18

Okruchy historii

28 lutego­16 marca 2017 nr 4 (272) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. V)

Polki w dziejach Charkowa

Czytając opracowania na temat wybitnych Polaków w Charkowie,

można odnieść wrażenie, że to jedynie mężczyźni przyczyniali się do

rozwoju miasta. W niniejszym artykule chcemy ukazać znaczenie

Polek i szacunek, jakim cieszyly się w Charkowie w XIX i XX wieku.

braklo talentu. Wystarczylo go jed-

zostala odnaleziona jedyna żeńska

MARIAN SKOWYRA

nak, by występować w kabaretach,

czaszka z zachowanymi czarnymi

Charków XIX wieku to czas

czego ojciec nie mógl jej nigdy wyba-

wlosami, którą następnie przewie-

wielkiego rozkwitu miasta, także po-

czyć. Mimo mlodzieńczych marzeń

ziono do Wroclawia. Ostateczne po-

wstania pierwszych żeńskich szkól

porzucila muzykę i przez pewien

twierdzenie nastąpilo w 2005 roku

i gimnazjów. Zdarzaly się wówczas

czas pracowala jako telegrafistka na

metodą superprojekcji komputero-

przypadki przyjmowania kobiet na

poczcie.

wej. Po kilku miesiącach czaszka

studia uniwersyteckie, zachowaly się

Janina Muśnicka, od 1939 roku

Janiny zostala pochowana w rodzin-

też petycje kobiet o przyjęcie na róż-

Lewandowska, podjęla szkolenia

nym grobowcu.

ne zaszczytne stanowiska.

jako pilot i spadochroniarz. Zostala

Zupelnie inną drogę życiową

Kobiety w polskich charkowskich

czlonkinią Aeroklubu Poznańskiego.

wybraly trzy kolejne kobiety, ściśle

rodzinach, to w pierwszej kolejności

Jako pierwsza w Europie kobieta

związane z tym miastem Slobodsz-

matki, żony, opiekunki i wychowaw-

w wieku 22 lat skoczyla na spado-

czyzny.

czynie dzieci. Taką wlaśnie byla matka

chronie z wysokości 5000 metrów.

Urodzona w Kowlu Zofia Ber-

wielkiego polskiego artysty Henryka

Następnie ukończyla kolejno kurs

becka (1887-1970) z zawodu byla

Siemiradzkiego ­ Michalina z Pru-

szybowcowy, Wyższą Szkolę Pilo-

nauczycielką, ale angażowala się

Janina Lewandowska

szyńskich Siemiradzka, która miesz-

tażu z dyplomem pilota motorowego

również w dzialalność polityczną zo-

kala w Charkowie w latach 1859-1870.

i wreszcie uzyskala licencję pilota

stając poslanką na Sejm II Rzeczy-

w Charkowie w rodzinie Juliana i Zo-

w obronie Warszawy. W czasie

Podczas gdy jej mąż slużyl w wojsku,

sportowego.

pospolitej (1930-1935) i Senatorem

fii Smolnej i prawdopodobnie też w

powstania warszawskiego dzialala

ona calym sercem poświęcila się ro-

Po zaślubinach z Mieczysla-

II Rzeczypospolitej (1938-1939). W

Charkowie zdobyla zawód pielęgniar-

w skladzie oddzialu desantowego.

dzinie i wychowaniu dzieci. Czas nie-

wem Lewandowskim, w przeddzień

Charkowie mieszkala dwukrotnie.

ki. Po wybuchu II wojny światowej

Zginęla 19 września 1944 roku w

stety zatarl wiele takich znakomitych

wybuchu II wojny światowej zostala

Pierwszy raz po ukończeniu gimna-

pracowala w Warszawie w szpitalu

Warszawie przy ul. Solec, w czasie

postaci z minionej epoki.

zmobilizowana do wojska. Pod Hu-

zjum studiowala tu na uniwersytecie,

przy ul. Smolnej. Tam też uczestni-

niesienia ofiarnej pomocy powstań-

Niektóre jednak, odznaczyw-

siatynem 22 września aresztowana

a następnie w latach 1906-1914 pra-

cząc w powstaniu warszawskim pole-

com i ludności cywilnej.

szy się prawdziwym patriotyzmem,

gla 15.09.1944 roku.

Aleksandra Ludmila Szwejga,

doczekaly się uznania ze strony

W 1908 roku w Charkowie na

która przez pewien czas mieszkala

najwyższych wladz Polski. Są to

świat przyszla inna uczestniczka

w Charkowie, a następnie przed II

cztery nasze rodaczki z przelomu

powstania warszawskiego ­ Maria

wojną światową pracowala w banko-

XIX­XX w., zaslużone w dziedzinie

Ewelina Pomper. Po ukończeniu

wości w Częstochowie. Aresztowana

wojskowej.

uniwersytetu charkowskiego otrzy-

za przynależność do Związku Walki

Pierwszą z nich jest Malgorzata

mala dyplom doktora medycyny.

Zbrojnej 11 lutego 1941 roku i uwię-

Żmudzka (1883-1944). Urodzila się

W 1939 roku brala czynny udzial

ziona w więzieniu na Zawodziu, a

następnie zamordowana 13 kwietnia

1942 roku w obozie koncentracyjnym

Ravensbruck.

Prawdziwą jednak chlubą wśród

Polek urodzonych w Charkowie jest

polska śpiewaczka, pilot szybowco-

wy i oficer Wojska Polskiego Janina

Lewandowska, jedyna kobieta, któ-

ra zostala zamordowana w Katyniu.

Urodzila się 22 kwietnia 1908 roku

w rodzinie dowódcy powstania wiel-

kopolskiego gen. Józefa Dowbora

Muśnickiego i Agnieszki z Korsuń-

skich. Pierwotnie marzyla o karie-

rze artystki, jednak los wybral jej

Lidia Korsak

inną drogę życiową. Glównymi atu-

tami jej życia byly milość do życia i

cowala na stanowisku nauczycielki.

przez sowietów i przewieziona do

ojczyzny. Tę drugą wpoil córce oj-

Tutaj także byla czlonkinią kólek sa-

obozu jenieckiego w Ostaszkowie,

ciec, który tak napisal w testamen-

moksztalceniowych Korporacji Stu-

od 6 grudnia 1939 roku znajdowala

cie: ,,Moje dzieci winny pamiętać, że

dentów Polskich, aktywnie dzialala w

się w Kozielsku.

są Polakami, że ojciec ich dolożyl

Domu Polskim, wspóltworzyla druży-

Pierwsze wiadomości o pobycie

wszelkich możliwości dla wskrze-

ny skautowe, POW i Związek Walki

kobiety w obozie pochodzily od osób

szenia Polski w jej bylej chwale i

Czynnej. W Charkowie w 1906 roku

ocalalych z Mordu Katyńskiego. Jed-

potędze".

w miejscowej parafii katolickiej za-

nym z nich byl Rafal Adolf Bniński,

Wyksztalcenie średnie zdobyla w

warla związek malżeński z Leonem

który zeznal, że Janina Lewandowska

Poznaniu. Tam też ukończyla szkolę

Berbeckim, późniejszym generalem

znajdowala się w Kozielsku. Mówil,

muzyczną. W niedzielę rodzina gro-

Wojska Polskiego.

że miala oddzielne pomieszczenie

madzila się w rodzinnym majątku w

Po I wojnie światowej wielokrotnie

i brala udzial w życiu konspiracyj-

Lusowie pod Poznaniem, gdzie Ja-

wraz z mężem zmieniala miejsce za-

nym i religijnym obozu. Tam uczest-

nina w kościele grala na organach.

mieszkania, aby już na dlużej osiąść

niczyla w mszach św. i wypiekala

Już wówczas cechowala ją odwaga,

w Warszawie, angażując się w polity-

hostie do mszy św. Nosila za duży

szybkie podejmowanie decyzji i sa-

kę, również w ramach Polskiego Bia-

mundur podporucznika, z powodu

modzielność. Uprawiala jeździectwo

braku damskich rozmiarów.

lego Krzyża. W okresie powojennym

i narciarstwo.

Zostala zamordowana w lesie ka-

wyjechala do Gliwic, gdzie do końca

Ukończywszy konserwatorium,

tyńskim strzalem w tyl glowy w dniu

życia pracowala jako nauczycielka

wbrew woli ojca chciala zostać śpie-

swych urodzin 22 kwietnia 1940 roku.

języka rosyjskiego w miejscowym

Zizi Halama z siostrą Lodą

waczką operową. Na dużą scenę

Po trzech latach w dolach zaglady

technikum samochodowym.