37

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 11­27 kwietnia 2017 nr 6­7 (274­275)

Historia w znaczki wpisana

Muchy w naszym muzeum i wówczas

początku byloby nam latwiej znaleźć

wszystkie plakaty odnowiono. Ale w

sponsorów. Tutaj mamy inny motyw.

Pionier walki o prawa zwierząt

tamtych czasach nie mieliśmy możli-

Plakat powstal z okazji 60-lecia ko-

wości konserwacji na wyższym pozio-

ronacji brytyjskiej królowej Wiktorii,

mie i ten plakat czekal, kiedy przyjdzie

na którym glówna postać jest przed-

na niego swój czas. Na odnowienie

stawiona w mlodym, średnim i star-

Hej, mlodzi przyjaciele! Kanada wydala w kwietniu

takiego monumentalnego dziela są

szym wieku. W tle przemyslowego

ubieglego roku znaczek, którym uhonorowala swego

potrzebne niemale koszty. Dlugo szu-

krajobrazu, po środku, nad królową

kaliśmy sponsorów, ale niestety, nie

widnieje postać kobiety, trzymającej

w swoim czasie bardzo popularnego pisarza zwące-

udawalo się znaleźć chętnych.

w ręku koronę. U góry w prawym i

go się Szara Sowa. To dość dziwne nazwisko, praw-

lewym rogu figurują lew i jednoro-

A jednak udalo się!

Tak, na cale szczęście! Dopiero

żec ­ symbole brytyjskiej rodziny

da? Więc spróbujmy wyjaśnić skąd się wzięlo, a przy

w końcu ubieglego roku w Kijowie w

królewskiej. Ten plakat jest nie tyle

okazji nieco szerzej i glębiej sięgnąć do biografii pi-

,,Arsenale Sztuki" odbyla się wystawa

reklamą Nestlé, co ma sporą war-

Efemeroidy. Plakat w XX stuleciu. Or-

tość historyczną, nawet w pewnym

sarza, bo jest bardzo ciekawa.

ganizatorzy tego projektu wiedzieli,

stopniu heraldyczną.

że mamy plakaty Muchy, zwrócili się

Jakie  jeszcze  plakaty

wej tożsamości Szarej Sowy). Ona

autorstwa Alfonsa Muchy

TADEUSZ KURLUS

dobrze to wie, bo go wychowywala.

można obejrzeć na tej wy-

Jeśli dokladniej przyjrzycie się

Już w mlodości ogromnie interesowal

stawie?

Na tej wystawie nie są ekspo-

znaczkowi, z pewnością odkryjecie,

się życiem Indian, czytal książki ich

nowane wszystkie plakaty Muchy,

że przedstawiony na nim mężczyzna

opisujące. Mając 18 lat wyemigrowal

ponieważ od samego początku nie

ma indiańskie rysy twarzy (warto tu

do Kanady, gdzie chcial studiować

mieliśmy takiego zalożenia. Są tutaj

dodać, że projektant znaczka skorzy-

rolnictwo. Dalszy ciąg tej historii już

plakaty z jego francuskiego okresu,

stal ze zdjęcia autorstwa wybitnego

znamy z pierwszych akapitów arty-

o tematyce przemyslowej np. Job z

kanadyjskiego fotografika Karsha

kulu.

reklamą producenta papieru do pa-

Yousufa). To by się zgadzalo, bo

Ujawnienie prawdy o pochodze-

pierosów czy reklamujące spektakle

utrzymywal, że jest synem Szkota

niu Szarej Sowy vel Belaneya zrazu

takie jak La Tosca, a także z jego

i matki Indianki z plemienia Apaczów.

odstręczylo ludzi od czytania jego

czeskiego okresu Princessa Hiacyn-

Uważal się więc za Indianina i kochal

książek, ujęlo mu wiele z jego slawy.

ta czy 6. Ogólny Zlot Czeskich So-

to, co każdy Indianin: wolność i przy-

Ale wkrótce wybaczono mu, że oszu-

kolów. Chcieliśmy raczej, aby zwie-

W 1929 r. Szara Sowa zostal

rodę. Z tego też względu postanowil

kal świat, w końcu zostaly przecież

dzający mieli ogólne wrażenie oraz

strażnikiem przyrody w Parku Naro-

zostać traperem, czyli myśliwym po-

jego piękne książki prawdziwie opi-

dowiedzieli o różnych kierunkach

dowym Riding Mountain w prowincji

lującym na zwierzęta, przede wszyst-

sujące świat przyrody, a także opinia,

twórczości Alfonsa Muchy.

Manitoba, a później ­ w Parku Na-

kim futerkowe. Osiedlil się opodal

że to on pierwszy pisząc je zacząl za

rodowym Prince Albert w prowincji

jeziora Temagami w prowincji Onta-

pomocą slowa drukowanego wal-

Czy na tymczasowej wy-

Saskatchewan.

rio, gdzie zbratal się z żyjącym tam

czyć o jego zachowanie.

stawie są oryginaly?

Oryginaly możemy wystawiać na

Niebawem okazalo się, że tkwi w

indiańskim plemieniem Odżibejów.

Kończąc wspomnę jeszcze, że

tymczasowych wystawach, ale potem

nim jeszcze jeden talent, że spraw-

Uczyl się intensywnie ich języka, po-

gdy ukazal się znaczek, przypomnia-

one muszą być schowane i ,,odpo-

nie posluguje się piórem. W 1931 r.

lem sobie, że przecież mam książkę

czywać" w ciemności czyli w maga-

Szarej Sowy, Pielgrzymów puszczy,

ukazala się jego pierwsza książka,

zynach. Specyfiką starych plakatów

Ludzie z ostatnich granic, która od

że tkwi gdzieś w bibliotece, calkiem

jest to, że nie mogą dlugo przebywać

razu stala się, jak byśmy dziś powie-

zapomniana. Kilkudniowe poszuki-

w pomieszczeniach jaskrawo oświe-

dzieli, bestsellerem. Jej glówne wątki

wanie dalo pomyślny rezultat. Mój

tlonych. Papier z czasem plowieje,

to relacje autora z życia wśród lasów

farby też się niszczą.

i jego stosunku do przyrody (mówil

zawsze: ona nie należy do nas, my

znawal ich obyczaje, podpatrywal jak

Czy oprócz plakatów Al-

Alfons Mucha, plakat rekla-

jesteśmy jej cząstką). We wstępie

polują. Byl urzeczony życiem z dala

fonsa Muchy, na tymczaso-

mowy La Tosca, Paryż 1898

do książki podano kilka informacji o

od wielkiego świata, cenniejsze byly

wej wystawie można obej-

więc do nas z prośbą o wypoży-

pisarzu: Trzeba tu wyjaśnić, że autor

dlań leśne glębiny niż atrakcje dużych

rzeć plakaty innych autorów

czenie, nie podejrzewając nawet w

jest pól Indianinem, którego nazwi-

miast. Odżibejowie nazwali go Malą

z tej samej epoki?

jakim on jest stanie. Kiedy okazalo

Tak, chociaż nielicznie, ale są

sko stalo się ostatnio znane w calym

Sową.

się, że W holdzie od Nestlé nie na-

wystawione prace m.in. Adolphe

świecie anglosaskim.

W 1915 roku zglosilo się po

daje się do wystawienia, zwrócili się

Willette, Piotra Stachiewicza, Julesa

Zachęcony powodzeniem de-

niego wojsko i wyslalo go na fronty

egzemplarz pochodzi z 1938 roku,

bezpośrednio do Nestlé. W korpora-

Chéreta i innych artystów. Wśród

biutanckiej książki, Szara Sowa

pierwszej wojny światowej we Fran-

wydalo go Wydawnictwo J. Przewor-

cji, kiedy dowiedziano się, że plakat

ciekawostek zwraca na siebie uwa-

zacząl pisać kolejne (podaję polskie

cji. Doznal tam kilku ran, które nękaly

skiego, w tlumaczeniu Aleksandra

ten byl zamówiony u artysty przez

gę plakat wydany z okazji otwarcia

tytuly): Pielgrzymi Puszczy (1934),

go do końca życia. Wypisany z ich

Dobrobyta, zawiera liczne autorskie

Nestlé120 lat temu, podjęto decyzję

Powszechnej Wystawy Krajowej,

Sejdżo i jej bobry (1935) i Historia

powodu z armii, wrócil tam, gdzie

rysunki. Slowo wstępne dal mu nasz

by sfinansować ten projekt. Konser-

która odbyla się na terytorium Parku

opuszczonego szalasu (1936). Po-

czul się najlepiej, do Indian i leśnych

wybitny pisarz i podróżnik Arkady

wacją zająl się wraz z grupą konser-

Stryjskiego we Lwowie w 1894 roku

dobnie jak pierwsza, wszystkie mia-

ostępów. Jeszcze bardziej zżyl się z

Fiedler, a pierwsze jego zdanie brzmi:

watorów wysokiej klasy specjalista,

i na którą przyjeżdżal specjalnie ce-

Kiedy jesienią 1935 roku zwiedzalem

ly ogromne powodzenie i wszystkie

Odżibejami, stal się stuprocentowym

pracownik  lwowskiego  Muzeum

sarz Franciszek Józef.

Kanadę, caly ten kraj od Atlantyku aż

glosily potrzebę ochrony przyrody;

Indianinem potrafiącym dać sobie

Narodowego Wadym Wolkow. Po-

po Pacyfik przeżywal ciche, szlachet-

można powiedzieć, że Szara Sowa

radę w najtrudniejszych sytuacjach,

A czy w stalej ekspozycji

nieważ trzeba bylo zdążyć w wyzna-

ne szaleństwo. Szaleństwu na imię

byl pierwszym ekologiem, pierw-

byl prawdziwym czlowiekiem lasu.

muzeum czy są wystawione

czonym terminie, odnowienie trwalo

bylo: Grey Owl, czyli Szara Sowa.

szym czlowiekiem, któremu na

Sam też przybral nowe imię ­ Szara

plakaty?

niezbyt dlugo, co nie oznacza, że

Wśród eksponatów naszego

Chodzilo o Pielgrzymów puszczy. A

sercu leżala ochrona środowiska.

Sowa (nawiązywalo do tego, że lubil

nie wymagalo żmudnej pracy. Na

muzeum, jako element uzupelniają-

dalej: ...jest to dobra książka, bardzo

Powiedzmy tu, że to dzięki niemu

wyprawiać się na nocne wlóczęgi po

nowo trzeba bylo polączyć stare

cy do ekspozycji sztuki europejskiej.

dobra, pobudzająca i czarująca, a

bobry nie zostaly w Kanadzie cal-

borach), po angielsku Grey Owl, a po

części, które często już rozsypywaly

Są plakaty francuskiego malarza

poza tym dziwnie dojrzala. Nowy Te-

kowicie wytępione, a byly okresy,

indiańsku ­ Wa-Sha-Quon-Asin.

się, odnowić pierwotne defekty po-

Henri de Toulouse-Lautreca, pio-

stament milości do zwierzęcia. Może

kiedy na wielkich obszarach zostaly

W 1925 r. wstąpil w związek mal-

wstale w druku, dokonując prawdzi-

niera polskiego plakatu Tadeusza

calkowicie wyrżnięte.

żeński, poślubil oczywiście Indiankę,

uda się wam znaleźć ją ­ a także po-

wie jubilerskiej pracy. Teraz plakat

Gronowskiego, mamy również ame-

W 1936 r. Anahareo opuścila

Irokezkę, Anahareo, którą byla dlań

zostale wyżej wymienione tytuly ­ w

reklamowy Muchy wygląda tak, jak

rykańskie oraz ukraińskie plakaty.

męża. Szara Sowa ożenil się po-

znakomitą towarzyszką życia, bo

bibliotekach?

byl pierwotnie zaprojektowany przez

Są to faksymile plakatów, ponieważ

nownie z Kanadyjką francuskiego

podobnie jak on lubila przyrodę i ra-

Grey Owl zmarl mlodo w 1938

autora. Po calkowitej metamorfozie

chcemy również pokazać zwiedza-

pochodzenia, Yvonne Perrier, z którą

zem z nim polowala. Ale po pewnym

roku, na zapalenie pluc, mając za-

dzielo przewieziono do Kijowa,

jącym czym dysponujemy i czym

udal się do Anglii, by tam promować

czasie stwierdzila, że nie zniesie dlu-

ledwie 49 lat.

gdzie zostalo zaprezentowane pod-

możemy się pochwalić. Kopie są

swe książki (zostal nawet przyjęty na

żej uśmiercania zwierząt, że lapanie

I jeszcze: pierwszy kanadyjski

czas obchodów jubileuszu Nestlé.

profesjonalnie wykonane, w tych

dworze królewskim). I wówczas, w

ich w pulapki jest okrutnym proce-

znaczek, wydany w 1851 roku, po-

samych rozmiarach oraz kolorysty-

1937 roku, wybuchla heca, jak to się

derem. Jeszcze bardziej utwierdzila

kazuje... bobra, gryzonia, który jest

Co jest przedstawione na

ce, co oryginaly. Golym okiem tego

mówi, na czternaście fajerek. Prasa

się w tym przekonaniu, gdy kiedyś

glównym bohaterem książek Szarej

plakacie W holdzie od Ne-

nie widać, różnicę może zauważyć

zainteresowala się panią, która zoba-

zginęla bobrza matka, pozostawia-

Sowy. Jest to zarazem pierwszy w

stlé?

To jest reklama firmy Nestlé,

tylko fachowiec. Taka praktyka jest

czywszy gdzieś zdjęcie Szarej Sowy

jąc wydane w tej sytuacji na śmierć

świecie znaczek z przedstawicielem

która produkowala w tym czasie

również stosowana we wszystkich

(a może nawet spotkala się z nim)

dwa bobrzątka. Przygarnęli je, wzięli

fauny.

wylącznie dziecięce artykuly żyw-

muzeach świata.

stwierdzila, że jaki tam z niego India-

na wychowanie, by gdy dorosną wy-

Teraz już naprawdę się żegna-

nościowe, zresztą tak pozostalo do

nin, to po prostu jest niejaki Archibald

puścić je na wolność. Ale zarazem

my: w 1999 r. wybitny angielski reży-

Dziękuje za rozmowę.

dziś. Gdyby byla przedstawiona na

Dziękuję oraz serdecznie za-

Stansfeld Belaney urodzony w Ha-

podjęli decyzję: koniec z polowania-

ser Richard Attenborough nakręcil

nim jakaś puszka z dziecięcą odżyw-

praszam na wystawę do naszego

stings w Anglii w 1888 roku (istnieją

mi! Postanowili wspomagać bobry w

film o Szarej Sowie. Nie wiem, czy

ką lub dziecko, to może od samego

muzeum.

też inne wersje ujawnienia prawdzi-

budowie ich kolonii.

trafil na polskie ekrany.