20
Okruchy historii
30 sierpnia15 września 2016 nr 16 (260) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Opera lwowska. Historia budowy
i rekonstrukcji gmachu teatralnego (cz. II)
Wzniesienie gmachu Teatru Wielkiego we Lwowie bylo jednym z najważniejszych
wydarzeń w życiu kulturalnym i spolecznym miasta. Monumentalny gmach teatral-
ny byl i nadal pozostaje wizytówką architektury lwowskiej przelomu XIX a XX wieku,
najważniejszym akcentem architektonicznym zabudowy centralnej części miasta.
wiedeńską firmę Siemens i Halske.
JURIJ SMIRNOW
Prace ślusarskie i wykonanie deko-
Nieprzyjemności czekaly na ar-
racyjnych krat powierzono lwowskim
chitekta i Radę miejską już przed
pracowniom Edmunda Gottlieba i Jó-
rozpoczęciem budowy fundamentów.
zefa Swobody, stolarskie firmie bra-
Podczas badań gruntu 16 listopada
ci Wczelaków, posadzkowe firmie
1896 roku zawalil się trzynastometro-
Zuliani i Chądzyńskiego. Sztuczne
wy odcinek sklepienia nad kanalem
marmury dostarczyla wiedeńska
rzeki Peltew. Od tego czasu plotki
filia wloskiej firmy Detoma, marmu-
związane z budową fundamentów
rowe schody firma Fritza Zellera
towarzyszyly pracom budowlanym
z Wiednia. Umeblowanie wykona-
nieustannie i krążyly po Lwowie na-
no we lwowskich pracowniach H.
wet po zakończeniu budowy.
Kohna, K. Hornunga i T. Prugara.
Prace ziemne i betonowanie
Oryginalne i nowoczesne systemy
fundamentów rozpoczęto z dniem 5
ogrzewania i wentylacji wykonal Jo-
czerwca 1897 roku. Ręcznie usunię-
hannes Haag w Wiedniu w spólce z
to 16500 m³ gruntu, zaś 21 stycznia
Wladyslawem Niemekszą we Lwo-
Zygmunt Gorgolewski
rozpoczęto ukladanie żelbetowych
wie. Firma W. Niemekszy wykonala
fundamentów. Wykorzystano 2544
również wodociągi. We Lwowie ab-
września. Pomimo starań nie udalo
m³ betonu. W 1898 roku zgodnie z
solutną nowością bylo zbudowanie
się do 4 października sfinalizować
terminarzem prac wzniesiono budy-
dokola calego gmachu chodników
wszystkie prace zdobnicze i po uro-
nek aż po dach i rozpoczęto mon-
asfaltowych z obszernym placem od
czystym otwarciu teatru nadal trwaly
taż żelaznych konstrukcji wielkiej
frontu dla dojazdu powozów. Asfalt
roboty wewnątrz, również uporządko-
kopuly. Prasa pisala: ,,...W wykona-
dostarczyla lwowska fabryka Stani-
wanie terenu dookola gmachu.
niu teatru bral udzial legion przed-
slawa Szeligi Luszkiewicza.
Najważniejszą pozostala kwe-
Rzeźba ,,Slawa" dluta Piotra Wójtowicza na szczycie fron-
siębiorców i legion robotników...
Ostatnie dwa miesiące przed
stia zawieszenia kurtyny Henryka
tonu teatru
Przez caly okres budowy panowala
otwarciem teatru wypelnione byly
Siemiradzkiego ,,Parnas". Jeszcze
gorączkowa ,,fabryka", której tętno
gorączkową pracą. Pod koniec sierp-
w październiku 1898 r. komitet
które będzie następnie naklejone lub
W trakcie prowadzonych prac
przyspieszalo się w miarę zbliżenia
nia przystąpiono do porządkowania
budowy teatru postanowil wyasy-
ustawione na ramach w odpowiednie
szczególną rolę odgrywal Z. Gorgo-
się terminu otwarcia. Preliminarz
wnętrz, zmontowano oblicowanie
gnować 10.000 zlotych reńskich
pola". Tadeusza Popiela wyznaczono
lewski. Jako kierownik artystyczno-
czasu budowy jednak przekroczono
ścian ze sztucznego marmuru. W
na wykonanie reprezentatywnej
odpowiedzialnym za ozdobienie ob-
techniczny ,,zatwierdzal on wykony-
o pięć miesięcy... Podczas budowy
polowie sierpnia osadzono na zwień-
kurtyny dla nowego teatru, zaś
razami klatki schodowej, Stanislawa
wane przez rzeźbiarzy czy malarzy
byl nawet strajk robotników, który
czeniu fasady trzy figury geniuszy z
Gorgolewskiego proszono przepro-
Rejchana sali widzów, Stanislawa
prace, zalecal wprowadzenie od-
nadal calemu przedsięwzięciu pięt-
blachy miedzianej wykonane w wie-
wadzić na ten temat pertraktacje z
Dębickiego foyer (sali lustrzanej).
powiednich poprawek. Wedlug jego
no nowożytne. Stary Skarbek nie
deńskiej fabryce A. M. Beschornera.
H. Siemiradzkim, slynnym polskim
W 1900 r. rada miejska dodat-
szkiców zaprojektowany zostal nie
mial jeszcze klopotu ze ,,zorganizo-
29 sierpnia zmontowano wielkie wlo-
malarzem, autorem znanej i cenio-
kowo wyasygnowala 250.000 zlr na
tylko sposób rozmieszczenia deko-
wanymi robotnikami".
nej kurtyny teatru krakowskiego,
Piwnice teatralne zbudowano
mieszkającym na stale w Rzymie.
na 7,5 metra glębokie i podzielono
Po uzgodnieniu treści malowidla
na trzy piętra. Kopulę metalową z
i honorarium w kwocie 15.000 zlr,
latarnią zamówiono u ,,Pierwszego
Siemiradzki w latach 1899-1900 na-
galicyjskiego towarzystwa budowy
malowal kurtynę na specjalnie wy-
wagonów w Sanoku". Ono również
tkanym plótnie belgijskim. Ogromny
wykonalo calą maszynerię scenicz-
rozglos i zainteresowanie nowym
ną i kurtynę żelazną.
dzielem mistrza nie pozwolily na-
W 1899 r. kończono prace nad
tychmiast wyslać kurtynę do Lwowa
zadaszeniem budynku i przystąpio-
na otwarcie teatru. W czerwcu 1900
no do prac wewnątrz teatru. Wypo-
r. zostala ona najpierw wystawiona
sażenie i dekoracja gmachu trwaly
w sali ,,Akwarium" w Rzymie, a we
do 4 października 1900 roku, dnia
wrześniu byla eksponowana w war-
uroczystego otwarcia. Od początku
szawskiej ,,Zachęcie". Dopiero 16
1900 r. prowadzono prace arty-
października kurtynę przywieziono
styczno-rzeźbiarskie, malarskie i
do Lwowa, gdzie wynikl problem
sztukatorskie. Edmund Pliszewski
zamieszczenia na scenie teatralnej.
wykonal wedlug szkiców Z. Gor-
Obraz Siemiradzkiego mial wymiary
golewskiego i P. Harasimowicza
6 x 9 m, zaś otwór sceny 9 x 11,5
calość ornamentyki cementowej
m. Postanowiono domalować deko-
na zewnątrz gmachu. Pod kierow-
racyjną bordiurę o szerokości 1,5
nictwem P. Harasimowicza wyko-
m z każdej strony wlaściwego ma-
nano również ornamentykę i detal
lowidla, zaś u dolnego brzegu ramy
architektoniczny wewnątrz teatru.
dodać jeszcze kilkudecymetrową
Dla wykonania poszczególnych
zlotą frędzlę. Ornamentalne obra-
oryginalnych rzeźb zaproszono
mowanie obrazu namalowal Stani-
Kurtyna autorstwa Henryka Siemiradzkiego
najlepszych lwowskich rzeźbiarzy
slaw Jasieński. Wszystkie prace za-
ozdobienie wnętrz teatralnych. Pie-
racji, ale również szczególowe opra-
skie lustra w foyer. 3 września roze-
na czele z Piotrem Wójtowiczem i
kończono dopiero 3 stycznia 1901
niądze wykorzystano na zbudowanie
cowania detalu, ram sztukatorskich,
brano rusztowania klatki schodowej
Antonim Popielem.
r., a 13 stycznia po przedstawieniu
marmurowych schodów, pozlocenie
a na podstawie jego wlasnoręcznych
i od strony fasady. Między 13 a 17
22 grudnia 1899 r. komitet teatral-
opery ,,Verbum nobile" Stanislawa
sztukaterii prawdziwym zlotem, wy-
rysunków żyrandol w sali widzów oraz
września we wnękach fasady usta-
ny postanowil asygnować dodatkową
Moniuszki kurtyna byla po raz pierw-
konanie kosztowniejszych malowidel
świeczniki wykonala specjalizująca
wiono figury Tragedii i Komedii. Sce-
kwotę 25.000 zlotych reńskich na
szy pokazana publiczności. Każdy
i ,,szeregu innych robót w pierwotnym
się w tym wiedeńska firma Karola
nę oddano do użycia 15 września,
ozdobienie wnętrz oryginalnymi ma-
obecny na przedstawieniu otrzymal
kosztorysie wydatków nieprzewidzia-
Oswalda". Oświetlenie w teatrze bylo
zaś schody marmurowe glównej klatki
lowidlami, które ,,nie bylyby wykona-
okolicznościowy druk z opisem tre-
nych".
od razu elektryczne, wykonane przez
schodowej polożono w ostatni dzień
ne wprost na murze, lecz na plótnie,
ści nowego dziela Siemiradzkiego.
