35

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 11­27 kwietnia 2017 nr 6­7 (274­275)

ksiądz Bazyli Zahajewicz

Jako organizator i przewodni-

skie stosunki z takimi autorytetami,

przede wszystkim o Lwowie), spisa-

czący Stolecznego Oddzialu Towa-

jak rektor Wyższej Szkoly Sztuk Sto-

ne czy nagrane, dla sluchacza czy

­ ukraiński obrońca

rzystwa Milośników Lwowa i Kresów

sowanych (obecnie Akademia Sztu-

widza zawsze byly wielkim przeży-

Poludniowo-Wschodnich dzięki swo-

ki), Emanuel Myśko; przewodniczą-

ciem i intelektualna ucztą.

jemu niekwestionowanemu autoryte-

cy Lwowskiego Oddzialu Literatów

Byl czlowiekiem prawym i nie-

polskiej spoleczności

towi i osobistym kontaktom wynajdy-

Ukrainy, wybitny poeta, deputowany

zwykle życzliwym ludziom. Każdy

wal sponsorów i przekonywal ich do

do Rady Najwyższej, syn posla na

kto zwrócil się do Niego z dowol-

finansowania organizowanych przez

Sejm II RP Rostyslaw Bratuń; prze-

ną sprawą, zawsze mógl liczyć na

Umilkly glosy dyskusji wywolane

Konsulat wyjazdów dzieci i mlodzie-

wodniczący ,,Ruchu" we Lwowie prof.

|Jego życzliwą pomoc. Często zda-

premierą filmu ,,Wolyń" Wojciecha

ży z polskich rodzin na odpoczynek

Orest Wloch. Z kolei Konstanty Cza-

rzalo się, że gdy lwowiaka nie stać

i naukę w Polsce.

waga ­ obecnie dziennikarz ,,Kuriera

bylo na hotel po przyjeździe do War-

Smarzowskiego. Chcialbym nawią-

Jego pomoc w tym zakresie

Galicyjskiego" ­ zarówno mnie, jak i

szawy, u Jerzego i Jego wspanialej

zać jeszcze do tamtej atmosfery

mogla być udzielana m.in. dlatego,

Jerzemu z ogromnym zaangażowa-

żony pani profesor Krystyny Cze-

niem pomagal nawiązywać kontakty

że Jerzy, dzięki swojej osobowości,

chowicz-Janickiej znajdowal dach

przedstawiając zarazem przyklad

ogromnej erudycji i osobistej kulturze,

z przedstawicielami Kościolów: ka-

nad glową i posilek. Dla lwowiaków

uratowania calej populacji przez

z calego świata stal się po prostu in-

stytucją o charakterze pomocowym,

sprawiedliwego księdza (jak się

prawnym, charytatywnym, promo-

kiedyś o nim mówilo) ruskiego

cyjnym itp.

Nie mogę nie wspomnieć o jesz-

z malej wsi w dawnym wojewódz-

cze jednej wspanialej cesze przyna-

twie lwowskim.

leżnej Jerzemu. Mimo, że za swoją

twórczość otrzymywal wysokie od-

znaczenia państwowe, wielokrotnie

LUKASZ WYLĘGALA

nagradzany przez radio i telewi-

Rzecz dziala się we wsi Wolczu-

zję, różne organizacje spoleczne

chy, przed wojną w gminie Rodatycze,

i instytucje, a Uniwersytet Opolski

powiecie gródeckim tuż obok glównej

nadal Mu tytul doktora honoris cau-

drogi Przemyśl-Lwów. W tej wsi znaj-

sa ­ pozostal czlowiekiem bardzo

dowal się dość nowy kościól rzym-

skromnym.

skokatolicki pw. Michala Archaniola i

Jerzego Janickiego niestety nie

cerkiew greckokatolicka pw. św. Jura.

ma już wśród nas, lecz w mieszka-

Dyplom doktora honoris causa Jerzemu Janickiemu wrę-

Okolo roku 1930 r. katolików wyzna-

niu i gabinecie lekarskim pani pro-

czyl abp Alfons Nossol

nia rzymskiego bylo powyżej 800, a

fesor bardzo często można spotkać

mial przyjaciól nie tylko wśród twór-

wyznania greckiego ponad 250. Pa-

tolickiego, unickiego i prawoslaw-

lwowiaków. Znają panią profesor

ców i dzialaczy kultury, ale i dzialaczy

rafią greckokatolicką w Wolczuchach

nego.

jako osobę bardzo cieplą i życz-

spolecznych i gospodarczych, którzy

wladal ks. Bazyli Zahajewicz (Wasyl

Dzięki przede wszystkim Jerze-

liwą ludziom, o wysokiej kulturze

pozytywnie reagowali na Jego proś-

Zagajewicz) ponad 70-letni wdowiec

mu otrzymywaliśmy nieodplatnie

osobistej i nieprzeciętnej erudycji.

by o materialne wsparcie Konsulatu

i dziekan Sądowowiszeński. Znal

polskie filmy z filmoteki w Rzeszowie

Mimo wielu obowiązków (profesor

ks. Bazyli Zahajewicz

w realizowaniu wyżej wymienionych

wieś bardzo dobrze, poslugę pelnil

(co tydzień przywoziliśmy je samo-

medycyny, kierownik kliniki, wykla-

przedsięwzięć.

wanym zorganizowanym mordzie na

od 1898 r. Budowal stojącą po dziś

chodem Konsulatu) i tygodniowe

dowca i in.) wraz z mężem często

Jerzy zyskal wielu przyjaciól we

ludności polskiej. Wobec trudności w

dzień murowaną cerkiew, finansowal

programy telewizji, które po przetlu-

przyjeżdżala do Lwowa, poznawa-

Lwowie. Należeli do nich m.in.: Ry-

oddzieleniu gospodarstw ukraińskich

stypendia naukowe dla uboższych

maczeniu ich przez Oksanę i Jacka

la to miasto w realu i nawiązywala

szard Dzialuk (b. dyrektor generalny

od polskich, zamiejscowa komórka

parafian, tworzyl i prezesowal orga-

Klimowiczów udalo się nam zamiesz-

znajomości oraz przyjaźnie z wie-

Lasów Państwowych), który udo-

UPA przewidziana do dokonania

nizacji ,,Proświta" oraz gościl u siebie

czać w prasie Lwowa i Zachodniej

loma mieszkającymi tu Polakami.

stępnial w tych latach ­ nieodplatnie

tego czynu potrzebowala miejsco-

na parafii poetę ukraińskiego Iwana

­ setki miejsc dla dzieci i mlodzieży

wego przewodnika do wskazania

Franko. Z kolei ekspozyturą rzymsko-

ze Lwowa w pomieszczeniach la-

domów ofiar. Naturalny wybór padl

katolicką administrowal ks. Kazimierz

sów państwowych w czasie ferii.

na lącznika UPA Michala Rekę,

Orkusz, ponad 30-letni kaplan, który

Józef Bobrowski (b. dyrektor

który pelnil również funkcję soltysa.

do Wolczuch przybyl w marcu 1939 r.

,,Energopolu" we Lwowie), którego

Znając te zamiary, ksiądz wieczo-

Byl to jego debiut, gdyż po raz pierw-

zaloga ­ po uzyskaniu przeze mnie

rem, tuż przed planowanym nocnym

szy kierowal samodzielnie parafią.

zgody odpowiednich wladz ­ przy-

mordem wezwal do siebie na pleba-

Pomimo widocznych różnic, do-

stąpila do prac restauracyjnych na

nię Michala Rekę. Poczęstowal go

tyczących doświadczenia życiowe-

Cmentarzu ,,Orląt", a przedsiębiorstwo

sporą ilością alkoholu, aż w końcu

go, wieku oraz oczywiście wyznania,

udostępnialo o każdej porze dnia nie-

ten, nie mogąc utrzymać się na no-

obaj od początku i również wobec

zbędny transport, np. w czasie wyjaz-

gach, zasnąl. Do wsi przyjechaly

wzrastających napięć na tle wyzna-

dów mlodzieży na ferie do Polski.

zgodnie z planem trzy sanie wypel-

niowym i narodowościowym (tj. nie-

Marian Domaradzki, dzialacz

nione siekierami i inną bronią. Obok

udanej walki spoleczności ukraińskiej

spoleczny i gospodarczy w Przemy-

szla duża grupa ludzi w kożuchach,

o nauczanie w języku wlasnym) po-

ślu, który po drugiej stronie granicy

niektórzy w mundurach ukraińskiej

zostawali w przyjaznych stosunkach.

w miarę swoich możliwości bardzo

policji. Podjęto nocne poszukiwania

Ksiądz Orkusz byl częstym gościem

Jerzy Janicki z żoną Krystyną

aktywnie wspieral wszystkie dzia-

wyznaczonego przewodnika, zakoń-

w parafii ks. Zahajewicza. Uczyli w

Jestem dumny, że w ciągu dzie-

lania mające na celu zacieśnianie

czone fiaskiem. Podobno podjęto

Ukrainy ­ ku zadowoleniu mieszkań-

miejscowej szkole. Gdy zaczynala się

siątków lat lączyly mnie więzi serdecz-

kontaktów lwowskich Polaków z

decyzję o znalezienia przewodnika

ców tych terenów.

lekcja religii, dzieci obu wyznań sie-

nej przyjaźni z Jerzym. I wdzięczny za

Macierzą.

zastępczego, ale żaden z Ukraińców

Jerzy Janicki, jako twórca nie tyl-

dzialy w jednej klasie pod okiem księ-

wszystko, co Jerzy Janicki wniósl do

Zaprzyjaźnil się z wieloma

nie chcial zastąpić Rekę. Nad ranem

ko ukazywal Lwów swojej mlodości,

dza, drugi ksiądz wchodzil do klasy

kultury polskiej i uczynil dla Polaków

wspanialymi ludźmi. Należeli do

sanie odjechaly w kierunku ukraiń-

piękno i klimat tego miasta ­ przywo-

podawal rękę opiekunowi i zabieral

żyjących poza Ojczyzną, o czym Emil

nich m.in. inicjatorzy i organizatorzy,

skiej wsi Dobrzany (tam wymordowa-

lywal także dni grozy i tragedii, któ-

dzieci do sąsiedniej klasy. Nawet po

Legowicz, prezes TKPZL ­ relacjonu-

a następnie dzialacze Towarzystwa

no nielicznych Polaków). Zamiary te

rych doświadczal ten gród. Świadczy

wrześniu 1939 r. wzajemne stosunki

jąc uroczystości pogrzebowe ­ pisal

Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej:

dopiero po pewnym czasie wyszly na

o tym chociażby wspomniany wyżej

nie ulegly zmianie. Nie zepsuly tego

pogrążony w smutku: Byly oficjalne

film 4 lipca we Lwowie o wymordo-

Leszek Mazepa, Wladyslaw Lo-

jaw ­ dowiedzial się o nich ks. Orkusz,

również incydenty pod plebanią ks.

przemówienia, salwy honorowe Woj-

kietko, Adam Kokodyński, Stani-

który napisal o tym we wspomnie-

waniu przez hitlerowców profesorów

Zahajewicza, gdy w trakcie wesela

ska Polskiego, wieńce, kwiaty, ale nie

slaw Czerkas, Zbigniew Jarmilko,

niach. Michal Reka podobno musial

lwowskich na Wzgórzach Wuleckich

mlodzi AK-owcy przesiąknięci atmos-

będzie już Naszego Jurka. Nie będzie

Marian Baranowski, Jan i Zbigniew

gęsto się tlumaczyć, ksiądz twierdzil

w roku 1941.

ferą biesiady, demonstracyjnie strze-

tego, kto tyle zrobil dla nas, abyśmy

Bilowie, Adolf Wislowski, Konstanty

że ukrywal się przed UPA, zanim so-

Tę garść wspomnień odnoszę

lali w powietrze. Ksiądz Zahajewicz

my, Polacy pozostali na Kresach, żyli

Czawaga, bracia Emil i Józef Lego-

wieci wywieźli go do Kazachstanu.

nie tylko do Lwowa, ale i Kresów Po-

byl slusznie zniesmaczony i skarżyl

nadal w pamięci rodaków w Kraju,

wiczowie, Walery Bortiakow, Marta

Ksiądz Zahajewicz w marcu 1946 r.

ludniowo-Wschodnich dlatego, że w

się mlodszemu księdzu, któremu, jak

a nasze miasto Semper Fidelis bylo

Markunina i wielu innych. Ludziom

zostal wyznaczony do uczestnictwa w

owym czasie Urząd Konsularny byl

później wspominal, bylo potwornie

symbolem historycznej wieczności

tym zależalo nie tylko na dzialaniu

wydarzeniu znanym później w historii

akredytowany na osiem obwodów

glupio, że nie mógl wyeliminować

narodu polskiego.

na rzecz odrodzenia tożsamości

jako pseudosobór lwowski, inspirowa-

Zachodniej Ukrainy.

takiego zachowania, pomimo że obaj

Jesteśmy zobowiązani chro-

narodowej, ale także na ulożeniu

ny przez komunistów, którzy mieli na

Oczywiście nie sposób przywo-

wiedzieli o wspólpracy tego drugiego

nić i pielęgnować pamięć o Nim

na zdrowych, równoprawnych zasa-

celu polączenie cerkwi greckokatolic-

lać wszystkich dokonań tego okre-

z AK. Jednocześnie trzeba przyznać,

wśród Polaków żyjących we Lwo-

dach wspólżycia miejscowych Pola-

kiej z rosyjską cerkwią prawoslawną.

su, w realizację których angażowal

że obaj księża cieszyli się dobrą opi-

wie, lwowskiej diaspory i rodaków

ków z Ukraińcami.

Odmówil uczestnictwa, byl już wtedy

się Jerzy Janicki, zwlaszcza w od-

nią u spoleczności zarówno polskiej

w Polsce.

Myślę, że dlatego Leszek Mazepa

chory. Zmarl w 1948 r.

niesieniu do sfery kultury.

jak ukraińskiej.

pomagal Urzędowi Konsularnemu, a

Jerzy byl wspanialym gawędzia-

W grudniu 1943 r. do ks. Zaha-

Artykul ukazal się w czasopiśmie

Warszawa, kwiecień 2017 r.

także Jerzemu nawiązać przyjaciel-

rzem. Jego opowieści (oczywiście

jewicza dotarla informacja o plano-

,,More Maiorum" nr 2 (49) luty 2017