22

Przegląd wydarzeń

11­27 kwietnia 2017 nr 6­7 (274­275) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Trudne dążenie do prawdy

W dniach 27­30 marca br. w hotelu Legend w Krakowie odbylo się kolejne już IV spotkanie Pol-

sko-Ukraińskiego Forum Historyków, dzialającego od patronatem Instytutu Pamięci Narodowej

Polski i Ukrainy. Tym razem za zamkniętymi drzwiami obradowano o kwestii ukraińskiej w pro-

gramie i ideologii polskiego podziemia oraz kwestii polskiej w programie i ideologii ukraińskie-

go podziemia. W sklad powolanego w 2015 roku Forum wchodzi sześciu historyków polskich

i sześciu ukraińskich, specjalistów w dziedzinie stosunków między dwoma narodami.

KONSTANTY CZAWAGA

EUGENIUSZ SALO

tekst i zdjęcia

- Najostrzejsze dyskusje toczyly

się w 2003 roku, kiedy to z inicjatywy

strony polskiej po raz pierwszy na

szczeblu państwowym obchodzono

60. rocznicę tragicznych wydarzeń

na Wolyniu ­ powiedzial dla Kuriera

prof. Igor Iljuszyn z Kijowa. ­ W 2005

roku wydaliśmy monografię zbiorową

od tych spraw. My chcemy ustalić jak

rzeń. Wyjątkowo ważną sprawą jest

postawy tych czasów. Zrozumieć to

zbrodnia wolyńska po imieniu i nie zo-

w wyniku ciąglej pracy grupy histo-

bylo. Trzy miesiące temu w War-

pokazanie roli różnych czynników w

okrucieństwo, do jakiego w tym cza-

staną postawione krzyże na grobach

ryków przy Komisji Rządowej Ukra-

szawie w Fundacji Batorego zorga-

tym, co się stalo na Wolyniu w la-

sie doszlo.

pomordowanych, a także ocenione

iny. Książka stala się swego rodzaju

nizowano spotkanie na temat ,,Czy

tach 1943-44, bo nie bylo to tak jak

- Mamy umowę, żeby nie publi-

fakty, które zostaly dokonane przez

profesjonalnym podsumowaniem, w

może być kompromis w sprawach

często się mówi, że ta akcja zosta-

kować materialów tych spotkań, do

Polaków, jako czyny haniebne, to za-

której podkreślono wszystkie aspekty

historycznych polsko-ukraińskich?".

la zaplanowana, zorganizowana i

czasu kiedy uda się osiągnąć postęp

wsze będziemy do tego wracali, i jak

dzialalności OUN i UPA, a także an-

Uważam, że nie, bo w historii nie

przeprowadzona. Dokumenty, które

w tlumaczeniu tych wydarzeń i zbli-

nie my, to będą dyskutowali po nas

typolski kierunek. Myśleliśmy wtedy,

może być kompromisu. Albo tak

znalazlem w Archiwum Akt Nowych

żyć nasze pozycję, żebyśmy mogli

jeszcze ci, którzy są dużo mlodsi.

że na tym można byloby postawić

bylo, albo tak nie bylo. I my tu, na tej

oraz bibliotece Uniwersytetu War-

spokojniej mówić o tych niespokoj-

Prof. Grzegorz Motyka opowie-

już kropkę. Ale tak się zlożylo, że na

sali, staramy się stwierdzić jak bylo.

szawskiego świadczą o tym, że sy-

nych czasach ­ powiedzial prof.

dzial o postępie w obradach pol-

Ukrainie mialy miejsce pewne wyda-

A co zrobią z naszymi ustaleniami

tuacja byla znacznie bardziej skom-

Leonid Zaszkilniak z Lwowskiego

skich i ukraińskich historyków, które

rzenia, w Polsce zaś doszly do wla-

inni, no to ja w to nie wnikam. To już

plikowana ­ powiedzial prof. Hud .

Uniwersytetu Narodowego im. Iwana

toczą się już ćwierć wieku.

dzy pewne sily polityczne, badaniami

jest ich kwestia. My mamy ustalić co

- Prowadzimy rozmowy ­ stwier-

Franki. ­ Chodzi tutaj nie tyle o zbli-

- W latach 90. powszechnie

naukowymi zajęlo się nowe, mlode

na Wolyniu i w Galicji Wschodniej

dzil prof. Jan Pisuliński z Uniwersytetu

żenie, ile o wyrozumialość i wzajem-

mówiono, że nic nie dzieli Polski i

pokolenie, które zechcialo przepisać

się stalo. A inne kwestie zostawmy

Rzeszowskiego. ­ W wielu sprawach

ne zrozumienie. I wydaje się, że na

Ukrainy oprócz historii. I byl to sze-

historię na swój sposób, tak jak to wi-

politykom, osobom duchownym, fi-

spieramy się, w wielu sprawach nie

tej drodze możemy odnaleźć ,,modus

reg tematów historycznych, które

dzi, i dlatego wróciliśmy do tych spo-

lozofom. Niech inni w tych sprawach

zgadzamy się. Nie jest tak, że obie

vivendi".

Polaków i Ukraińców dzielily. Dzisiaj

tkań ­ powiedzial historyk ukraiński.

się wypowiedzą.

strony wychodzą z tych samych za-

Zdaniem prof. Pisulińskiego pra-

śmiem twierdzić i pokazują to też

Prof. Iljuszyn wspomnial rów-

Również prof. Bohdan Hud z

lożeń, czy mówią o tym samym w

ca historyka jest pracą żmudną, pra-

badania opinii publicznej, które są

nież, że trudno jest szukać wyjścia z

Narodowego Uniwersytetu Lwow-

ten sam sposób. Niemniej jednak,

cą wieloletnią, bo trzeba naprawdę

prowadzone, że Polaków i Ukraiń-

tej dyskusji, skoro ani polska strona,

skiego im. Iwana Franki nie za-

ważne jest, że prowadzimy dialog i

sięgać po różne źródla rozproszo-

ców nic nie dzieli, oprócz sporu o

ani tym bardziej ukraińska nie mają

uważyl jakichś pozytywnych zmian.

rozmawiamy ze sobą, spieramy się

ne w różnych archiwach. ­ Trudno

zbrodnię wolyńską, czyli o jeden

jedynej pozycji na temat wydarzeń

fragment historii. Jest to postęp, któ-

na Wolyniu w 1943-44 roku.

ry dokonal się w ciągu 25. lat. Mam

- Być może polskiej stronie jest

poczucie, że w ostatnich kilku latach

latwiej podjąć decyzję w tych ostrych

zaczęliśmy po raz pierwszy rozma-

kwestiach związanych z tragedią

wiać o antypolskich czystkach UPA

wolyńską. Mają mniej więcej jedno-

w sposób bezpośredni. Nawet jeżeli

znaczną pozycję. U nas wygląda to

to jeszcze jest niesatysfakcjonują-

troszeczkę inaczej, bo mamy różne

ce dla tych, którzy przyglądają się

oceny. Niektórzy nawet próbują dać

temu z zewnątrz, to jestem pewny,

ocenę moralną, inni uważają, że jest

iż jeżeli ten dialog będzie kontynu-

to niewlaściwe. Ja uważam, że należy

owany i będzie caly czas szczery, a

to zbadać i polożyć temu kres, bo nie

nie udawany, to myślę że w ciągu

jesteśmy sędziami, aby dokonywać

kilku ­ kilkunastu lat powoli, krok

osądu. Nie balem się i nie boję się

za krokiem, parafrazując wypo-

powiedzieć, że znacząca wina leży

wiedź papieża św. Jana Pawla II,

po stronie ukraińskich przywódców

dojdziemy do wyciszenia emocji i

politycznych, a nie tylko polskich. W

oczyszczenia pamięci historycznej.

calości chcialbym, aby nasze obec-

Mam tylko jedno zastrzeżenie, że

ne spotkania pomogly poprawić na-

­ Na razie każda strona ma swoje

na argumenty merytoryczne, że nie

mówić o jakichś znaczących odkry-

dialogowi musi równolegle towa-

stroje w stosunkach ukraińsko-pol-

podejście, i poszukiwanie wspólne-

jest to propaganda, nie jest to wza-

ciach, które byly czytelne dla kogoś

rzyszyć to, o czym wspomnialem

skich. Jeżeli nastroje będą wlaściwe

go mianownika, to perspektywa cza-

jemne obrzucanie się oskarżeniami,

z poza grona fachowców. Ale one na

na początku ­ postawienie krzyży

pomiędzy historykami obu państw,

su ­ zaznaczyl. ­ Najważniejszym

tylko jest to merytoryczna dyskusja

pewno będą, bo mam nadzieję że w

na grobach, które są bezimienne ­

to będą też mialy wplyw na stosunki

zadaniem jest znalezienie pozycji,

na różne tematy. Myślę, że w końcu

tym roku ukażą się pierwsze teksty,

stwierdzil prof. Motyka.

między spoleczeństwami ­ podsu-

która przybliżylaby nas do kwestii

zrobimy jakieś wnioski, które zapre-

więc czytelnicy sami się przekonają

W czasie IV spotkania Pol-

mowal prof. Igor Iliuszyn.

prawdy. Oczywiście, każdy ma swo-

zentujemy opinii publicznej. Najtrud-

na ile poglębiliśmy wiedzę ­ powie-

sko-Ukraińskiego Forum History-

- Porozumienia nie ma i nie

ją prawdę, a ta prawda jest gdzieś

niejsze jest często to, że w gruncie

dzial polski historyk.

ków w Krakowie wiceprezes IPN

wydaje mi się, żeby w najbliższym

pośrodku i musi być oparta o solid-

rzeczy opieramy się na tych samych

W IV spotkaniu Polsko-Ukraiń-

dr Mateusz Szpytma wraz z prof.

czasie nastąpilo, z dwóch powodów

ne dokumenty archiwalne. Tutaj też

źródlach, ale wyciągamy z nich różne

skiego Forum Historyków dyskuto-

Jurijem Szapowalem z Kijowa,

­ uważa prof. Waldemar Rezmer z

mamy pewne problemy związane z

wnioski. Powinniśmy postawić się po

wali naukowcy polscy i ukraińscy,

przewodniczącym Forum ze strony

Uniwersytetu Mikolaja Kopernika w

tym, że w różny sposób traktujemy

drugiej stronie, spojrzeć od drugiej

pokolenia starszego i mlodszego o

ukraińskiej, odwiedzili Cmentarz

Toruniu. ­ Sytuacja jest taka, jaką

dokumenty archiwalne. W związku

strony na rzeczywistość. Od strony

różnych poglądach.

Rakowicki, gdzie zapalili znicze na

wszyscy znamy, i kwestie polityczne

z tym również jest potrzeba wypra-

ukraińskiej na Polaków, od strony

- To nie jest problem z pokole-

grobie śp. prof. Janusza Kurtyki.

bez przerwy komplikują nasze prace.

cowania wspólnego mianownika w

polskiej na Ukraińców. Spojrzeć od

niem, bo nie jest ważne czy pokolenie

Następne spotkanie Forum zapla-

Jestem historykiem, koledzy są hi-

podejściu do tej kwestii. Na razie nie

strony ich racji, ich przekonań, ich

jest starsze czy mlodsze ­ zaznaczyl

nowano na październik 2017 roku

storykami i chcemy badać te kwestie

wiemy o co gramy, bo nie ma wspól-

twierdzeń. Oczywiście nie zmienia

prof. Grzegorz Motyka z Instytutu

w Kijowie, gdzie zostanie poru-

tylko i wylącznie pod kątem historycz-

nej platformy. Najważniejszym jest

to faktów, nie zmienia to tego ob-

Studiów Politycznych PAN. ­ Dopó-

szona tematyka dotycząca wyda-

nym. Wielokrotnie mówilem, żeby

wyrobienie dyskursu historycznego,

razu, który dają nam źródla, ale po-

ki nie będzie rozwiązany problem

rzeń na Chelmszczyźnie w latach

zostawić kwestie polityczne, kwestie

żeby pokazać rozwój tych wyda-

maga uchwycić kontekst, zrozumieć

podstawowy, to znaczy ­ nazwana

1942­1944.

ideologiczne innym. My nie jesteśmy