img
22
Okruchy historii
17 marca­10 kwietnia 2017 nr 5 (273) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Ludwik kolankowski (1882-1956) ­ rektor z Pokucia
Dawne ziemie Polski kojarzą się glównie z miastami: Lwowem, Wilnem czy Grod-
nem, zapomina się jednak o obszarach bardziej wysuniętych na poludniowy
wschód, takich jak Pokucie ­ krainie malowniczo polożonej nad górnym Prutem,
dzisiaj znajdującej się w granicach Ukrainy.
ostatniej ­ już tylko jednej ­ ósmej
i pierwszego propagatora polityki
JAROSLAW KRASNODĘBSKI
klasy dotrwalo zaledwie 29 uczniów.
kryminalnej. Przedwczesna śmierć
,,Pod względem uksztaltowania
Nic więc dziwnego, że ,,gimnazjum
przerwala jednak jego karierę. W
terenu i zalesienia ­ czytamy we
mialo opinię trudnego i ciężkie-
przeciwieństwie do Reinholda, nieste-
wspomnieniach dawnego mieszkań-
go" ­ o czym pisal jego absolwent
ty nie wiemy jak potoczyly się dalsze
ca tego zakątka ­ obszar ten byl uni-
z 1899 roku, późniejszy nauczyciel
losy Karola Szuszkiewicza (1883-?) z
kalny, niczym nie skażony, tchnący
akademicki, profesor Ludwik Jaxa-
Bednarowa, ostatniego z absolwen-
pierwotnością w przepięknym kra-
Bykowski. W innym miejscu dodal:
tów, który w 1902 roku otrzymal świa-
jobrazie dolin i gór". Ze względu na
,,Szkola ta byla twarda i nie każdy
dectwo dojrzalości z odznaczeniem.
swoje polożenie, na terenie Pokucia
zdolal przejść przez nią zwycięsko.
Jedyna znana nam informacja to
toczylo się wiele bitew i grabieżczych
Lecz, ci co się przebili, musieli wyro-
wskazany przez kadrę nauczycielską
najazdów, ale to ostatnia wojna
bić w sobie silę woli, hart ducha i sta-
jego przyszly zawód: technika.
zniszczyla dawny urok tej krainy.
lowy charakter, dzięki którym stanęli
Kolankowskiemu z kolei w tej
Wiele wieków jej przynależności do
może na wyżynie ku której niejeden
samej rubryce wpisano, jak wówczas
Rzeczpospolitej sprawilo, że szereg
zazdrośnie spogląda".
wielu kolegom, przyszly zawód: filo-
ważnych postaci, zaslużonych w hi-
Po  ukończeniu  ośmiu  klas
zofia, co można rozumieć oczywiście
storii Polski, pochodzi wlaśnie stąd.
uczniowie podchodzili do najważ-
bardzo szeroko. Nie zwlekając za
Jedną z nich byl profesor Ludwik
niejszego sprawdzianu w ich życiu,
dlugo, tuż po ukończeniu gimnazjum,
Kolankowski. Do dziś uznawany za
nazywanego tradycyjnie egzaminem
Ludwik zdecydowal się wstąpić na
wybitnego badacza dziejów Polski
dojrzalości. Skladal się on, zresztą
uniwersytet we Lwowie. Najpierw na
i Litwy. Posiadal także zamilowanie
jak do niedawna, z dwóch części:
prawo, po czym rozpocząl studia hi-
do polityki, przed wojną zdążyl nawet
pisemnej i ustnej. Ludwik znalazl się
storyczne na Wydziale Filologicznym
zostać jeszcze senatorem. Nazwisko
w gronie garstki uczniów, którzy zdali
i wybór ten okazal się bardzo trafny.
Ludwik Kolankowski w mundurku gimnazjalnym
Kolanowskiego jest szczególnie waż-
go z wyróżnieniem. 7 lipca 1902 roku
Od tego czasu swoją aktywną dzia-
kultur. Mieszkali w niej bowiem wy-
nuować naukę, musial wyjechać
ne dla mieszkańców Kijaw i Pomo-
na uroczystości rozdania dyplomów,
lalność historyczną, a później też
chowankowie z różnych szkól, bez
jednak znacznie dalej. W Nadwórnej
rza, to wlaśnie on jako pierwszy po
otrzymal bowiem świadectwo doj-
względu na wyznanie, zarówno Po-
szkola średnia powstala bowiem sto-
wojnie kierowal, z wielkim oddaniem,
rzalości z odznaczeniem. Uznanie
lacy, Rusini, Żydzi, jak i Ormianie.
sunkowo późno, bo dopiero w 1936
Uniwersytetem Mikolaja Kopernika w
to przypadlo jeszcze czterem innym
Przez pierwsze dwa lata pobyt w bur-
roku. W wieku dwunastu lat Ludwik
Toruniu. Niewiele jednak się mówi,
absolwentom z jego klasy, osobom
sie z trudem oplacal jego ojciec. Od
przeniósl się więc do Stanislawowa,
że pochodzil wlaśnie z Pokucia.
jak się później okazalo znanym i ce-
trzeciej klasy, dzięki korepetycjom,
gdzie zostal uczniem najslynniejsze-
Ludwik urodzil się w ubogiej ro-
nionym w różnych środowiskach.
Ludwik mógl odciążyć rodziców i za-
go gimnazjum na calym Pokuciu,
dzinie, jako syn Karola i Marii, w Nad-
Pierwszy z nich Henryk Asche-
cząl utrzymywać się sam.
które mieścilo się w starym gmachu
wórnej, 21 czerwca 1882 roku. W
nasy (1884-?) pochodzil z żydowskiej
Zachowana nazwa ulicy Za-
W tym miejscu nasuwa się od
pojezuickim, na placu ­ zwanym
niedalekiej odleglości od jego domu,
rodziny osiadlej w Wolczyńcu. Zostal
blotowskiej
razu pytanie, jakim byl uczniem nasz
wówczas imieniem ­ Jaśnie Panu-
na pniowskim wzgórzu wznosila się
jednym z bardziej wplywowych finan-
bohater, przyszly profesor historii i
jącego Cesarza Franciszka Józefa.
sistów w Polsce. Byl między innymi
polityczną, skupil w wiodących mia-
rektor UMK? Odpowiedzią na nie
Gimnazjum, nazywane niekiedy ,,Ate-
dyrektorem  Banku  Zachodniego
stach w Polsce: Lwowie, Krakowie,
cudem ocalale katalogi szkolne i
nami Pokucia", moglo poszczycić się
w Warszawie, wchodzil również w
Warszawie i Wilnie, po II wojnie świa-
sprawozdania roczne I państwowego
wychowankami, którzy chlubnie wpi-
sklad dyrekcji Warszawskiego Banku
towej zamieszkal zaś w Toruniu.
gimnazjum w Stanislawowie. Wynika
sali się w dzieje Polski. Byli to mię-
Dyskontowego, a oprócz tego znal
W pracach historyków, doty-
z nich, że Ludwik byl postrzegany
dzy innymi: poeta serca Franciszek
się na sztuce. Kolekcjonowal pol-
czących osoby profesora Ludwika
Karpiński, czolowy bajkopisarz polski
Kolankowskiego, stosunkowo malo
Stanislaw Jachowicz, czy wysoki
uwagi poświęca się okresowi jego
rangą polityk Ignacy Daszyński.
dzieciństwa i dorastania, który prze-
Rodzina Kolankowskich, jak już
cież u każdego czlowieka pelni jakże
wspomniano, nie należala do zamoż-
ważną rolę. Dwadzieścia lat, spędzo-
niejszych, ojciec choć z zawodu byl
ne najpierw na dalekiej prowincji, w
kowalem ,,to jednak poza termina-
powiecie nawdórniańskim, a później
torstwem nigdy nim nie byl. Nie stać
w mieście rodowym Potockich, wy-
go bylo ­ jak czytamy w zapiskach
warlo na mlodym Ludwiku zapewne
syna ­ na kuźnię i narzędzia, tak że
niemaly wplyw na postawę i wybory
poprzestal na mizernych zarobkach
życiowe. To przecież w Stanislawo-
tartacznego robotnika dniówkowe-
wie, po raz pierwszy tak mocno dalo
go". Ludwik wyruszal więc do Stani-
się zauważyć jego zamilowanie do
Oceny uzyskane przez Lu-
slawowa w warunkach nielatwych.
nauki, co musialo przecież rzutować
dwika Kolankowskiego w V
Tam zamieszkal w bursie im. J. Kra-
na przebieg studiów we Lwowie.
klasie
szewskiego, polożonej niedaleko od
Lata późniejsze, gdy Kolankow-
niegdyś największa warownia na Po-
gimnazjum, przy ulicy Zablotowskiej,
ski zamieszkal w Toruniu i kierowal
Plac Franciszka w Stanislawowie. Po prawej stronie budy-
kuciu, po której zostaly tylko okazale
o czym informuje zachowana do dziś
UMK, uwidocznily jego specyficzne
nek gimnazjum
ruiny. Mimo to, jak slusznie zauważyl
tabliczka z nazwą tej ulicy.
przywiązanie do osób, pochodzą-
skie malarstwo, posiadal arcydzielo
Stanislaw S. Nicieja, ruiny te do dziś
Jeszcze przed przyjazdem do
jako dobry, a czasami nawet jako
cych z Galicji Wschodniej. Rektor
Aleksandra Gierymskiego: ,,Chlopiec
mocno oddzialują na wyobraźnię.
Stanislawowa, wspominal: ,,Zalewa-
jeden z najlepszych uczniów w kla-
otaczal się profesurą przybylą wla-
niosący snop", które jeszcze do nie-
Pod koniec życia, Kolankowski gdy
lem się lzami rzewnymi, kiedy w dwu-
sie. Najczęściej bowiem otrzymywal
śnie stamtąd. Pomogla mu w tym
dawna uznawano za obraz utracony
pisal wspomnienia, z nutką nostal-
nastym roku życia przyszlo mi rozstać
stopień ogólny: pierwszy, a niekiedy
dobra znajomość lwowskiego śro-
w czasie wojny. Z kolei Stefan Hali-
gii zanotowal: ,,Do iluż baśni, klechd
się z czarownym, choć twardym świa-
najwyższy: celujący, który zdobywalo
dowiska uniwersyteckiego, ale bez
bej (1881-1942) z Uścia Zielonego,
[podań ludowych] i fantastycznych
tem lat dziecinnych, by podjąć dalszą
zaledwie kilku uczniów, a zdarzalo
wątpienia lączylo ich też wspólne
czynnie bral udzial w krzewieniu ukra-
opowieści nie dostarczyly wątku
naukę w gimnazjum w pięknym gro-
się nawet, że nie bylo takiej osoby w
pochodzenie, które konsolidowalo
ińskiej oświaty w Galicji. Sprawowal
przepaściste i rozlegle piwnice za-
dzie Rewery". Stanislawów wówczas
calej klasie. Poziom wtedy byl prze-
kresowian po wojnie.
funkcję dyrektora gimnazjów w Kolo-
mczyska, po którego murach i wznio-
już mógl uchodzić po Lwowie i Krako-
cież nieporównanie wyższy od dzi-
W Toruniu profesor Ludwik Ko-
myi i inspektora szkól we Lwowie.
slych basztach ja sam jeszcze jako
wie za trzecie miasto w Galicji. Po po-
siejszego, gdy niemal wszyscy, bez
lankowski, podobnie jak wielu eks-
Trzeci odznaczony abiturient ­ Jó-
10-letni smyk w poszukiwaniu gniazd
żarze w 1868 roku, dzięki charyzma-
wyjątku, kończą szkoly.
patriantów, zamieszkal już do końca
zef Reinhold (1884-1928) urodzil się
kawek i puchaczy dokola się wspina-
tycznej postaci burmistrza Ignacego
W 1894 roku, kiedy Ludwik roz-
swojego życia. Zmarl 19 marca 1956
w żydowskiej rodzinie w Tyśmienicy.
lem... A do iluż fantastycznych bo-
Kamińskiego, miasto podnioslo się
poczynal naukę w gimnazjum sta-
roku. Choć od jego śmierci minęlo już
Po ukończeniu gimnazjum i studiów,
jów, zwycięstw i klęsk nie poslużyly
nie tylko z ruin, ale rozbudowywalo
nislawowskim, duża liczba zgloszo-
wiele lat, to mieszkańcy grodu Ko-
większość swojego życia poświęcil
otaczające stary zamek zarosle ma-
się z niesamowitym rozmachem, co
nych uczniów sprawila, że powstaly
pernika do dziś spoglądają na postać
pracy sędziowskiej i dzialalności na-
tecznikiem, olszyną, jarzębiną, lesz-
z pewnością wplynęlo na znaczenie
trzy pierwsze klasy: a, b i c. Razem
rektora z ogromnym szacunkiem.
ukowej. Największą rolę odgrywala
czyną jary i wąwozy dla calej drobnej
i jakość pobytu Ludwika w Stanisla-
z nim uczęszczalo do nich w sumie
Warto jednak pamiętać, że ten wy-
dlań praca naukowa, przede wszyst-
mlodzieży podzamcza?!".
wowie.
aż 72 uczniów. W kolejnych latach, z
bitny naukowiec i organizator urodzil
kim zaś skupil się na prawie karnym.
Niedaleko od pniowskiego wzgó-
W bursie im. Kraszewskiego,
powodu slabych wyników w nauce,
się i dorastal, na oddalonym kilkaset
Byl profesorem Uniwersytetu Jagiel-
rza nasz bohater uczyl się w Nadwór-
mlody Ludwik zetknąl się z charakte-
coraz większa liczba osób nie byla
kilometrów Pokuciu ­ krainy, która po
lońskiego. Uznawano go za twórcę
nej. Po jej ukończeniu, chcąc konty-
rystycznym dla Pokucia bogactwem
dopuszczana do następnej klasy. Do
wojnie zostala odlączona od Polski.