21

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 17­30 stycznia 2017 nr 1 (269)

mil oddzial nieprzyjaciela pod Kalu-

rowanego palacu i budowę kamien-

arsenalu. W kwietniu rozpoczęla się

druga, tragiczna ­ ukochany syn Po-

Conti zasiądzie na tronie polskim,

szem. W następnym roku olbrzymia

nego kościola (fary). Ogólnie mia-

koncentracja wojsk, których częścią

tockiego, Stanislaw, zginąl 12 wrze-

czy podoba się to jego bratu, czy

armia Ibrahima Paszy o przezwisku

sto sprawilo na nim mile wrażenie:

dowodzil Jędrzej Potocki. Jan III So-

śnia pod murami austriackiej stolicy.

nie. Otóż tak polityka może sklócić

Szajtan (Szatan) wdarla się na Po-

,,Przez dwa dni spokojnie wypoczy-

bieski, zmierzając do miejsca kon-

Zabalsamowane cialo mlodego ofice-

braci i podzielić rodziny, nawet ma-

kucie i we wrześniu otoczyla Stani-

waliśmy, wspaniale przyjęci przez

centracji, stacjonowal przez dwa dni

ra zostalo przywiezione do Stanisla-

gnackie.

slawów. Potockiego w tym czasie w

wojewodę zarówno na zamku, jak w

(4 i 5 kwietnia) w Stanislawowie. Jak

wowa i uroczyście zlożone w krypcie

Jednak Feliks Kazimierz okazal

gospodzie".

mieście nie bylo ­ byl u boku króla,

kolegiaty.

podają historycy, zamek Potockich

się sprytniejszy i na Sejmie w War-

który pospiesznie zebral wojsko i wy-

Nie zważając na ciężką utratę,

gościl wówczas w swoich murach

szawie w czerwcu 1669 roku calą

ruszyl na Pokucie. 24 września Jan

Potocki zbiera w Krakowie wszystkie

najznamienitsze i najszlachetniejsze

sprawę rozegral tak, że zamiast

Zagrożenie tureckie

W tymże roku rozpoczęla się

III Sobieski staje obozem pod Żuraw-

dostępne sily i rusza na okupowane

towarzystwo  Rzeczypospolitej.  6

francuskiego księcia na króla obra-

turecka nawala na Podole. Turcy

nem. Po kilku nieudanych szturmach

przez Turków Podole. Ci, nie przeczu-

kwietnia król wyruszyl do glównego

no Michala Korybuta Wiśniowieckie-

zdobyli Kamieniec, a już we wrze-

potężnej fortecy stanislawowskiej

obozu w Tyśmienicy. Potocki towa-

wając zlego, zachowują się swobod-

go. Nowy król byl dalekim potom-

śniu ich wojska pod dowództwem

Turcy znoszą oblężenie i wyruszają

rzyszyl mu wiernie.

nie. Polacy zdobywają fortecę za for-

kiem znanego hetmana kozackiego

w kierunku wojsk polskich. Po drodze

10 maja wywiadowcy donieśli, że

tecą: zwalniają Czortków, Husiatyn,

palą zamek w Haliczu, który już nigdy

z Moldawii do Kamieńca Podolskiego

Jagielnicę ­ czyli tzw. ,,Czortkowski

nie podniósl się z ruin. Od 29 wrze-

wyruszyl nowy komendant twierdzy.

paszalyk". Wcześniej zwolniono Nie-

śnia 50 tys. armia turecka rozpoczy-

Prowadzi ze sobą wojsko i olbrzy-

mirów. 12-tysięczne polskie wojsko

na oblężenie niewielkiego polskiego

mie stada, jako zapasy żywności dla

podchodzi pod Jazlowiec. Tu jednak

obozu i stara się zetrzeć go na proch.

garnizonu. Król nakazal Potockiemu

Podczas bitwy na pomoc oblężonym

i podskarbiemu Rzewuskiemu wyru-

przychodzi niewielki oddzial ze Sta-

szyć na wroga i odbić stado. Jednak

nislawowa pod dowództwem Jana

ci dzialali tak nieudolnie, że Turcy nie

Dannenmarka. Z czasem jednakowo

tylko dotarli do Kamieńca bez strat,

wyczerpane wojska przystępują do

ale zdążyli ewakuować swoje od-

rozmów pokojowych, które zakoń-

dzialy z Baru i Międzyboża. Wysadzili

czone zostają podpisaniem ,,pokoju

przy tym te fortece, tak, że Polakom

Żurawieckiego". Jędrzej Potocki stale

zamiast potężnych warowni dostaly

­ podczas bitwy i podczas rokowań ­

się jedynie zwaly gruzów. Sobieski

jest obok króla. Za okazane męstwo

byl tak rozgniewany, że w pierwszej

podczas tej kampanii wojennej Sejm

chwili chcial ukarać dowódców ,,na

okazal wdzięczność mieszkańcom

gardle". Ale z czasem ochlonąl i za-

Stanislawowa, zwalniając ich od

stąpil gniew milosierdziem, odsuwa-

splaty wszystkich podatków, oprócz

jąc jedyniel Potockiego od dowódz-

królewskich.

twa oddzialami, które sam przejąl. Ta

Portret Potockiego przed

Pod koniec lat 70 XVII wieku

kampania dla wojsk Rzeczypospolitej

śmiercią

ukończone zostaje budownictwo

byla nieudana, i na jesieni wrócono

nowego murowanego palacu, który

do domów.

Potockiego spotyka fiasko, i zmuszo-

wlączono w system obronny miasta.

W 1687 roku Stanislawów od-

ny jest zawrócić (Jazlowiec zdobyto

W wyniku tego forteca z sześciokąta

wiedzil sekretarz królowej Franciszek

w sierpniu następnego roku).

uzyskuje wydlużony w kierunku po-

d Aleiraque, który pozostawil takie

Nieoczekiwanie Tatarzy Krymscy

król Jan iii sobieski kilkakrotnie gościl w stanislawowie

ludniowo-wschodnim ksztalt ośmio-

wspomnienia o Jędrzeju Potockim:

robią śmialy wypad na Wolyń. Spu-

boku. Pracami kieruje architekt Karol

,,Jego wojsko jest tu jedyną obroną

stoszyli olbrzymie tereny ­ od Lubar-

Dymitra (Bajdy) Wiśniowieckiego i

Halil Baszy i sojuszniczych kozaków

Benoit, który zastąpil Corassini ego.

granic. Sam naznacza wojskowe

towa po Zaslawl. Dużą liczbę ludno-

synem slynnego wodza Jeremiego

Doroszenki podchodzą pod mury

W 1680 roku Jędrzej Potocki zosta-

posady, daje miastom zalogi, dba o

ści wzięto w jasyr. Na wiadomość o

Wiśniowieckiego, walczącego od-

Stanislawowa. Jednak potężne for-

je wojewodą krakowskim i przejmuje

zapasy broni, napelnia magazyny

tym kasztelan krakowski rusza prze-

ważnie przeciwko Chmielnickiemu.

tyfikacje i odważna zaloga twierdzy

od Jana Karola Czartoryskiego sta-

żywnością, wszystkie armaty należą

ciwko nieprzyjacielowi. W grudniu

Tu należy wspomnieć przyslowie,

zmuszają nieprzyjaciela do odwrotu.

rostwo Śniatyńskie.

do jego armii...".

1683 roku pod Kinkanami Polacy i

że natura odpoczywa na dzieciach

Wróg pali przedmieścia. W tych cza-

Oprócz spraw wojskowych Po-

sprzymierzeni z nimi kozacy Stepana

wielkich osobistości. Michal Korybut

sach wielu Ormian z Podola, ucie-

tocki byl również szanowanym fun-

Kunickiego dopędzają oddzialy tatar-

wejdzie do historii, jako monarcha

kając przed Turkami, osiada w Sta-

Pelniący obowiązki... króla

W 1682 roku Jędrzej Potocki

datorem. Wybudowal kościoly w Oty-

skie, spowolnione jeńcami. Zawiązu-

slaby, król nikczemny, a wódz nija-

nislawowie. Dzięki tym pracowitym

osiąga najwyższą posadę w Rze-

ni i Leścu. Szczodrą ręką wspomagal

je się bitwa, w której giną wodzowie

ki wobec tych prób, które gotowala

rzemieślnikom i kupcom następuje

czypospolitej ­ kasztelana krakow-

klasztory bernardynów w Leżajsku

nieprzyjaciela, a caly szlak bitwy ­ na

Rzeczypospolitej historia. Przeciwko

prawdziwy renesans miasta.

królowi od razu utworzono koalicję,

W 1673 roku Potockiemu rodzi

na której czele stanąl Jan Sobieski.

się drugi syn ­ Józef. W tym cza-

Ta profrancuska partia miala zamiar

sie kochający ojciec odsyla swego

osadzić na tronie hrabiego St. Paula

pierworodnego Stanislawa z niespo-

de Longueville, ponieważ de Conti,

kojnego Pokucia do dalekiego Kra-

rozczarowany poprzednią porażką,

kowa, na Uniwersytet. 10 listopada

zrzekl się kolejnych wyborów. Natu-

wojewoda kijowski, w wojskach Jana

ralnie, Jędrzej Potocki byl jednym z

Sobieskiego, bierze udzial w slyn-

pierwszych, którzy przylączyli się do

nej bitwie pod Chocimiem. Dowodzi

nowej koalicji.

pulkiem konnicy na lewym skrzydle.

W tym samym roku, dzięki sta-

Gdy część wojsk tureckich, prze-

raniu fundatora, kościól parafialny

rwawszy okrążenie, rzucila się do

zostaje przemianowany na kolegia-

ucieczki, pulk Potockiego staje im na

tę, przy której otwarto Akademię.

przeszkodzie i zmusza do powrotu. 5

Uważana byla za filię krakowskie-

grudnia 1673 roku, wracając po victo-

go Uniwersytetu Jagiellońskiego i

rii chocimskiej, hetman Jan Sobieski,

dzialalo tu trzech pralatów i trzech

na zaproszenie Jędrzeja Potockiego,

kanoników, którzy wykladali grama-

gości w Stanislawowie. Twierdza

tykę, syntaktykę, poetykę i retorykę.

salutowala mu setką wystrzalów ar-

Nowej uczelni przekazano wieś

matnich. Hetman gościl na starym

Paryszcze kolo Nadwórnej. W tam-

zamku (w miejscu dzisiejszej katedry

Bitwa z Tatarami. W 1675 roku wojska Potockiego rozgromily oddzialy Ordy pod kaluszem

tych czasach byl to jedyny zaklad

greckokatolickiej), a wieczorem wyje-

skiego. Od tej chwili może zwolywać

naukowy na Pokuciu. Z czasem

chal do Kalusza.

(1664) i Józefowie (1691), również

odleglość czterech mil ­ wyścielony

pospolite ruszenie.

zwracają się wylożone na Akademię

W 1674 roku po śmierci Michala

dominikanów w Haliczu (1667), Ho-

jest cialami poleglych Tatarów. Jasyr

W następnym roku Jan III Sobie-

pieniądze. 11 listopada 1669 roku

Korybuta Wiśniowieckiego odbyla się

lowczynie (1681) i Śniatyniu (1684).

zostal odbity. W dalszym prześlado-

ski wyrusza z odsieczą oblężonemu

szlachcianka Anna Żerebska prze-

elekcja nowego króla. Potocki aktyw-

Oprócz dwóch synów, Stanislawa

waniu wroga wojska polskie wchodzą

Wiedniowi. Obronę granic Rzeczypo-

kazuje Jędrzejowi Potockiemu wieś

nie popieral kandydaturę Sobieskie-

i Józefa, mial też córkę Katarzynę,

na teren Moldawii, ale zmuszone są

spolitej pozostawil Jędrzejowi Potoc-

Kinczaki kolo Halicza.

go, którego w końcu obrano na tron

która w poszukiwaniu ,,wielkiej milo-

do odwrotu.

kiemu ­ ten rozporządzal 1650 żol-

W styczniu 1672 roku gościl w

Rzeczypospolitej pod imieniem Jan

ści" trzykrotnie wychodzila za mąż.

W 1684 roku Potocki zostaje

nierzami wlasnego wojska, 10 chorą-

Stanislawowie francuski szpieg-opat

III. Wprawdzie w latach późniejszych

31 sierpnia 1691 roku (lub wedlug

hetmanem polnym koronnym i wy-

gwiami koronnymi i 5,5 tys. żolnierzy

de Paulmiers, którego sekretarzem

Jędrzej Potocki często występowal

innych źródel ­ 12 września) Jędrzej

rusza z wojskami koronnymi pod

z prywatnych oddzialów magnackich.

byl nie rzucający się w oczy Ulrich

przeciwko profrancuskiej polityce

Potocki umiera. Pochowany zostaje

dowództwem Jana III Sobieskiego

Pod koniec września do Krakowa

von Werdum. Ten ostatni pozostawil

króla, jednak do rozlamu pomiędzy

obok starszego syna Stanislawa w

do Moldawii. W 1686 roku ­ kolejna

dotarla wiadomość o blyskawicznym

w swoim pamiętniku interesujący opis

nimi nie doszlo.

krypcie nieukończonej jeszcze ko-

wyprawa moldawska. Teraz uzbro-

zwycięstwie Sobieskiego pod Wied-

miasta, zauważając zgromadzone

Podczas kolejnego najazdu tu-

legiaty. Miasto-fortecę przejmuje w

jono wojsko w armaty i wzięto proch

niem. Tę radosną nowinę przyćmila

wielkie ilości cegly do budowy mu-

reckiego w 1675 roku Potocki rozgro-

spadku jego mlodszy syn ­ Józef.

oraz amunicję ze stanislawowskiego