo-
nawet miejsce urodzin jest wymie-
przyszlo mu pracować w tym wolyń-
wraz z rodzicami przybyl do Dubna,
bOGDAN SUSZYŃSKI
wościowe i międzyreligijne konflikty.
niane różnie. Nietrudno zauważyć
skim miasteczku. Tymczasem w nie-
w którym spędzil równe 10 lat. Opu-
Narodzil się polski szlachcic Sta-
I to wszystko na tle calkowitego
też zamieszania z odtworzeniem
których źródlach jest podawane, że
ścil Dubno, w 1933 roku, w wieku 18
nislaw Skalski w malowniczym ukra-
ideologicznego zaprzeczania slusz-
wielu innych faktów i wydarzeń.
,,przyszly lotnik urodzil się w rodzinie
lat.
ińskim miasteczku Kodyma, które
ności jakiejkolwiek wiary i Kościola
Dla przykladu, w starym mie-
agronoma", w innych że w Dubnie
Lecz z punktu widzenia zacho-
od dawna jest okrasą calego polu-
ze strony wladzy komunistycznej...
ście Dubno niektórzy się dziwili,
pracowal podobno jako prawnik. To
wania pamięci historycznej o lotniku
dniowo-zachodniego Podola. Zalo-
Jednym slowem, kto wie, jak by
dlaczego to nagle Skalskim się za-
pytanie też potrzebuje wyjaśnienia.
i na ogól jakichkolwiek śladów po
żone w 1754 r. przez księcia Józefa
się potoczyly losy Stanislawa w ma-
interesowano w okolicach Odessy
Natomiast dobrze jest znane,
nim w tej ,,geografii biograficznej"
Lubomirskiego rozbudowywalo się
lym prowincjonalnym miasteczku Ko-
i dlaczego pisarz z Odessy wiąże
że w ciągu dziesięciu lat, czyli od
nie wszystko się wydaje być jedno-
przy źródle rzeczki Kodymy, która
dyma, gdyby rodzina pozostala tam
przyjście na świat polskiego lotnika
ósmego do osiemnastego roku swe-
znaczne. Otóż w Dubnie drogę mlo-
aż do swego ujścia do Bohu nieda-
w czasie wszystkich rewolucyjno-
z polożonym na pólnocy obwodu
go życia przyszly lotnik spędzil w
dzieńczą wybitnego lotnika można
leko miasta Perwomajsk przez kilka
konfliktowych wydarzeń. Lecz wiado-
odeskiego miasteczkiem Kodyma
tym mieście uczęszczając do miej-
prześledzić dość czytelnie, ponie-
stuleci tworzyla granicę pomiędzy
mo, że w 1918 roku Józefa Skalska z
(przy okazji warto nadmienić, że w
scowego gimnazjum państwowego
waż tam jeszcze dotąd zachowala
ordą jedysańską, wasalną Chanato-
synem na zawsze opuszcza Podole i
czasie urodzin Stanislawa należalo
im. Konarskiego. [...]
się kamienica, w której mieszkala
wi Krymskiemu, a Rzecząpospolitą.
przedostaje się do Polski do Gali-
ono do powiatu Balta guberni po-
Czy pamiętają w Dubnie o swoim
rodzina Stanislawa, czynna też jest
Wiadomo, że brzegi tej niewartkiej
ziomku lotniku Stanislawie Skalskim?
szkola, która mieści się w gmachu
rzeczki niejeden raz slużyly jako
Owszem tak, pamiętają. Świadczą o
dawnego polskiego gimnazjum pań-
pole walk pomiędzy oddzialami
tym tablica pamiątkowa na miejskiej
stwowego i na której już w naszych
polsko-ukraińskimi a Tatarami. Tu
szkole średniej nr 1, izba pamięci w
dniach zostala umieszczona tablica
w podolskim miasteczku od dawna
muzeum szkolnym, a także spisane
pamiątkowa.
skupiala się osada polska, do której
wspomnienia rówieśników Stanisla-
Co dotyczy Zbaraża, to żadnych
na początku XX wieku należala też
wa, którzy z nim wspólnie dorastali
śladów przebywania przyszlego ge-
rodzina Skalskich.
i pobierali nauki.
nerala polskich sil powietrznych w
Muszę zaznaczyć na wstępie, że
W ciągu 140-letniej historii starej
tym galicyjskim miasteczku odnaleźć
w życiorysie okresu wczesnego dzie-
ceglanej budowli w ścislym centrum
na razie się nie dalo. Wiadomości o
ciństwa przyszlego asa lotnictwa Sta-
historycznym miasteczka siedzibie
różnych wydarzeniach historycznych
nislawa Skalskiego do dziś pozostają
obecnej dubieńskiej szkoly nr 1 w
i o postaciach miasta i kraju natural-
biale plamy. Niestety, ani miejsca,
swoim czasie mieścily się Uczelnie
nie są gromadzone w ekspozycjach
gdzie byl dom rodzinny w Kodymie,
Miejska dwuklasowa i Wyższa począt-
i magazynach Zbaraskiego Naro-
ani żadnych krewnych czy bliskich
kowa (z czasów zaboru rosyjskiego
dowego Rezerwatu Zamki Tarno-
odszukać na razie się nie udalo. Tak
red.), ewakuowane w latach I wojny
polszczyzny. Otóż jego pracownicy
samo nie dalo się odszukać informa-
światowej rosyjskie Gimnazjum w
naukowi twierdzą, że żadnego doku-
cji, czym się zajmowali jego rodzice i
mieście Wolczańsk oraz polskie Gim-
mentu, żadnych wiadomości, które
z którego regionu w Polsce rodzina
nazjum Państwowe im. Konarskie-
by potwierdzaly kilkuletni pobyt w
się wywodzila. Kierując się napisem
cji Wschodniej, następnie na Wolyń.
dolskiej Imperium Rosyjskiego), bo
go. Również tu byla czynna Szkola
mieście Skalskich rodziny polskich
na plycie nagrobnej generala można
Później dolączyl do nich ojciec, Szy-
w Dubnie bylo wiadomo, że urodzil
żeńska podstawowa. Wspólcześni
uchodźców z poludniowego Podola,
stwierdzić, że rodzina należala do
mon Skalski.
się on w... Dubnie, na ówczesnym
wykladowcy, uczniowie i absolwenci
z ,,rosyjskiej" części Ukrainy w zbio-
szlachty herbu Suchekomnaty.
Niestety, nawet w swojej auto-
terytorium Polski.
postrzegają dzialanie wszystkich tych
rach rezerwatu nie ma.
Oprócz tego wiadomo, że w
biografii Stanislaw Skalski żadnych
Jedno ze źródel tej nieścislości
szkól w tej samej budowli jako niero-
Uslyszawszy ten werdykt zba-
1915 roku (i aż do 1947) w Kodymie
dokladnych wiadomości ani o swoim
odnajduję w serii wydawniczej ,,Po-
zerwalną ciąglość historii szanowanej
raskich krajoznawców ja optymi-
byl czynny jeden jedyny kościól ka-
wczesnym dzieciństwie, ani o pocho-
czet wielkich lotników", gdzie wśród
w tym mieście szkoly.
stycznie zauważylem, że brak ta-
tolicki pw. Przemienienia Pańskiego
dzeniu i losie rodziców nie podaje.
notek biograficznych o znanych lot-
Niestety szkola jeszcze nie wy-
kich świadczeń jeszcze nie znaczy,
należący do dekanatu w Balcie.
Może badaczom kiedyś uda się to
nikach II wojny światowej jest też
dala publikacji na temat swojej histo-
że się nie odnajdą w przyszlości. Co
Budowla kościola zachowala się do
ustalić. Niepewność sytuacji wojen-
artykul poświęcony Stanislawowi
rii. Ale dowiedziawszy się o tym, że
prawda, czasu od tej pory uplynęlo
naszych dni, obecnie w nim czynna
no-politycznej tego czasu na zie-
Skalskiemu.
interesuję się życiorysem jednego z
już sporo, ale i poważnych poszuki-
jest cerkiew Podwyższenia Krzyża
miach ukraińskich i wędrowanie nie
W tym ważnym wydawnictwie
dawnych absolwentów, dyrektor Ma-
wań przecież nikt nie rozpoczynal,
Św. należąca do eparchii baltsko-
tylko po różnych miastach, ale też po
kategorycznie się twierdzi, że po-
ria Cycura uprzejmie udostępnila mi
ponieważ, jak mi się wydaje, nazwi-
ananiewskiej Ukraińskiego Kościola
różnych krajach zaważyly na tym, że
chodzi on z Dubna, oprócz tego, w
rękopis pt. ,,Z historii szkoly średniej
sko tego polskiego asa lotnictwa
Prawoslawnego Patriarchatu Mo-
w życiorysie slynnego lotnika pozo-
niektórych źródlach jest zaznaczone,
nr 1 w Dubnie", napisany dla potrzeb
miejscowi naukowcy uslyszeli po
skiewskiego. Mając te dane można
staje wiele rzeczy niewyjaśnionych
że przyszedl on na świat 27 grudnia
mediów i krajoznawców, dzięki któ-
raz pierwszy, przy czym ode mnie.
przypuszczać, że wlaśnie w tym ko-
i polemicznych. Przy tym pochodze-
1915 roku (a nie jak w innych 27 li-
remu w pewnym stopniu możemy
Podtrzymuje moją nadzieję w po-
dymskim kościele zostal ochrzczony
nie, losy i to czym się zajmowali jego
stopada red.). Lecz się okazuje, że
odtworzyć warunki procesu naucza-
szukiwaniach ,,śladu galicyjskiego"
przyszly lotnik, ponieważ zbudowano
rodzice nie są jedyną niewyjaśnioną
sam Skalski dobrze pamiętal, że się
nia i wychowania Stanislawa Skal-
lotnika już przynajmniej ten fakt, że
kościól jeszcze w 1850 roku. Zresztą
kwestią dla badaczy...
urodzil i pierwsze lata spędzil wlaśnie
skiego.
miasto Zbaraż zostalo wymienione
pozostaje jeszcze dużo pytań doty-
Przypomnijmy też, że w ciągu
na ziemi odesskiej, w Kodymie. Jest
czących pochodzenia Skalskiego i
wielu lat Skalski walczyl po stronie
to odzwierciedlone w jego wspomnie-
Poszukuję rodziny
jego wczesnego dzieciństwa, które
zachodnich aliantów, a później, już w
niach i oficjalnie już umieszczono w
trzeba będzie jeszcze wyjaśnić, dla-
Polsce komunistycznej, zostal osą-
Wielkiej Encyklopedii Powszechnej
tego będę powracać do tego w na-
dzony na karę śmierci jako ,,amery-
PWN (Warszawa, 1967), w której
oraz Ropuszańską Krzystynę, 1952,
Proszę o pomoc w odszukaniu
stępnych publikacjach.
kański szpieg". Że już po odwolaniu
się mówi, że general brygady Skalski
córkę Wladyslawa.
rodziny Ropuszańskich:
Natomiast jest dobrze znane
kary śmierci on przez jeszcze prawie
urodzil się 27 listopada 1915 roku w
Możliwie ktoś z Ropuszańskich
Ropuszańską Stanislawę, żonę
lecz nie ze źródel kodymskich
8 lat przebywal wedlug wyroku osta-
Kodymie, Ukraina. Wyryta jest na-
mieszka jeszcze w Siechnicach-Zię-
Tadeusza. Mieli dwóję dzieci An-
jedynie to, że Stanislaw byl jedy-
tecznego w ,,więzieniu dożywotnim".
zwa miasteczka Kodyma również na
bicach pod Wroclawiem. Wiem jedy-
drzeja i Joasię. Zamieszkiwali we
nym dzieckiem w rodzinie Józefy z
Nie dziwmy się więc, że dokladny
nagrobku generala.
nie, że czlonkowie rodziny Kowal są
Wroclawiu przy ul. Sarbinowskiej 6
domu Bernat i Szymona Skalskich.
życiorys jego przez dluższy czas po-
Te wiadomości zgadzają się
moimi krewnymi ze strony babci He-
m. 10 (lub drugi adres: ul. Sarbinow-
Wystarczy przypomnieć historię
zostawal jakby utajniony.
ze wspomnieniami samego Stani-
leny, a Czeslaw Kowal jest emeryto-
ska 31 m. 1).
Ukrainy, by zrozumieć, że czlowiek
Niestety sam lotnik podobno
slawa Skalskiego, który w jednym
wanym policjantem lub prawnikiem.
We Wroclawiu przy ul. Piastow-
urodzony w roku 1915 dzieciństwo
nie byl zbyt wylewny we wspomnie-
z wywiadów oglaszal: ,,Narodzi-
skiej 56 m. 7 mieszka przyjaciel Ro-
Proszę o kontakt:
musial mieć nielatwe. Nielatwo bylo
niach, nie przedstawil we wspomnie-
lem się w Kodymie, na pólnoc od
puszańskich Franciszek Fedenycz,
Sagan Swietlana
przeżyć rodzicom, nielatwo zresztą
niach, życiorysie bądź wywiadach
rosyjskiego miasta Odessa, 27 li-
który pracowal razem z Tadeuszem
79004 Lwów,
calemu narodowi.
znanych mu faktów o pochodzeniu
stopada 1915 roku. Po 1917 roku,
Ropuszańskim. Teraz pod tym adre-
ul Lubińska 156 m. 72,
Rewolucja 1917 roku, wojna
i życiu rodziców, jak również wlasne-
kiedy wybuchla rosyjska rewolucja,
sem zamieszkuje córka Frederyka
Ukraina
domowa w konającym Imperium
go życia, które bylyby godne uwagi
mój ojciec wyslal mamę do Zbara-
Ewa (1963 r. ur.).
tel.: +380974656027,
Rosyjskim calym i osobno na Ukra-
publiczności. Dlatego nie dziwmy
ża, niedaleko Lwowa, w 1918 roku.
Poszukuję też swojej cioci Soni
+380505700202
inie w okresie Republiki Ludowej.
się, że w różnych publikacjach znaj-
On też w końcu przedostal się do
Kowal lub jej dzieci Czeslawa i Ali
mail: sagan192@ukr.net
Bezrząd, glód, niebywale panosze-
dujemy różne daty jego urodzin, a
Polski i otrzymal posadę w Dubnie