22
Okruchy historii
1730 stycznia 2017 nr 1 (269) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Jak Polacy Charków budowali (cz. II)
Doktor Wladyslaw Frankowski (1819-1895)
W cyklu ,,Jak Polacy Charków budowali" (cz. II), nie może zabraknąć wspomnienia o znakomitym synu Ziemi Charkowskiej,
przynależnym do rodu Polaków doktorze Wladyslawie Frankowskim. Wśród Polaków byl prawie nieznany, natomiast
w rosyjskojęzycznym środowisku Charkowa jest ceniony i szanowany. Jego życiu i dzialalności poświęcono wiele uwagi,
zwlaszcza na Charkowskim Narodowym Uniwersytecie Medycznym, wydając szereg opracowań na temat dorobku tego
lekarza. Miasto jeszcze za życia nadalo mu honorowe obywatelstwo, a jedna z ulic ,,Frankowskaja", przypomina o tym
wielkim czlowieku, Polaku i katoliku, lekarzu, który przez cale życie bezinteresownie slużyl choremu czlowiekowi.
a wspomniany wyżej St. Kośmiński
polskich powstańców z 1863 roku,
MArIAN SKoWYrA
dodal, że Frankowski ,,zamieszkując
co później bylo nawet negatywnie
tekst
od lat 40. w Charkowie, pozyskal
odbierane przez wladze miejskie
archiwum autora
ogólny szacunek i uznanie".
Charkowa, m.in. przy nadaniu mu
ilustracje
Jako wyjątkowo uzdolniony
honorowego obywatelstwa miasta.
W polskiej bibliografii, poza nie-
mlodzieniec rozpocząl naukę w pię-
W 1861 roku Frankowski byl jed-
licznymi wzmiankami w encyklope-
cioklasowej szkole szlacheckiej w ro-
nym z zalożycieli Towarzystwa Lekar-
diach, brak gruntownego opracowa-
dzinnym Mozyrzu. Tam zainteresowal
skiego i wspólautorem jego statutu.
nia i próby systematyzacji dorobku
się naukami przyrodniczymi, po czym
Ukoronowaniem jego dzialalności, w
naukowego doktora Frankowskiego,
postanowil zostać lekarzem. Studia
czasie, gdy byl czlonkiem Rady Miej-
który, mimo, iż jest rozproszony, jed-
rozpocząl na Akademii Medyko-Chi-
skiej, stalo się w 1872 roku powolanie
nak nie utracony ostatecznie. Stani-
rurgicznej w Wilnie, jednak po roku
i w 1878 roku wybudowanie i otwarcie
slaw Kośmiński w ,,Slowniku lekarzów
musial przerwać je z powodu likwida-
szpitala dziecięcego, o co przez wiele
polskich" z 1888 roku wymienia 27
cji uczelni. Jako stypendysta rządo-
lat tak żarliwie zabiegal. Potrzebę w
publikacji Frankowskiego, które w
wy przeniósl się na Wydzial Lekarski
mieście takiego szpitala Frankowski
większości poruszają problematykę
Cesarskiego Uniwersytetu Charkow-
uzasadnial tym, że w starym Charko-
leczenia chorych w czasie epidemii.
skiego, który ukończyl w 1840 roku
wie choroby oraz śmiertelność wśród
Zawierają też starania i prośby o udo-
z dyplomem lekarza pierwszego
dzieci osiągaly ogromny procent. Jak
skonalenie medycyny w Charkowie
stopnia. Pierwsze praktyki lekarskie
sam skarżyl się, jedynie w latach 70.
w drugiej polowie XIX wieku, które
odbywal już jako student ostatniego
XIX wieku codziennie umierala polo-
Wladyslaw Frankowski kierowal do
roku. Mimo trudności udawal się do
wa noworodków, a w rodzinach bied-
wladz za pośrednictwem miejscowej
ludzi w oddalonych wiejskich miej-
nych te statystyki byly jeszcze wyż-
prasy. W oddzielnych felietonach
scowościach pod Charkowem, aby
sze. ,,Leczyć dzieci biednemu mówil
Frankowski relacjonowal o wyjąt-
tam nieść pomoc medyczną.
nie bylo gdzie i u nikogo. Choroba,
kowych i rzadkich zachorowaniach
Przez pierwsze pięć lat po stu-
przychodząc do rodziny, porażala
w mieście np. ,,Pustula maligna,
diach Frankowski pelnil funkcję
dzieci od jednego do drugiego, dla-
przypadek spotykany w Charkowie",
ordynatora kliniki akuszerskiej i te-
tego, że chorych nie bylo możliwości
czy ,,Cholera epidemica w Charko-
rapeutycznej. W tym czasie zdobyl
oddzielić od zdrowych". Wprawdzie
wie". Szczególowo omawial sposo-
doświadczenie, szacunek i popular-
do sfinalizowania tego dziela doszlo
Wladyslaw Frankowski
by leczenia chorych na tyfus i inne.
ność wśród mieszkańców miasta. Na
dopiero w 1878 roku, jednak byla
Wzmianki o Frankowskim znajdu-
wlasne utrzymanie przeznaczal jedy-
to pierwsza tego typu profesjonalna
W latach 1848-1859 byl akusze-
na szkorbut, który w tym czasie byl
jemy również w ówczesnej prasie
nie pensję podstawową, a pozostale
jednostka lecznicza w Imperium Ro-
rem Charkowskiego Urzędu Lekar-
chorobą nieuleczalną. Od Rady Mia-
rosyjskojęzycznej.
dochody przekazywal na potrzeby
syjskim, która na pierwszym etapie
skiego i pracowal w Państwowym
sta otrzymal delegację na kierownika
Chcemy, nie roszcząc sobie
niezamożnych chorych.
funkcjonowania mieścila 20 lóżek. Te-
Banku Handlowym jako lekarz miej-
szpitala chorych na szkorbut. Jak po-
prawa do opracowania naukowe-
W 1845 roku Charków nawie-
muż dzielu, Frankowski nie szczędzil
scowych urzędników.
dawali naoczni świadkowie, chorym
go, przybliżyć jedynie tę postać
dzila epidemia tyfusu. Jak podają
ani sil, ani wlasnych pieniędzy. Dla
Przy miejscowej parafii katolickiej
w licznych placówkach medycznych
szerszemu gronu czytelników spo-
statystyki, 1/3 mieszkańców zacho-
rodzin biednych pomoc medyczna
istnialo od 1843 roku Towarzystwo
zabezpieczal należne warunki.
za Charkowa, i przyczynić się do
rowala, w tym także doktor Fran-
byla udzielana bezplatnie. Warto za-
Dobroczynności, gdzie Frankowski
Następnie wybuchla epidemia
uwrażliwienia na potrzeby drugiego
kowski, który byl bliski śmierci. Jego
uważyć, że w pierwszych 12 latach
przez prawie czterdzieści lat chary-
cholery. I tutaj stanąl na czele za-
czlowieka. Zwlaszcza w dzisiejszych
koledzy, będąc przekonani o jego
istnienia ambulatorium i szpitala dzie-
tatywnie slużyl pomocą lekarską i
dania jako przewodniczący szpitala
czasach. takie wzorce są potrzebne
rychlej śmierci, postanowili odnaleźć
cięcego przyjęto ponad 70 tys. dzieci,
lekami dla czlonków stowarzysze-
cholerycznego, lekarza i sanitariu-
i wciąż aktualne.
w mieszkaniu środki na godziwy po-
nia. Korzystali z jego pomocy ludzie
innych wyznań i narodowości. Co-
dziennie przyjmowal tloczących się
przed jego gabinetem pacjentów. Po
śmierci Frankowskiego w jego osobi-
stym notesie stwierdzono, że leczyl
bezplatnie ponad 200 tys. pacjentów,
nie licząc wizyt domowych. W tym
czasie istnialo nawet w Charkowie
powiedzenie, że nie bylo domostwa
i mieszkania w mieście, gdzie nie
byl lekarz Frankowski, chyba u tych,
którzy mieszkali tu krócej niż trzy
miesiące.
Pierwszy szpital dziecięcy w Charkowie
Mial także slawę wybitnego dia-
gnosty. Mimo że byl jedynie prostym
Szpital obecnie
Wladyslaw Frankowski przyszedl
chówek. Jak się okazalo, pieniędzy
lekarzem, często go zapraszano na
na świat w okolicach guberni miń-
w domu Frankowskiego nie bylo,
konsylia lekarskie. Pracowal bez
sza, nawet będąc znowu chorym.
zaś postawa i osobisty przyklad Fran-
skiej w 1819 roku w polskiej rodzinie
gdyż wszystkie rozdal biednym, on
urlopu i przerw, nawet w soboty
Dzięki osobistemu zaangażowaniu
kowskiego przyciągaly do Charkowa
szlacheckiej, obrządku rzymskoka-
zaś sam w czasie epidemii byl tam,
oraz niedziele. Sumcow tak napisal
Frankowskiego 75 proc. chorych pa-
mlodych lekarzy pediatrów.
gdzie istniala największa potrzeba w
tolickiego. Straciwszy we wczesnym
o Frankowskim: ,,Nie zważal na ty-
cjentów uratowano, co w tym czasie
Doktor Frankowski mial też pra-
ratowaniu chorych.
dzieciństwie rodziców, wychowywal
tuly, zamożność, status spoleczny
graniczylo z cudem.
gnienie zalożyć szpital zakaźny, jed-
Po powrocie do zdrowia Fran-
się wśród obcych, cierpiąc glód i
(...) Bezinteresownie i hojnie trak-
W okresie wojny krymskiej pra-
nak nie doczekal się jego realizacji.
kowski zostal mianowany lekarzem
niedostatek. Wlaśnie ten okres życia
towal wszystkich potrzebujących
cowal charytatywnie w charkowskich
Wprawdzie w 2011 roku w Charko-
studentów weterynarii, utrzymują-
nauczyl mlodego Wladyslawa glębo-
jego porad, wciąż zachowywal
szpitalach wojskowych, a wlasne
wie doszlo do odrodzenia inicjatywy
kiego wspólczucia wobec cierpienia
cych się na swój koszt, na których
skromność, jakby byl najmlodszym
oszczędności przekazywal na lekar-
zalożenia szpitala zakaźnego im.
innych, a szczególnie dzieci i ubo-
wyksztalcenie i potrzebne leki
w gronie lekarzy". Z szacunkiem
stwa dla rannych. Zaangażowal się
Wladyslawa Frankowskiego, jednak
gich. Jak pisali I. Robak i T. Strogoż:
przeznaczal trzecią część swoje-
odnoszono się do niego także w
w leczenie rannych wojskowych z
również tym razem sprawa utknęla
,,Chęć pomocy byla ideą jego życia
go wynagrodzenia. Trzy lata pelnil
środowisku uniwersyteckim.
wojny rosyjsko-tureckiej, za co otrzy-
w teczkach urzędniczych.
i znalazla odzwierciedlenie w calej
też obowiązki czlonka Rady Lekar-
W 1847 roku większość miesz-
mal odznaczenie Czerwonego Krzy-
Za caloksztalt dzialalności i walory
dzialalności zawodowej i spolecznej",
skiej.
kańców Charkowa zachorowala
ża. Kilka tysięcy rubli przeznaczyl dla
osobowe Rada Miejska w 1892 roku