28

Z pamiętnika podróżnika

17­30 stycznia 2017 nr 1 (269) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

gwiazdy filmu

po obu stronach rzeki

na Przykarpaciu, kolo slynnego śniatynia, leżą miejscowości, które daly światu calą plejadę wybitnych

osobistości, jak chyba żadna inna okolica na dawnym Pokuciu i zachodzie Bukowiny.

podaje krajoznawca Stanislaw Sla-

dMYTro ANToNIUK

womir Nicieja, to wlaśnie w Kniażem

tekst i zdjęcia

pani Ewa z Jaruzelskich Cybulska

urodzila Zbyszka. Mialo to miejsce

Zacznijmy od samego Śniatynia,

jesienią 1927 roku, i od tego czasu

gdzie mieszkala, pracowala i zmarla

wszystkie wakacje rodzina spędza-

w wieku zaledwie lat 30 szarytka,

la w rodzinnym majątku Ewy.

siostra Marta Wiecka. Opiekując się

Gdy na Pokucie przyszli pierw-

w szpitalu chorymi, zarazila się tyfu-

si sowieci, NKWD wyrzucilo Jaru-

sem i zmarla na początku XX wieku.

zelskich z wlasnego domu. Matkę

W 2008 roku zostala beatyfikowana,

Zbyszka zeslano do Kazachstanu,

a jej grób na miejscowym cmenta-

jego wuja i dziadka prawdopodobnie

rzu katolickim przyciąga liczne piel-

zastrzelono na miejscu. Samemu

grzymki.

Cybulskiemu i jego bratu, Antonie-

Nieopodal Śniatynia, w miejsco-

mu, udalo się uratować, przecho-

wości Rusów, urodzil się wybitny pi-

dząc granicę sowiecko-niemiecką.

sarz ukraiński Wasyl Stefanyk. A jesz-

Stary dwór Jaruzelskich zniszczono

cze trochę bardziej na poludnie, leży

ratusz w śniatynie

pod koniec lat 40. Pozostaly po nim

Kosów, gdzie Apolinary Tarnawski w

pusty, ale może być w pelni wy-

Nie bylem zbyt zdziwiony, gdy okazal

Kolejną budowlą, którą warto

jedynie zarośnięte drzewami i krze-

okresie międzywojennym prowadzil

korzystany w każdej chwili. Obok

się zamknięty. Gospodarstwo domo-

obejrzeć w Czartoryi, jest przychod-

wami fundamenty. Zbigniew Cybulski

swoje slynne sanatorium, lecząc lu-

równie dobrze zachowana oficyna z

we na wsi nie czeka, a turyści, nie-

nia neurologiczna. Nie, nie po to, by

już nigdy nie wrócil do miejsca swego

dzi wedlug wlasnych nowatorskich

kwadratową wieżą.

stety, nie idą tu nieprzerwanym po-

zdobyć wiedzę z dziedziny psychia-

dzieciństwa.

metod terapii. W okolicy jest jeszcze

Nie jest to jednak jedyne, co po-

tokiem. Klucze do muzeum przecho-

trii, lecz ze względów estetycznych.

Podobny los spotkal też inną

kilka miejscowości, które nierozerwal-

zostalo po Jaruzelskich w Zaluczu.

wuje siostra artysty Frozina Hryciuk,

Wladza komunistyczna, nie wia-

siedzibę Jaruzelskich w Zaluczu.

nie związane są z wybitnym aktorem

Jest tu murowany kościól św. Miko-

­ jej dom stoi na wzgórzu, na którym

domo dlaczego, lubowala się w loko-

Bolszewicy uwięzili wuja Zbigniewa

polskiego powojennego filmu. Mowa

laja, ufundowany jako rodowy przez

Mykolajczuk lubil przesiadywać z

waniu tego typu zakladów w najpięk-

Cybulskiego, ale wkrótce zwolniono

tu o Zbigniewie Cybulskim.

Krzysztofowiczów i Jaruzelskich.

aktorami Konstantym Stepankowym

niejszych palacach. Można tu wspo-

W kryptach zachowal się sarkofag

i Boryslawem Brondukowym, napa-

mnieć miejscowość Czeresz kolo

znanego dzialacza endecji Mikolaja

wając wzrok pięknem panoramy rze-

Storożyńca, i Iwaniw w winnickiem, i

Krzysztofowicza, zmarlego w 1935

ki Czeremosz.

Olykę w luckiem i inne. Palac w Czar-

roku. Komuniści, jak to bylo w ich

Sama chata-muzeum zostala

toryi jest jednym z najpiękniejszych w

zwyczaju, usilowali go splądrować,

zrekonstruowana w 1991 roku, ale

obw. czerniowieckim. Eklektyka, neo-

ale, jak glosi legenda, ktoś z rabu-

siów oślepl, i dziurę w posadzce

zamurowano. Planowano odnowić

opuszczony kościól i dwór Jaruzel-

skich do 2014 roku, ale planu nie

zrealizowano.

Przez Czeremosz,

przez granicę

Za Czeremoszem, za granicą,

siedziba Jaruzelskich-krzysztofowiczów w Zaluczu

na terenach ówczesnej Rumunii

wspaniale widać miejscowość Wy-

Glówny bohater legendarne-

go. Mówią, że stalo się to po tym,

żnicę i okoliczne wioski. W okresie

go ,,Popiolu i diamentu" Andrzeja

jak zdradzil sowietom tajemne slo-

międzywojennym, byl to jeden z bu-

Wajdy urodzil się w Kniażem, nad

wo, które umożliwilo im oswojenie

kowińskich ośrodków chasydyzmu.

Czeremoszem, obok miejsca, gdzie

rasowego rumaka Karego. Dziś w

Tu rezydowal cadyk Menachem

wpada do niego Prut. Po drugiej

dawnym palacu Jaruzelskich mieści

Haber. Zaś w miejscowym kościele

stronie rzeki byla Rumunia. Rodziną

się internat. Prowadzi do niego aleja,

ślub brali rodzice Jurija Fedkowy-

ze strony matki byli zamożni prze-

rozpoczynająca się bramą. Budynek

synagoga w Wyżnicy

cza. W kolejnej miejscowości, bar-

myslowcy ormiańscy Krzysztofowi-

jest bardzo gruntownie przebudo-

dziej na wschód ­ Czartoryi, w 1941

gotyckie portale okien, klasycystyczne

zebrane tu eksponaty, jak walizka

cze i szlachcice Jaruzelscy, którzy

wany, z dawnych dekoracji pozostal

roku urodzil się klasyk powojennego

posągi nad wejściem i glówna ozdo-

Iwana, z którą jeździl do Czernio-

po powstaniu styczniowym schronili

tylko olbrzymi portyk. Jedynie po nim

kina ukraińskiego Iwan Mykolajczuk.

ba palacu ­ wieża z dekoracyjnymi

wiec, kolyska jego i jego rodzeń-

się na Pokuciu. Czasem się mówi,

można rozpoznać rezydencję. We-

Glówną atrakcją tej miejscowości jest

wieżyczkami w rumuńskim stylu. Przy

stwa, fotografie rodzinne, stroje

że w dzieciństwie Zbyszek Cybul-

wnątrz ­ już calkowity ,,euroremont".

dom-muzeum tego aktora i reżysera.

palacu rośnie rzadkie drzewo tulipa-

ludowe, haftowane koszule matki

ski przyjaźnil się z Wojtkiem Jaru-

Ponieważ jest to internat dla dzieci

nowe, które najlepiej jest oglądać pod

­ wszystko jest oryginalne. Kolo

zelskim, późniejszym niechlubnej

z wadami rozwoju, wejście do niego

koniec maja, gdy kwitnie.

chaty rosną dwie brzózki, które

pamięci generalem. Niezupelnie,

jest możliwe jedynie za zgodą dy-

Wedlug świadectw mieszkańców

Iwan ze swym siostrzeńcem posa-

gdyż późniejszy general byl wujem

rekcji. Jeżeli nie uda się jej uzyskać,

dzili przed 35 laty. Pod koniec wizy-

zabytek należal do polskiego magna-

Cybulskiego. W sąsiednim Zaluczu

zawsze można przejść 200 metrów

ty radzę zapytać pani Froziny, jak

ta Czartoryskiego lub do Rumuna

mieszkal jeden z kuzynów Zbysz-

dalej, gdzie, na terenie przedszkola,

przejść do jeziora Labędziego. Po

Manescu, lecz jedno jest pewne, że

ka ­ też Wojtek, pedagog, czlonek

zachowala się jeszcze jedna bu-

śmierci jej brata w zimie przylecia-

zostal przegrany w karty. Możliwe, że

,,Solidarności". To wlaśnie z nim, w

dowla palacu. Budynek zachowal

magnaci bukowińscy byli hazardzi-

ly tu labędzie. Ludzie z wioski mó-

zabawach nad brzegami Czeremo-

prawie nienaruszony wygląd ze-

stami, bo podobną historię slyszalem

wili, że to dusza Iwana wrócila do

szu i Prutu, spędzil swe dzieciństwo

wnętrzny ­ z licznymi eklektycznymi

o palacu w Banilowie. Możliwie też,

domu. Uczeni też to wytlumaczyli,

Cybulski. Ojciec aktora, Aleksan-

zdobieniami, wieżyczką, dachem

że miejscowa ludność pragnie w ten

że ponoć w stawach czartoryjskich

der Cybulski, pracownik Minister-

namiotowym i kutymi balustradami

sposób otoczyć palac aurą awantur-

nurtuje woda z Czeremoszu, więc

stwa spraw Zagranicznych, trafil

drewnianego i żeliwnego ganków.

niczo-romantyczną. Turyści to lubią.

jezioro nie zamarza. Co za różni-

przypadkiem na przyjęcie w domu

Wszystko jest zachowane bardzo

Nie mniej jednak palacu-przychodni

ca? Najważniejsze, że z roku na rok

Józefa Jaruzelskiego w Kniażem

dobrze. Wewnątrz, niestety, oprócz

ominąć nie sposób, tym bardziej, że

przybywa tu coraz więcej tych szla-

i zakochal się w jego córce, Ewie.

drewnianych kręconych schodów,

obok stoi skromna drewniana cer-

chetnych ptaków, i nawet utworzono

Malżeństwo początkowo mieszkalo

nie pozostalo nic z dawnego wy-

kiewka w stylu bukowińskim.

tu labędzi rezerwat.

na warszawskim Żoliborzu, ale jak

posażenia. Obecnie budynek stoi

Palac w Czartoryi