img
18
Okruchy historii
30 sierpnia­15 września 2016 nr 16 (260) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Polski pilot z kodymy
w życiorysie przez samego Stani-
w 1923 roku. Mieszkalem tam do
slawa Skalskiego, więc pomylka
1933 roku".
czy inne niepewności muszą być
Otóż ze względu na dane bio-
wylączone.
graficzne Skalskiego wyrysowuje
Proponujemy naszym Czytelnikom tlumaczenie
Z tegoż życiorysu generala bry-
się następna chronologia wydarzeń.
gady dowiadujemy się, że w 1923
Przed 1918 rokiem, czyli pierwsze
wybranego fragmentu z powieści dokumentalnej
roku jego ojciec Szymon Skalski
lata życia przyszly as lotnictwa spę-
autorstwa bogdana Suszyńskiego o drodze życiowej
otrzymal posadę w Dubnie i prze-
dzil w Kodymie; następnie w ciągu
wiózl tam żonę z synem. Szkoda,
pięciu lat zamieszkal wraz z matką
polskiego lotnika Stanislawa Skalskiego, wydanej
że lotnik ani slowa nie powiedzial o
w Zbarażu, obecnie jednym z cen-
w języku ukraińskim w Odessie w roku 2013.
tym, jaką posadę otrzymal ojciec, w
trów rejonowych obwodu tarnopol-
jakiej dziedzinie i w którym urzędzie
skiego, a już stamtąd w 1923 roku
nie się bandytyzmu, międzynarodo-
nawet miejsce urodzin jest wymie-
przyszlo mu pracować w tym wolyń-
wraz z rodzicami przybyl do Dubna,
bOGDAN SUSZYŃSKI
wościowe i międzyreligijne konflikty.
niane różnie. Nietrudno zauważyć
skim miasteczku. Tymczasem w nie-
w którym spędzil równe 10 lat. Opu-
Narodzil się polski szlachcic Sta-
I to wszystko ­ na tle calkowitego
też zamieszania z odtworzeniem
których źródlach jest podawane, że
ścil Dubno, w 1933 roku, w wieku 18
nislaw Skalski w malowniczym ukra-
ideologicznego zaprzeczania slusz-
wielu innych faktów i wydarzeń.
,,przyszly lotnik urodzil się w rodzinie
lat.
ińskim miasteczku Kodyma, które
ności jakiejkolwiek wiary i Kościola
Dla przykladu, w starym mie-
agronoma", w innych ­ że w Dubnie
Lecz z punktu widzenia zacho-
od dawna jest okrasą calego polu-
ze strony wladzy komunistycznej...
ście Dubno niektórzy się dziwili,
pracowal podobno jako prawnik. To
wania pamięci historycznej o lotniku
dniowo-zachodniego Podola. Zalo-
Jednym slowem, kto wie, jak by
dlaczego to nagle Skalskim się za-
pytanie też potrzebuje wyjaśnienia.
i na ogól jakichkolwiek śladów po
żone w 1754 r. przez księcia Józefa
się potoczyly losy Stanislawa w ma-
interesowano w okolicach Odessy
Natomiast dobrze jest znane,
nim w tej ,,geografii biograficznej"
Lubomirskiego rozbudowywalo się
lym prowincjonalnym miasteczku Ko-
i dlaczego pisarz z Odessy wiąże
że w ciągu dziesięciu lat, czyli od
nie wszystko się wydaje być jedno-
przy źródle rzeczki Kodymy, która
dyma, gdyby rodzina pozostala tam
przyjście na świat polskiego lotnika
ósmego do osiemnastego roku swe-
znaczne. Otóż w Dubnie drogę mlo-
aż do swego ujścia do Bohu nieda-
w czasie wszystkich rewolucyjno-
z polożonym na pólnocy obwodu
go życia przyszly lotnik spędzil w
dzieńczą wybitnego lotnika można
leko miasta Perwomajsk przez kilka
konfliktowych wydarzeń. Lecz wiado-
odeskiego miasteczkiem Kodyma
tym mieście uczęszczając do miej-
prześledzić dość czytelnie, ponie-
stuleci tworzyla granicę pomiędzy
mo, że w 1918 roku Józefa Skalska z
(przy okazji warto nadmienić, że w
scowego gimnazjum państwowego
waż tam jeszcze dotąd zachowala
ordą jedysańską, wasalną Chanato-
synem na zawsze opuszcza Podole i
czasie urodzin Stanislawa należalo
im. Konarskiego. [...]
się kamienica, w której mieszkala
wi Krymskiemu, a Rzecząpospolitą.
przedostaje się do Polski ­ do Gali-
ono do powiatu Balta guberni po-
Czy pamiętają w Dubnie o swoim
rodzina Stanislawa, czynna też jest
Wiadomo, że brzegi tej niewartkiej
ziomku lotniku Stanislawie Skalskim?
szkola, która mieści się w gmachu
rzeczki niejeden raz slużyly jako
Owszem tak, pamiętają. Świadczą o
dawnego polskiego gimnazjum pań-
pole walk pomiędzy oddzialami
tym tablica pamiątkowa na miejskiej
stwowego i na której już w naszych
polsko-ukraińskimi a Tatarami. Tu
szkole średniej nr 1, izba pamięci w
dniach zostala umieszczona tablica
w podolskim miasteczku od dawna
muzeum szkolnym, a także spisane
pamiątkowa.
skupiala się osada polska, do której
wspomnienia rówieśników Stanisla-
Co dotyczy Zbaraża, to żadnych
na początku XX wieku należala też
wa, którzy z nim wspólnie dorastali
śladów przebywania przyszlego ge-
rodzina Skalskich.
i pobierali nauki.
nerala polskich sil powietrznych w
Muszę zaznaczyć na wstępie, że
W ciągu 140-letniej historii starej
tym galicyjskim miasteczku odnaleźć
w życiorysie okresu wczesnego dzie-
ceglanej budowli w ścislym centrum
na razie się nie dalo. Wiadomości o
ciństwa przyszlego asa lotnictwa Sta-
historycznym miasteczka ­ siedzibie
różnych wydarzeniach historycznych
nislawa Skalskiego do dziś pozostają
obecnej dubieńskiej szkoly nr 1 w
i o postaciach miasta i kraju natural-
biale plamy. Niestety, ani miejsca,
swoim czasie mieścily się Uczelnie
niegromadzone w ekspozycjach
gdzie byl dom rodzinny w Kodymie,
Miejska dwuklasowa i Wyższa począt-
i magazynach Zbaraskiego Naro-
ani żadnych krewnych czy bliskich
kowa (z czasów zaboru rosyjskiego ­
dowego Rezerwatu Zamki Tarno-
odszukać na razie się nie udalo. Tak
red.), ewakuowane w latach I wojny
polszczyzny. Otóż jego pracownicy
samo nie dalo się odszukać informa-
światowej rosyjskie Gimnazjum w
naukowi twierdzą, że żadnego doku-
cji, czym się zajmowali jego rodzice i
mieście Wolczańsk oraz polskie Gim-
mentu, żadnych wiadomości, które
z którego regionu w Polsce rodzina
nazjum Państwowe im. Konarskie-
by potwierdzaly kilkuletni pobyt w
się wywodzila. Kierując się napisem
cji Wschodniej, następnie na Wolyń.
dolskiej Imperium Rosyjskiego), bo
go. Również tu byla czynna Szkola
mieście Skalskich ­ rodziny polskich
na plycie nagrobnej generala można
Później dolączyl do nich ojciec, Szy-
w Dubnie bylo wiadomo, że urodzil
żeńska podstawowa. Wspólcześni
uchodźców z poludniowego Podola,
stwierdzić, że rodzina należala do
mon Skalski.
się on w... Dubnie, na ówczesnym
wykladowcy, uczniowie i absolwenci
z ,,rosyjskiej" części Ukrainy ­ w zbio-
szlachty herbu Suchekomnaty.
Niestety, nawet w swojej auto-
terytorium Polski.
postrzegają dzialanie wszystkich tych
rach rezerwatu nie ma.
Oprócz tego wiadomo, że w
biografii Stanislaw Skalski żadnych
Jedno ze źródel tej nieścislości
szkól w tej samej budowli jako niero-
Uslyszawszy ten werdykt zba-
1915 roku (i aż do 1947) w Kodymie
dokladnych wiadomości ani o swoim
odnajduję w serii wydawniczej ,,Po-
zerwalną ciąglość historii szanowanej
raskich krajoznawców ja optymi-
byl czynny jeden jedyny kościól ka-
wczesnym dzieciństwie, ani o pocho-
czet wielkich lotników", gdzie wśród
w tym mieście szkoly.
stycznie zauważylem, że brak ta-
tolicki pw. Przemienienia Pańskiego
dzeniu i losie rodziców nie podaje.
notek biograficznych o znanych lot-
Niestety szkola jeszcze nie wy-
kich świadczeń jeszcze nie znaczy,
należący do dekanatu w Balcie.
Może badaczom kiedyś uda się to
nikach II wojny światowej jest też
dala publikacji na temat swojej histo-
że się nie odnajdą w przyszlości. Co
Budowla kościola zachowala się do
ustalić. Niepewność sytuacji wojen-
artykul poświęcony Stanislawowi
rii. Ale dowiedziawszy się o tym, że
prawda, czasu od tej pory uplynęlo
naszych dni, obecnie w nim czynna
no-politycznej tego czasu na zie-
Skalskiemu.
interesuję się życiorysem jednego z
już sporo, ale i poważnych poszuki-
jest cerkiew Podwyższenia Krzyża
miach ukraińskich i wędrowanie nie
W tym ważnym wydawnictwie
dawnych absolwentów, dyrektor Ma-
wań przecież nikt nie rozpoczynal,
Św. należąca do eparchii baltsko-
tylko po różnych miastach, ale też po
kategorycznie się twierdzi, że po-
ria Cycura uprzejmie udostępnila mi
ponieważ, jak mi się wydaje, nazwi-
ananiewskiej Ukraińskiego Kościola
różnych krajach zaważyly na tym, że
chodzi on z Dubna, oprócz tego, w
rękopis pt. ,,Z historii szkoly średniej
sko tego polskiego asa lotnictwa
Prawoslawnego Patriarchatu Mo-
w życiorysie slynnego lotnika pozo-
niektórych źródlach jest zaznaczone,
nr 1 w Dubnie", napisany dla potrzeb
miejscowi naukowcy uslyszeli po
skiewskiego. Mając te dane można
staje wiele rzeczy niewyjaśnionych
że przyszedl on na świat 27 grudnia
mediów i krajoznawców, dzięki któ-
raz pierwszy, przy czym ode mnie.
przypuszczać, że wlaśnie w tym ko-
i polemicznych. Przy tym pochodze-
1915 roku (a nie jak w innych ­ 27 li-
remu w pewnym stopniu możemy
Podtrzymuje moją nadzieję w po-
dymskim kościele zostal ochrzczony
nie, losy i to czym się zajmowali jego
stopada ­ red.). Lecz się okazuje, że
odtworzyć warunki procesu naucza-
szukiwaniach ,,śladu galicyjskiego"
przyszly lotnik, ponieważ zbudowano
rodzice niejedyną niewyjaśnioną
sam Skalski dobrze pamiętal, że się
nia i wychowania Stanislawa Skal-
lotnika już przynajmniej ten fakt, że
kościól jeszcze w 1850 roku. Zresztą
kwestią dla badaczy...
urodzil i pierwsze lata spędzil wlaśnie
skiego.
miasto Zbaraż zostalo wymienione
pozostaje jeszcze dużo pytań doty-
Przypomnijmy też, że w ciągu
na ziemi odesskiej, w Kodymie. Jest
czących pochodzenia Skalskiego i
wielu lat Skalski walczyl po stronie
to odzwierciedlone w jego wspomnie-
Poszukuję rodziny
jego wczesnego dzieciństwa, które
zachodnich aliantów, a później, już w
niach i oficjalnie już umieszczono w
trzeba będzie jeszcze wyjaśnić, dla-
Polsce komunistycznej, zostal osą-
Wielkiej Encyklopedii Powszechnej
tego będę powracać do tego w na-
dzony na karę śmierci jako ,,amery-
PWN (Warszawa, 1967), w której
oraz Ropuszańską Krzystynę, 1952,
Proszę o pomoc w odszukaniu
stępnych publikacjach.
kański szpieg". Że już po odwolaniu
się mówi, że general brygady Skalski
córkę Wladyslawa.
rodziny Ropuszańskich:
Natomiast jest dobrze znane
kary śmierci on przez jeszcze prawie
urodzil się 27 listopada 1915 roku w
Możliwie ktoś z Ropuszańskich
Ropuszańską Stanislawę, żonę
­ lecz nie ze źródel kodymskich
8 lat przebywal wedlug wyroku osta-
Kodymie, Ukraina. Wyryta jest na-
mieszka jeszcze w Siechnicach-Zię-
Tadeusza. Mieli dwóję dzieci ­ An-
­ jedynie to, że Stanislaw byl jedy-
tecznego w ,,więzieniu dożywotnim".
zwa miasteczka Kodyma również na
bicach pod Wroclawiem. Wiem jedy-
drzeja i Joasię. Zamieszkiwali we
nym dzieckiem w rodzinie Józefy z
Nie dziwmy się więc, że dokladny
nagrobku generala.
nie, że czlonkowie rodziny Kowal
Wroclawiu przy ul. Sarbinowskiej 6
domu Bernat i Szymona Skalskich.
życiorys jego przez dluższy czas po-
Te wiadomości zgadzają się
moimi krewnymi ze strony babci He-
m. 10 (lub drugi adres: ul. Sarbinow-
Wystarczy  przypomnieć  historię
zostawal jakby utajniony.
ze wspomnieniami samego Stani-
leny, a Czeslaw Kowal jest emeryto-
ska 31 m. 1).
Ukrainy, by zrozumieć, że czlowiek
Niestety sam lotnik podobno
slawa Skalskiego, który w jednym
wanym policjantem lub prawnikiem.
We Wroclawiu przy ul. Piastow-
urodzony w roku 1915 dzieciństwo
nie byl zbyt wylewny we wspomnie-
z wywiadów oglaszal: ,,Narodzi-
skiej 56 m. 7 mieszka przyjaciel Ro-
Proszę o kontakt:
musial mieć nielatwe. Nielatwo bylo
niach, nie przedstawil we wspomnie-
lem się w Kodymie, na pólnoc od
puszańskich Franciszek Fedenycz,
Sagan Swietlana
przeżyć rodzicom, nielatwo zresztą
niach, życiorysie bądź wywiadach
rosyjskiego miasta Odessa, 27 li-
który pracowal razem z Tadeuszem
79004 Lwów,
calemu narodowi.
znanych mu faktów o pochodzeniu
stopada 1915 roku. Po 1917 roku,
Ropuszańskim. Teraz pod tym adre-
ul Lubińska 156 m. 72,
Rewolucja 1917 roku, wojna
i życiu rodziców, jak również wlasne-
kiedy wybuchla rosyjska rewolucja,
sem zamieszkuje córka Frederyka
Ukraina
domowa w konającym Imperium
go życia, które bylyby godne uwagi
mój ojciec wyslal mamę do Zbara-
­ Ewa (1963 r. ur.).
tel.: +380974656027,
Rosyjskim calym i osobno na Ukra-
publiczności. Dlatego nie dziwmy
ża, niedaleko Lwowa, w 1918 roku.
Poszukuję też swojej cioci Soni
+380505700202
inie w okresie Republiki Ludowej.
się, że w różnych publikacjach znaj-
On też w końcu przedostal się do
Kowal lub jej dzieci Czeslawa i Ali
mail: sagan192@ukr.net
Bezrząd, glód, niebywale panosze-
dujemy różne daty jego urodzin, a
Polski i otrzymal posadę w Dubnie