20

Polacy na Ukrainie

17 marca­10 kwietnia 2017 nr 5 (273) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polscy Mohikanie Zaglębia Boryslawskiego

W pierwszym dniu wiosny obchodzily swoje urodziny 98-letnia Krystyna Kurpiel w Bo-

ryslawiu i 81-letnia Helena Marycz w pobliskim Podbużu. Rodzice pani Krystyny, którzy

mieszkali na Wolyniu, używali na co dzień języka rosyjskiego. Pani Helena po II wojnie

światowej 60 lat nie rozmawiala po polsku. Obie kobiety zachowaly polskość i przekazaly

ją swoim potomkom. Najstarszym Polkom w okolicy życzenia zlożyl prezes Regionalne-

go Towarzystwa Kultury Polskiej Boryslawia Sergiusz Sylantiew.

ka Danuta. ­ My się nigdy nie wsty-

KONSTANTY CZAWAGA

dzili tego. Ja bylam w pracy, to jak

tekst i zdjęcia

mama czy siostra dzwonila, rozma-

wialyśmy po polsku. Nikt nam tego

Mlody strażnik pamięci

nie zabranial. Obchodzimy święta

Pasją 37-letniego ekonomisty

polskie i ukraińskie, bo mężów mamy

Sergiusza Sylantiewa jest krajoznaw-

Ukraińców. Robimy tak, ażeby nie

stwo. Od lat gromadzi wszelką wie-

bylo krzywdy. Tak nas mama nauczy-

dzę o Polakach i polskich śladach w

la i my tak nauczylyśmy swoje dzieci

swoim miejscu rodzinnym i okolicy.

i wnuki. I tak u nas jest caly czas.

Spisal polskie piosenki boryslawskie,

Kto wie, jakie święta są starsze? Nie

które teraz wykonuje zespól ,,Borysla-

można grzeszyć. W dwóch językach

wiacy". Na swojej dzialce w centrum

kolędujemy. Moje dzieci i wnuki roz-

miasta zalożyl prywatny skansen. W

mawiają po polsku. Mama miala sze-

tym celu przywiózl nawet z Karpat

ścioro dzieci. Ojciec sam pracowal,

starą drewnianą chatę huculską, w

mama siedziala w domu. Szanowa-

której urządzil ekspozycję ze swoich

na, kochana przez swego męża,

zbiorów. Są tam obrazy i różne cieka-

dlatego tak dlugo żyje. Do pracy ni-

we rzeczy, odnowione meble, naczy-

gdy nie chodzila. Bylo nam i dobrze,

nia z opuszczonych polskich domów.

i bylo też ciężko. Byly taki dni, że nie

W Boryslawiu do niedawna byly dwa

mieliśmy nawet mąki, żeby pieroga

polskie towarzystwa. Niedawno zo-

zrobić. Ojciec pracowal jako ślusarz

stalo zarejestrowane trzecie towarzy-

przy maszynach. Mieszkaliśmy w

stwo, zalożone przez Sergiusza.

jednym pokoju z kuchnią. Wszyscy

- Na naszej ulicy Mickiewicza,

zostali w Boryslawiu. Moja wnucz-

która znajduje się w centrum miasta,

ka wyjechala do Polski, skończyla

jeszcze do mniej więcej 1995 roku

uniwersytet we Wroclawiu. Mieszka

bylo 17 polskich rodzin ­ opowiada

Sergiusz Sylantiew i Krystyna Kurpiel

teraz w Glogowie. Wszystkie mamy

Sergiusz. ­ Większość starszych lu-

gminy w Podbużu. Przekonal. Dokla-

,,Kartę Polaka".

dzi wymarla. Dziś mieszkają tu trzy

pracy i mieszkania. Zamieszkali tam

wojska, powiedzieli im, że to imię. To

da też starań, by upamiętniać miej-

Mieczyslaw Piweń, zięć Krysty-

polskie rodziny, w których mówi się

tez rodzice i Krystyna wlaśnie urodzi-

oni zmienili swoje nazwisko Adam na

sca męczeństwa Polaków. Opiekuje

ny Kurpiel, jest Ukraińcem.

po polsku, obchodzi się święta, wigi-

la się już w Boryslawiu, spędzila w

Adamowski. A dziewczęta zostaly z

się również Polakami pozostalymi

- Chodzę do cerkwi na świę-

lie. Polskość zawsze lączy się z wiarą

tym naftowo-woskowym świecie cale

nazwiskiem Adam.

w Boryslawiu oraz rodakami rozpro-

ta, ale więcej z żoną do kościola

i kościolem. Byl kościól, więc zacho-

swoje dlugie życie. Przeżyla rozwój

,,Adamowski Bronislaw" ­ można

szonymi po okolicznych bojkowskich

­ zaznaczyl. ­ Tam, blisko naszego

wala się polskość. Zostal zamknięty

i upadek tego miasta.

przeczytać na plycie symbolicznej

wsiach.

domu, gdzie jest cerkiew greckoka-

kościól, to i polskości jest mniej. Po

- Kiedy moi rodzice przyjechali

mogily ofiar NKWD na cmentarzu

tolicka, kiedyś byl kościól. Dzieci ze

odrodzeniu parafii należy do niej oko-

tutaj, roboty nie bylo, ale po jakimś

w Boryslawiu. ­ Mój brat pracowal

mną rozmawialy po ukraińsku, a z

lo dwustu rodzin. Są to przeważnie

czasie tato znalazl pracę przy ma-

w biurze kopalni ozokerytu ­ wyja-

Z Wolynia do galicyjskiej

żoną po polsku. Kościola nie bylo, to

rodziny mieszane. Ale u nas już tylko

szynach do odpompowywania wody

śnila. ­ Co on tam robil, nie pamię-

Pensylwanii

- Pani Kurpielowa to jest taki

ochrzczone w cerkwi. Tam też brali

w kościele pozostal język polski, mię-

z kopalni ozokerytu ­ opowiada pani

tam. W 1940 roku przyszlo dwóch

czlowiek-legenda ­ stwierdza Ser-

ślub, bo nie bylo kościola.

dzy sobą ludzie rozmawiają po ukra-

Krystyna. ­ Skończylam siedem

Sowietów i zabrali go. Pójdziesz z

giusz Sylantiew. Spotykamy się z nią

Pani Krystyna szuka zdjęcia ura-

ińsku. Język polski można jeszcze

klas. Do gimnazjum nie poszlam,

nami, zobaczysz dokąd ­ nakazali.

w skromnym mieszkaniu, polożonym

towanej figury z tej świątyni.

uslyszeć też na bazarze.

On bierze kapeluch i plaszcz, a oni

na ostatnim piętrze w bloku z czasów

- Po zamknięciu kościola na Wo-

Sergiusz wspomina, że jeszcze

mówią, niech to zostanie tutaj, zaraz

sowieckich. Szczuplutka 98-letnia

lańce (dzielnica Boryslawia ­ red.)

w latach 90. jego sąsiedzi w większo-

wrócisz. Jak poszedl z nimi, to po

Krystyna Kurpiel czuje się wystar-

przyszla do nas sąsiadka Ukrainka

ści rozmawiali po polsku. ­ Mój kum

dzień dzisiejszy nie wrócil. Mama

czająco dobrze.

i powiedziala, że tam na strychu

jest Ukraińcem, ale po polsku świet-

z tatą wtedy po odejściu Sowietów

- Apetyt ma bardzo dobry, sen

pozostalo kilka figur, które chcą

nie śpiewa i kolęduje. Pamiętam

chodzili, szukali, gdzie on się podzial.

też ­ komentuje jej córka Danuta. ­

powyrzucać w przepaść. Poszliśmy

ze swego dzieciństwa moją babcię

Mnie nie brali, bo bylam w ciąży i oni

Ma 10 wnuków, 20 prawnuków, ale

tam razem i zobaczyli figury Pana

nieboszczkę, która wlaśnie wlączyla

nie chcieli, ażebym patrzyla na trupy.

jeden zmarl trzy lata temu. Ma też 6

Jezusa i Matki Boskiej, które wcze-

mnie do polskości, nauczyla mnie

Tylu ludzi bylo pomordowanych. Nie

praprawnuków.

śniej byly na oltarzach. ,,Niech pani

tego wszystkiego. Wlaśnie z tym

znaleźli brata.

- Panieńskie nazwisko mojej

bierze Pana Jezusa, a ja Matkę Bo-

kumem chodziliśmy co roku kolędo-

Aż po latach znaleziono w ma-

mamy bylo Przewlocka, a po mężu

ską". Oni byli razem, ja ich rozlączać

wać na święta. I babcia nam mówila:

terialach NKWD, że Bronislaw Ada-

Krawczyńska ­ snuje wspomnienia

nie będę ­ powiedzialam. Wzięlam

,,Chlopaki, wiecie co? Helka jest Ży-

mowski zostal rozstrzelany.

pani Krystyna. ­ Moi rodzice byli

do domu figurę św. Teresy. Potem

dówką. Nie idźcie do niej z kolędą".

- Przed wojną w Boryslawiu Po-

Polakami, ale nie umieli ani slowa

oddaliśmy ją do kościola w Droho-

A my szliśmy do tej Helki w pierwszej

lacy, Ukraińcy i Żydzi bardzo dobrze

po polsku. Oni mieszkali na Wolyniu,

byczu. W kościele w Boryslawiu

kolejności. Ona dawala nam po rublu

żyli ze sobą ­ zaznaczyla pani Kur-

który byl pod zaborem rosyjskim. To

pomagalam od pierwszego dnia, jak

i mówila: ,,Macie po rublu, ale u mnie

pielowa. ­ Nie bylo, że ty jesteś Po-

bylo na terenie obecnego obwodu

zaczęli go budować. Tam byl nasz

więcej nie kolędujcie". To my najpierw

lak, a ty Ukrainiec. Niektórzy Ukraińcy

Równe, miasto Mizocz. Mój tato byl

cmentarz, z którego zrobili śmietnik,

wszystkich Żydów obchodzili, potem

rozmawiali z Polakami po ukraińsku,

ekonomem u hrabiego.

odkopywaliśmy groby. Do Polskiego

szliśmy do Polaków.

niektórzy po polsku ­ jak mogli. Z

Krwawy wicher I wojny świato-

Towarzystwa w Boryslawiu należę

Dzięki staraniom Sergiusza Sy-

Ukraińcami nie bylo źle. Ja wyszlam

wej i rewolucji bolszewickiej rzucil

od pierwszego dnia. Życie jak życie,

lantiewa w polożonym niedaleko

za mąż za Ukraińca. Moje synowe to

jej rodziców w gląb Rosji, aż do Pe-

jak komu. Komuś dobrze, komuś źle.

Podbużu na fasadzie urzędu tej wsi

Ukrainki, zięciowie Ukraińcy. I to tak

tersburga. W drodze male dzieci po-

Ktoś ma wysokie emerytury, ktoś

zostala odslonięta tablica ku czci po-

bylo pomieszane i jest.

umieraly z glodu. Niedlugo zostali z

ma male, ale się żyje. Musi się żyć,

chodzącego z tej miejscowości Józe-

Za czasów sowieckich więk-

Petersburga wypędzeni. Wsiedli do

dokąd Pan Bóg przykazal. Zawsze z

fa Dietla, polskiego lekarza, polityka,

szość Polaków byla zmuszona

pociągu i pojechali z powrotem na

kościola przychodzi ksiądz do mnie.

profesora i rektora Uniwersytetu Ja-

bo rodzice nie mieli tyle pieniędzy.

wyjechać z Boryslawia. Zostal za-

zachód w poszukiwaniu ziemi obie-

Spowiada mnie i mówi, że pani musi

giellońskiego, prezydenta Krakowa

Poszlam do wieczorowej szkoly za-

mknięty kościól, nie bylo też pol-

canej. Tak dotarli do Boryslawia, który

dożyć stu lat. A ja odpowiadam, jak

w latach 1866­1874. Aby zwrócić

wodowej. Tam uczyli bez pieniędzy.

skiej szkoly, jednak matka Polka

nazywano wtedy galicyjską Pensyl-

Pan Bóg da, tak będzie. To ja myślę,

uwagę na tę postać Sergiusz napi-

Nauczylam się tam trochę krawiec-

caly czas pielęgnowala polskość w

wanią. Stolica polskiego przemyslu

że trzeba przeżyć tę zimę i jeszcze

sal artykul do Kuriera Galicyjskiego,

twa. Moja mama miala 14 dzieci, a ja

swej rodzinie.

naftowego przyjmowala wszystkich.

drugą zimę. I może wtedy będzie sto

który zostal przetlumaczony na ję-

bylam najmlodsza. Nasze nazwisko

- My w domu rozmawiali po pol-

Wprawdzie bez gwarancji dobrej

lat.

zyk ukraiński specjalnie dla radnych

to bylo Adam, ale gdy bracia szli do

sku ­ wtrąca się do rozmowy jej cór-