32

kurier kulturalny

11­27 kwietnia 2017 nr 6­7 (274­275) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Skarby zamku w Podhorcach

Wystawa ,,Skarby zamku w Podhorcach" we Lwowskiej Galerii Sztuki

jest wydarzeniem nie tylko w dziejach lwowskiego, lecz calego ukraiń-

skiego muzealnictwa. Tak wielkiej liczby dziel sztuki wysokiej klasy

artystycznej i wybitnego znaczenia historycznego lwowska galeria

raczej nigdy nie prezentowala na swoich wystawach.

skach. Lącznie straty z lat 1914-1920

tylko) wypelniają wszystkie możliwe

JURIJ SMIRNOW

stanowily okolo 110 obrazów. Ogólne

miejsca w sześciu wielkich salach

tekst i zdjęcia

zniszczenia więc byly znaczne.

lwowskiej Galerii Sztuki przy ul. Stefa-

Niniejsza wystawa nie tylko poka-

We wrześniu 1939 roku książę

nyka 3. Wystawione obrazy i militaria

zuje zachowane dziela sztuki, będące

Roman Sanguszko wyjechal przez

pochodzą ze zbiorów trzech muzeów

dawniej na wyposażeniu rezydencji w

Rumunię do São Paulo w Brazylii i

lwowskich, mianowicie Galerii Sztuki,

Podhorcach, ale zapowiada też dą-

zabral ze sobą część najbardziej cen-

Muzeum Historycznego i Muzeum

żenia organizatorów wystawy i kie-

nych dziel sztuki i pamiątek rodzin-

Historii Religii. Wystawiono 123 ob-

rownictwa galerii do jak najszybszej

nych. Z tych zbiorów książę Roman

razy, dziela sztuki użytkowej i broń

renowacji zamku i rozmieszczenia

zalożyl w następnych latach fundację

bialą. Jak podkreślila kurator wysta-

w nim wystawy muzealnej, która w

charytatywną ,,Sociedade Sanguszko

wy Oksana Kozinkewicz, zabraklo

znacznej mierze pomoże powrócić

de Beneficęncia", która nadal istnieje

miejsca na ekspozycję wszystkich

do stanu rzeczy sprzed września

i dziala w São Paulo.

obrazów, które planowano pokazać,

1939 roku, kiedy zamek w Podhor-

A dla Podhorzec nastąpily naj-

cach byl wspanialą rezydencją ksią-

trudniejsze w ich historii czasy. Oku-

żąt Sanguszków, a muzeum otwarte

pacja radziecka przyniosla kolejny

dla zwiedzania przez milośników

rabunek i dewastację zamku. Zamek

sztuki. Wlaśnie takich dalszych kro-

formalnie przekazano Lwowskiej

ków oczekują od kierownictwa galerii,

Galerii Obrazów, zaś w 1940 roku ­

Jewhen Nyszczuk i Oksana Kozinkewicz

a szerzej ujmując od Państwa Ukra-

Muzeum Historycznemu. Podczas II

ińskiego, milośnicy sztuki i historii

gala linia frontu, dlatego część naj-

wojny światowej mieścily się w zam-

cenne dziela nadwornego malarza

na Ukrainie i w Polsce. Dla każdego

cenniejszych dziel sztuki i pamiątek

ku kolejne szpitale wojskowe, a od

Rzewuskich Szymona Czechowicza,

jest przecież sprawą oczywistą, że

historycznych ewakuowano do rezy-

1946 roku ­ sanatorium dla gruźli-

który pracowal w Podhorcach w la-

renesansowy zamek w Podhorcach

dencji Sanguszków w Gumniskach w

ków. Kolekcję obrazów, mebli i bro-

tach 1762-1767 i zostawil tam ponad

i wspaniale dziela sztuki, które nie-

pobliżu Tarnowa. Wojska rosyjskie w

ni przewieziono do Lwowa. Część

sto swoich obrazów. Od 1826 roku

gdyś go zdobily, a teraz znajdują

latach 1914-1915 niszczyly meble,

tych zbiorów zostala zniszczona. W

wlaścicielem zamku byl Waclaw Rze-

się w zbiorach muzeów lwowskich,

porcelanę i inne sprzęty. Część obra-

1956 roku w zamku wybuchl pożar,

wuski, zwany też ,,emirem", niezwykle

są jednymi z najważniejszych zabyt-

zów i broni Rosjanie wywieźli do Niż-

który zniszczyl wspaniale stropy sal

ciekawa, barwna postać historyczna.

ków dziedzictwa narodowego narodu

nego Nowgorodu. 27 stycznia 1916

pierwszego piętra, plafony, malowi-

,,Emir" Rzewuski przywiózl z krajów

polskiego, znajdującymi się poza gra-

roku zamek odwiedzili cesarz Au-

dla ścienne. Lącznie w tych latach z

część umieszczono w sąsiednich

arabskich znaczną kolekcję broni

nicami kraju. Dlatego ich losy są rów-

stro-Węgier Karol I i cesarz Niemiec

kolekcji przedwojennej zginęlo 203

pomieszczeniach.  Tak  ogromne

wschodniej, która uzupelnila bogate

nie ważne dla narodu polskiego, jak

Wilhelm II, którzy odebrali tu defiladę

obrazów. Część zabytkowej broni

bogactwo, które przez 70 lat znaj-

zbiory Podhoreckie. Jego syn Leon

ukraińskiego. Jest to jeden z bardzo

wojsk austriackich i niemieckich. Z

znalazla się w różnych muzeach

dowalo się w magazynach różnych

(1808-1869) sprzedal zamek w 1868

jaskrawych przykladów wspólnego

kolei wojska austriackie i węgierskie

Ukrainy i w Leningradzie.

muzeów lwowskich, trudno sobie

roku Wladyslawowi Sanguszce. Ro-

dziedzictwa obu narodów, dlatego

nawet wyobrazić. W pomieszcze-

losy zamku i jego zbiorów nie są

niach wystawowych nie starczylo

obojętne dla ludzi kultury po obu stro-

miejsca na inne zachowane dziela

nach granicy. Prezentowana wysta-

sztuki z zamkowych kolekcji przed-

wa wywarla i nadal będzie wywierać

wojennych, np. mebli, porcelany,

ogromne wrażenie nie tylko na odwie-

dzial, namiotów tureckich (wspania-

dzających, ale na wszystkich, którzy

le trofea po Wiktorii Wiedeńskiej czy

zechcą o niej przeczytać w prasie lub

też bitwie chocimskiej). Wszystkie

zobaczyć w telewizji czy internecie.

wystawione dziela sztuki zostaly

Pomyslodawcą i fundatorem bu-

poddane konserwacji, co jest też

dowy zamku-palacu w Podhorcach

czynem iście bohaterskim grupy

byl Stanislaw Koniecpolski, wielki

konserwatorów lwowskich pod kie-

hetman koronny. Autorem projektu

rownictwem Iryny Dmytruk-Soroch-

byl wloski architekt Andrea dell`Aqua.

tej i Lilii Wolkowej.

Budowa trwala od 1635 do 1640, ale

Uroczystość otwarcia wysta-

prace wykończeniowe i dekoracyjne

wy podkreślila jej nieprzeciętne

byly prowadzone jeszcze przez po-

znaczenie w historii muzealnictwa

nad dwadzieścia lat przez syna, a

ukraińskiego co najmniej ostatniego

następnie wnuka hetmana.

dziesięciolecia. Na otwarcie przybyl

W sierpniu 1646 roku zamek

minister kultury Ukrainy Jewhen

odwiedzil król Wladyslaw IV. Już w

Nyszczuk, przedstawiciele lwow-

latach 1648, 1651 i 1655 zamek byl

skiej obwodowej i miejskiej admini-

zdobyty i znacznie uszkodzony przez

stracji, Konsulatu Generalnego RP

Kozaków i Tatarów. W 1682 roku Sta-

we Lwowie, krakowskich i warszaw-

nislaw Koniecpolski (wnuk hetmana)

skich muzeów, dyrektorowie lwow-

Obraz przedstawiający jedną z sal zamku

podarowal zamek królewiczowi Jaku-

skich muzeów, historycy i milośnicy

bowi Sobieskiemu, jednak zgodnie z

dzina Sanguszków przeprowadzila

w latach 1916-1918 zniszczyly część

Na dzień dzisiejszy we Lwow-

sztuki, profesorowie, prasa, telewi-

ukladem między braćmi przekazany

potężne prace remontowe, urządzila

wyposażenia pokoi zamkowych oraz

skiej Galerii Sztuki znajduje się 129

zja, lącznie ponad sto osób.

zostal Konstantemu Sobieskiemu,

ekspozycję militariów, w tym kilkudzie-

wspanialy park dookola zamku. W

dziel malarstwa, 36 obrazów ­ we

Podczas uroczystego otwarcia

który w roku 1725 sprzedal go hetma-

sięciu zestawów zbroi rycerskich oraz

lipcu 1920 roku przed ofensywą

lwowskim Muzeum Historycznym, 30

wystawy dyrektor Galerii Sztuki Ta-

nowi Stanislawowi Maciejowi Rzewu-

pamiątek po Sobieskim. Do września

wojsk bolszewickich ewakuowano do

­ we lwowskim Muzeum Religii, 87 ­

ras Woźniak powiedzial, że ta wysta-

skiemu. Od 1751 roku Waclaw Rze-

1939 roku zamek pozostawal we wla-

Krakowa ponad 3000 różnych przed-

w Muzeum Okręgowym w Tarnowie,

wa i obecność na niej ministra kultury

wuski, hetman polny koronny, uczynil

po kilka w muzeach Krakowa i War-

sności kolejnych przedstawicieli rodu

miotów, część z nich zaginęla w dro-

Ukrainy jest sygnalem, że zamek

zamek swoją glówną rezydencją.

szawy. W 1997 roku zamek przeka-

Sanguszków ­ Eustachego (1842-

dze. Bolszewicy wywieźli z zamku

będzie odbudowany, a kolekcja wróci

Przeprowadzil jego gruntowną rozbu-

zano Galerii Sztuki we Lwowie. Trwa

1903) i Romana (1901-1984).

12 wielkich obrazów i meble. Ostatni

do jego sal. Trzeba godnie prezento-

dowę i na nowo wyposażyl. We wnę-

proces jego odbudowy i konserwacji

W XX wieku wspaniala rezy-

przedwojenny inwentarz podawal, że

wać i chronić bogactwa, które są w

trzach umieszczona zostala wielka

dziel sztuki z jego zbiorów.

dencja poniosla bolesne straty. W

w salach znajdowalo się 396 dziel

magazynach galerii. Przez 70 lat nikt

galeria malarstwa, licząca ponad 500

Na obecnej wystawie dziela sztu-

okolicach Podhorzec prawie przez

malarstwa, zaś jeszcze 90 obrazów

nie oglądal tych obrazów, teraz na-

obrazów, wśród których byly bardzo

ki (w większości malarstwa, ale nie

caly okres I wojny światowej przebie-

zamkowych pozostawalo w Gumni-

stąpila ich witalizacja, obrazy otrzy-