20
Wladcy Stanislawowa
28 lutego16 marca 2017 nr 4 (272) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Józef hetman wielki koronny
Biografia tego wybitnego przedstawiciela rodu Potockich przypomina powieść
przygodową. W ciągu swego dlugiego życia przeżyl gwaltowne wzloty i równie bo-
lesne upadki. W ciągu 50 lat Józef Potocki bral udzial we wszystkich wojnach, które
prowadzila Rzeczpospolita. W czasie jego panowania Stanislawów stal się gospo-
darczym, religijnym i oświatowym centrum Przykarpacia. Z powodu jednak jego
nierozważnej polityki mieszkańcy tego miasta zaplacą wysoką cenę. Ale po kolei...
stronnictwo szwedzkie w konfederacji
gospodarz rozpocząl swą dzialal-
IWAN BONDAREW
warszawskiej oglosilo królem Stani-
ność od przebudowy ratusza. Praca-
tekst
slawa Leszczyńskiego. W odpowie-
mi kierowal Karol Benoit, który wziąl
archiwum autora
dzi zwolennicy Augusta zawiązują
za wzór podobny, lecz mniejszych
ilustracje
konfederację sandomierską Rze-
rozmiarów ratusz w Husiatynie. W
czypospolita wpada w ogień wojny
ten sposób w 1695 roku w centrum
Udany początek
domowej.
Józef Potocki urodzil się w 1673
rynku stanęla 9-kondygnacyjna
Żona Józefa, Wiktoria, byla
roku w Stanislawowie. Ujrzal świat w
budowla w ksztalcie krzyża, zwień-
krewną króla Leszczyńskiego. W
drewnianym palacu swego ojca Ję-
czona spiżową figurą rycerza z her-
tej sytuacji zmuszony on zostal do
drzeja, w miejscu, gdzie dziś stoi ka-
bem Potockich na tarczy. Na piątej
przejścia na stronę Szwedów. For-
tedra greckokatolicka. Gdy chlopak
kondygnacji umieszczono zegar z
malnym powodem byla odmowa Au-
podrósl, ojciec oddal go do Akade-
czterema tarczami. Ponieważ byla
gusta II nadania mu tytulu ,,księcia
mii Stanislawowskiej. W murach tej
to najwyższa budowla w mieście,
halickiego".
uczelni mlodzieniec studiowal lacinę,
umieszczono na niej również punkt
27 października 1706 roku ka-
filozofię, retorykę i teologię. Mlody
obserwacyjny, z którego przez calą
waleria Józefa Potockiego wraz z
Potocki wychowywal się na dzielach
dobę obserwowano okolice. Na par-
korpusem szwedzkiego generala
klasyków: Cycerona, Horacjusza,
terze byly kramy, które dzierżawili
Mardefelda toczy pod Kaliszem bój
Owidiusza, Wergiliusza i innych.
miejscowi kupcy.
z rosyjsko-saksońskimi oddzialami
Pod koniec 1683 roku do mia-
W tym samym czasie Józef roz-
księcia Mienszykowa. Przed bitwą
sta dotarla tragiczna wiadomość
począl brukowanie ulic, kladąc tym
malżonka i córka Józefa paradowa-
pod dalekim Wiedniem zginąl jego
kres blotu na ulicach miasta, które
ly konno przed wojskiem i osobiście
starszy brat Stanislaw. Ta tragedia
tworzylo się po każdym deszczu.
rozdawaly naboje, podnosząc tym
miala też drugą stronę Józef stal
Dbając o bezpieczeństwo miasta i
ducha bojowego żolnierzy. Niestety,
się jedynym spadkobiercą ogromnej
jego mieszkańców, wzmacnial for-
nawet to nie pomoglo. Jako pierwsze
fortuny rodowej. Gdy w 1691 roku
tyfikacje miejskie i na wlasny koszt
pod naciskiem Rosjan padlo lewe
umiera Jędrzej Potocki, jego syn
zakupil 120 armat. Komendantem
skrzydlo wojska polskiego, następ-
obejmuje olbrzymi spadek. Otrzy-
fortecy stanislawowskiej mianowal
nie wycofala się konnica z prawego
mal po ojcu królewskie starostwo
Pawla Mroczko.
skrzydla, którą bezpośrednio do-
halickie, prywatne miasto Stanisla-
W 1696 roku Józef zawiera mal-
Józef Potocki
wodzil Józef Potocki. Wobec tego
wów, pieczeniżyński klucz majątków
żeństwo z córką zmarlego wojewo-
Szwedzi, stojący w centrum, poddali
na Przykarpaciu (kilka miejscowości
dy podlaskiego Wiktorią Leszczyń-
senatorowie postawili Rosji ultima-
W wichrze Wojny Pólnocnej
się otoczeni przez Rosjan.
W 1702 roku Józef zostaje mia-
tum (byla wówczas sojusznikiem
Po tej porażce Potocki wraz z
nowany wojewodą kijowskim. W tym
Polski w Wojnie Pólnocnej) zaprze-
rodziną trafil do rąk Saksończyków,
roku Szwedzi wdarli się na tereny
stania wspierania powstania. Latem
sojuszników Rosjan. Król August II
Rzeczypospolitej rozpoczęla się
1704 roku, z rozkazu Piotra I hetman
nakazal swemu dowódcy Adamowi
Wojna Pólnocna. W sierpniu Potocki
Mazepa aresztowal Palija i zeslal
Śmigielskiemu przekazać jeńców
w szeregach wojsk koronnych wal-
go na Syberię. Pozostawione bez
Rosjanom. Od zeslania na Syberię
czy pod Krakowem. Wówczas Pola-
dowódcy powstanie powoli wygaslo.
Potockich uratowal cud. Adam Śmi-
cy zostali pokonani i Szwedzi zajęli
gielski zakochal się w Zofii, córce
miasto.
Potockiego. Zaproponowal rodzinie
Mniej więcej w tym czasie do
wolność w zamian za malżeństwo z
Stanislawowa przyjeżdża węgierski
piękną panną Potocką. Ojciec z cięż-
magnat Franciszek Rakoczy, wla-
kim sercem przystal na ten ślub. Nie
ściciel Mukaczowa. Szuka tu i znaj-
bardzo byla tym zachwycona rów-
duje schronienie przed Austriakami.
nież sama Zofia, bo przyszly malżo-
Później stanie on na czele powsta-
nek byl prawie rówieśnikiem jej ojca.
nia węgierskiego, które wstrząśnie
Ale wyboru nie bylo. Po otrzymaniu
imperium Habsburgów. Wówczas
zgody wojska Śmigielskiego zwolnily
też na prawobrzeżnej Ukrainie wy-
jeńców. Żona Potockiego wyjechala
buchnie powstanie Semena Palija.
z dziećmi na Węgry do swego daw-
Powodem powstania byla decyzja
nego znajomego Rakoczego. W tym
Sejmu o rozpuszczeniu pulków ko-
czasie Józef i jego podstarzaly zięć
zackich, które po podpisaniu pokoju
rozpoczęli wojnę partyzancką prze-
z Turkami w 1699 roku już nie byly
ciwko królowi Augustowi II.
potrzebne Rzeczypospolitej. Ponie-
W celu ukarania uciekinierów od-
waż powstanie wybuchlo w woje-
Dla milości Adam Śmigielski
dzialy Adama Sieniawskiego na po-
wództwie kijowskim, Józef Potocki,
zdradzil przysięgę, przeszedl
czątku 1707 roku zajęly Stanislawów
jako wojewoda kijowski, zająl się
na stronę wroga i zostal...
Stanislawowski ratusz, 1695 r. (rekonstrukcja Zenowija So-
i nalożyly na jego mieszkańców kon-
bezpośrednio zaprowadzeniem po-
zięciem Józefa Potockiego
kolowskiego)
trybucję. Adam mial jeszcze z Potoc-
rządku na podleglych mu terenach.
kim osobiste porachunki, ponieważ
Wszystkim jeńcom Józef Potocki na
Pomagal mu w tym hetman polny
ską. Niebawem urodzi się im córka
wokól glównego ośrodka). Za kilka
król Leszczyński dal Józefowi bulawę
znak udzialu w powstaniu nakazal
koronny Adam Mikolaj Sieniawski,
lat Józef zostanie jeszcze staro-
Zofia, a w 1698 roku jedyny syn,
hetmana koronnego, którą już wladal
odciąć ucho i puścić wolno.
jako bezpośredni dowódca wojsk
stą leżajskim (1694), śniatyńskim
którego nazwano na cześć wuja
sam Sieniawski. Po raz pierwszy w
8 stycznia Potocki kupuje u Haw-
granicznych. Powstanie szybko ob-
(1706), czerwonogrodzkim (1706),
Stanislawem.
historii Rzeczpospolita miala dwóch
ryly Wychowskiego miasto Brody z
jęlo calą Prawobrzeżną Ukrainę i
Okolo 1700 roku umiera Anna
kolomyjskim (1717), warszawskim
hetmanów koronnych.
wioską Lagodów i staje się jednym
przed Kozakami padla nawet taka
z Rysińskich Potocka i syn sklada
(1717) i bolimowskim (1751).
Niestety nie sposób w tym ma-
z największych magnatów Rzeczy-
potężna forteca jak Biala Cerkiew.
Początkowo w rządzeniu mia-
jej prochy w krypcie nieukończonej
teriale opisać przygód pana Potoc-
pospolitej.
W czasie walk z kozakami Palija
stem pomagala Józefowi matka. Za-
jeszcze kolegiaty stanislawowskiej.
kiego w czasie Wojny Pólnocnej.
W tym czasie wojska szwedzkie
Potocki przekonal się, że powstanie
chowalo się kilka przywilejów z lat
Budowa kościola zostanie ostatecz-
Powiem jedynie, że zemścil się on
zadają kolejną porażkę sprzymierzo-
faktycznie sterowane jest z Moskwy.
90. XVII wieku podpisanych przez
nie ukończona w 1703 roku. W tym-
na Sieniawskim spaleniem przed-
nym wojskom polskim i saksońskim
Oburzony tym, przedstawil fakty Sej-
Annę z Rysińskich Potocką (patrz
że roku Józef Potocki przewodniczyć
mieść jego ,,stolicy" Brzeżan. Po
króla Augusta II. 12 lipca 1704 roku
mowi. Po jego żarliwej wypowiedzi,
poprzednie odcinki red.). Mlody
będzie trybunalowi koronnemu.
