img
22
Okruchy historii
17­30 stycznia 2017 nr 1 (269) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Jak Polacy Charków budowali (cz. II)
Doktor Wladyslaw Frankowski (1819-1895)
W cyklu ,,Jak Polacy Charków budowali" (cz. II), nie może zabraknąć wspomnienia o znakomitym synu Ziemi Charkowskiej,
przynależnym do rodu Polaków ­ doktorze Wladyslawie Frankowskim. Wśród Polaków byl prawie nieznany, natomiast
w rosyjskojęzycznym środowisku Charkowa jest ceniony i szanowany. Jego życiu i dzialalności poświęcono wiele uwagi,
zwlaszcza na Charkowskim Narodowym Uniwersytecie Medycznym, wydając szereg opracowań na temat dorobku tego
lekarza. Miasto jeszcze za życia nadalo mu honorowe obywatelstwo, a jedna z ulic ­ ,,Frankowskaja", przypomina o tym
wielkim czlowieku, Polaku i katoliku, lekarzu, który przez cale życie bezinteresownie slużyl choremu czlowiekowi.
a wspomniany wyżej St. Kośmiński
polskich powstańców z 1863 roku,
MArIAN SKoWYrA
dodal, że Frankowski ,,zamieszkując
co później bylo nawet negatywnie
tekst
od lat 40. w Charkowie, pozyskal
odbierane przez wladze miejskie
archiwum autora
ogólny szacunek i uznanie".
Charkowa, m.in. przy nadaniu mu
ilustracje
Jako  wyjątkowo  uzdolniony
honorowego obywatelstwa miasta.
W polskiej bibliografii, poza nie-
mlodzieniec rozpocząl naukę w pię-
W 1861 roku Frankowski byl jed-
licznymi wzmiankami w encyklope-
cioklasowej szkole szlacheckiej w ro-
nym z zalożycieli Towarzystwa Lekar-
diach, brak gruntownego opracowa-
dzinnym Mozyrzu. Tam zainteresowal
skiego i wspólautorem jego statutu.
nia i próby systematyzacji dorobku
się naukami przyrodniczymi, po czym
Ukoronowaniem jego dzialalności, w
naukowego doktora Frankowskiego,
postanowil zostać lekarzem. Studia
czasie, gdy byl czlonkiem Rady Miej-
który, mimo,jest rozproszony, jed-
rozpocząl na Akademii Medyko-Chi-
skiej, stalo się w 1872 roku powolanie
nak nie utracony ostatecznie. Stani-
rurgicznej w Wilnie, jednak po roku
i w 1878 roku wybudowanie i otwarcie
slaw Kośmiński w ,,Slowniku lekarzów
musial przerwać je z powodu likwida-
szpitala dziecięcego, o co przez wiele
polskich" z 1888 roku wymienia 27
cji uczelni. Jako stypendysta rządo-
lat tak żarliwie zabiegal. Potrzebę w
publikacji Frankowskiego, które w
wy przeniósl się na Wydzial Lekarski
mieście takiego szpitala Frankowski
większości poruszają problematykę
Cesarskiego Uniwersytetu Charkow-
uzasadnial tym, że w starym Charko-
leczenia chorych w czasie epidemii.
skiego, który ukończyl w 1840 roku
wie choroby oraz śmiertelność wśród
Zawierają też starania i prośby o udo-
z dyplomem lekarza pierwszego
dzieci osiągaly ogromny procent. Jak
skonalenie medycyny w Charkowie
stopnia. Pierwsze praktyki lekarskie
sam skarżyl się, jedynie w latach 70.
w drugiej polowie XIX wieku, które
odbywal już jako student ostatniego
XIX wieku codziennie umierala polo-
Wladyslaw Frankowski kierowal do
roku. Mimo trudności udawal się do
wa noworodków, a w rodzinach bied-
wladz za pośrednictwem miejscowej
ludzi w oddalonych wiejskich miej-
nych te statystyki byly jeszcze wyż-
prasy. W oddzielnych felietonach
scowościach pod Charkowem, aby
sze. ,,Leczyć dzieci biednemu ­ mówil
Frankowski relacjonowal o wyjąt-
tam nieść pomoc medyczną.
­ nie bylo gdzie i u nikogo. Choroba,
kowych i rzadkich zachorowaniach
Przez pierwsze pięć lat po stu-
przychodząc do rodziny, porażala
w mieście np. ,,Pustula maligna,
diach Frankowski pelnil funkcję
dzieci od jednego do drugiego, dla-
przypadek spotykany w Charkowie",
ordynatora kliniki akuszerskiej i te-
tego, że chorych nie bylo możliwości
czy ,,Cholera epidemica w Charko-
rapeutycznej. W tym czasie zdobyl
oddzielić od zdrowych". Wprawdzie
wie". Szczególowo omawial sposo-
doświadczenie, szacunek i popular-
do sfinalizowania tego dziela doszlo
Wladyslaw Frankowski
by leczenia chorych na tyfus i inne.
ność wśród mieszkańców miasta. Na
dopiero w 1878 roku, jednak byla
Wzmianki o Frankowskim znajdu-
wlasne utrzymanie przeznaczal jedy-
to pierwsza tego typu profesjonalna
W latach 1848-1859 byl akusze-
na szkorbut, który w tym czasie byl
jemy również w ówczesnej prasie
nie pensję podstawową, a pozostale
jednostka lecznicza w Imperium Ro-
rem Charkowskiego Urzędu Lekar-
chorobą nieuleczalną. Od Rady Mia-
rosyjskojęzycznej.
dochody przekazywal na potrzeby
syjskim, która na pierwszym etapie
skiego i pracowal w Państwowym
sta otrzymal delegację na kierownika
Chcemy, nie roszcząc sobie
niezamożnych chorych.
funkcjonowania mieścila 20 lóżek. Te-
Banku Handlowym jako lekarz miej-
szpitala chorych na szkorbut. Jak po-
prawa do opracowania naukowe-
W 1845 roku Charków nawie-
muż dzielu, Frankowski nie szczędzil
scowych urzędników.
dawali naoczni świadkowie, chorym
go, przybliżyć jedyniepostać
dzila epidemia tyfusu. Jak podają
ani sil, ani wlasnych pieniędzy. Dla
Przy miejscowej parafii katolickiej
w licznych placówkach medycznych
szerszemu gronu czytelników spo-
statystyki, 1/3 mieszkańców zacho-
rodzin biednych pomoc medyczna
istnialo od 1843 roku Towarzystwo
zabezpieczal należne warunki.
za Charkowa, i przyczynić się do
rowala, w tym także doktor Fran-
byla udzielana bezplatnie. Warto za-
Dobroczynności, gdzie Frankowski
Następnie wybuchla epidemia
uwrażliwienia na potrzeby drugiego
kowski, który byl bliski śmierci. Jego
uważyć, że w pierwszych 12 latach
przez prawie czterdzieści lat chary-
cholery. I tutaj stanąl na czele za-
czlowieka. Zwlaszcza w dzisiejszych
koledzy, będąc przekonani o jego
istnienia ambulatorium i szpitala dzie-
tatywnie slużyl pomocą lekarską i
dania jako przewodniczący szpitala
czasach. takie wzorcepotrzebne
rychlej śmierci, postanowili odnaleźć
cięcego przyjęto ponad 70 tys. dzieci,
lekami dla czlonków stowarzysze-
cholerycznego, lekarza i sanitariu-
i wciąż aktualne.
w mieszkaniu środki na godziwy po-
nia. Korzystali z jego pomocy ludzie
innych wyznań i narodowości. Co-
dziennie przyjmowal tloczących się
przed jego gabinetem pacjentów. Po
śmierci Frankowskiego w jego osobi-
stym notesie stwierdzono, że leczyl
bezplatnie ponad 200 tys. pacjentów,
nie licząc wizyt domowych. W tym
czasie istnialo nawet w Charkowie
powiedzenie, że nie bylo domostwa
i mieszkania w mieście, gdzie nie
byl lekarz Frankowski, chyba u tych,
którzy mieszkali tu krócej niż trzy
miesiące.
Pierwszy szpital dziecięcy w Charkowie
Mial także slawę wybitnego dia-
gnosty. Mimo że byl jedynie prostym
Szpital obecnie
Wladyslaw Frankowski przyszedl
chówek. Jak się okazalo, pieniędzy
lekarzem, często go zapraszano na
na świat w okolicach guberni miń-
w domu Frankowskiego nie bylo,
konsylia lekarskie. Pracowal bez
sza, nawet będąc znowu chorym.
zaś postawa i osobisty przyklad Fran-
skiej w 1819 roku w polskiej rodzinie
gdyż wszystkie rozdal biednym, on
urlopu i przerw, nawet w soboty
Dzięki osobistemu zaangażowaniu
kowskiego przyciągaly do Charkowa
szlacheckiej, obrządku rzymskoka-
zaś sam w czasie epidemii byl tam,
oraz niedziele. Sumcow tak napisal
Frankowskiego 75 proc. chorych pa-
mlodych lekarzy pediatrów.
gdzie istniala największa potrzeba w
tolickiego. Straciwszy we wczesnym
o Frankowskim: ,,Nie zważal na ty-
cjentów uratowano, co w tym czasie
Doktor Frankowski mial też pra-
ratowaniu chorych.
dzieciństwie rodziców, wychowywal
tuly, zamożność, status spoleczny
graniczylo z cudem.
gnienie zalożyć szpital zakaźny, jed-
Po powrocie do zdrowia Fran-
się wśród obcych, cierpiąc glód i
(...) Bezinteresownie i hojnie trak-
W okresie wojny krymskiej pra-
nak nie doczekal się jego realizacji.
kowski zostal mianowany lekarzem
niedostatek. Wlaśnie ten okres życia
towal wszystkich potrzebujących
cowal charytatywnie w charkowskich
Wprawdzie w 2011 roku w Charko-
studentów weterynarii, utrzymują-
nauczyl mlodego Wladyslawa glębo-
jego porad, wciąż zachowywal
szpitalach wojskowych, a wlasne
wie doszlo do odrodzenia inicjatywy
kiego wspólczucia wobec cierpienia
cych się na swój koszt, na których
skromność, jakby byl najmlodszym
oszczędności przekazywal na lekar-
zalożenia szpitala zakaźnego im.
innych, a szczególnie dzieci i ubo-
wyksztalcenie i potrzebne leki
w gronie lekarzy". Z szacunkiem
stwa dla rannych. Zaangażowal się
Wladyslawa Frankowskiego, jednak
gich. Jak pisali I. Robak i T. Strogoż:
przeznaczal trzecią część swoje-
odnoszono się do niego także w
w leczenie rannych wojskowych z
również tym razem sprawa utknęla
,,Chęć pomocy byla ideą jego życia
go wynagrodzenia. Trzy lata pelnil
środowisku uniwersyteckim.
wojny rosyjsko-tureckiej, za co otrzy-
w teczkach urzędniczych.
i znalazla odzwierciedlenie w calej
też obowiązki czlonka Rady Lekar-
W 1847 roku większość miesz-
mal odznaczenie Czerwonego Krzy-
Za caloksztalt dzialalności i walory
dzialalności zawodowej i spolecznej",
skiej.
kańców Charkowa zachorowala
ża. Kilka tysięcy rubli przeznaczyl dla
osobowe Rada Miejska w 1892 roku